زنگ خطر یک فاجعه خودرویی!

«محمود مشهدی‌شریف» برای این ادعای خود دلایلی را هم آورده است:  در سال ۹۸ فقط ۸ هزار خودرو اسقاط شده و با این روند، تا سال ۱۴۰۴ با بیش از ۸ میلیون خودروی فرسوده، اسقاط‌کردنشان هزار سال دیگر طول می‌کشد.  طبق قانون، خودروسازان باید هرسال ٣٠ درصد تعداد خودرویی که تولید می‌کنند، خودروی فرسوده اسقاط می‌کردند اما به خاطر رانت قوی، زیر بار نرفتند.  هر خودروی فرسوده ۳/۱۴درصد مصرف بنزین بیشتری دارد، ضمن آن‌که همه به نقش این خودروها در آلودگی هوا اذعان دارند.

 مرگ یک ستاد در ۱۳ سالگی؟

 ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت، مرجعی است که باید پاسخگوی چرایی این وضعیت باشد؛ ستادی که ۱۳ سال قبل متولد شد. سال ۸۷ بود که این ستاد تشکیل شد و وظیفه مهم «اسقاط خودروهای فرسوده» یکی از وظایف مهم آن بود تا آلودگی هوا و آلودگی صوتی این فرسوده‌ها، باعث تهدید جان مردم نشود. روزگاری این ستاد برای خودش کبکبه و دبدبه‌ای داشت، رئیسش با حکم رئیس‌جمهور منصوب می‌شد و دستیار ویژه او بود، همه دستگاه‌های اجرایی هم ملزم به همکاری با این ستاد بودند، اما حالا برای یافتن نام و نشانش، باید راهروهای ساختمان یک سازمان دیگر را گشت و پرس‌وجو کرد.

«محسن صادقی» سرپرست فعلی این ستاد است؛ ستادی که چندماهی زیرمجموعه معاونت حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی بود و حالا هم فرزند اندر سازمان راهداری. دلیل اندر بودنش هم این است که صادقی به خراسان می‌گوید: «به دلیل تغییراتی که انجام شده، هنوز چارت سازمانی ما مشخص نیست و سازمان اداری و استخدامی هم این تغییرات را نپذیرفته است».

حذف سن فرسودگی با رای دیوان عدالت

 از صادقی درباره چرایی بی‌اثرشدن این ستاد می‌پرسم؛ او نبود قوانین را دلیل اصلی می‌داند و می‌گوید: «یک ماده قانونی الزام‌آور، ماده ۸ قانون هوای پاک بود که مالکان را مکلف می‌کرد وسایل نقلیه فرسوده را از رده خارج کنند(خودروهای بالای ۱۸ سال عمر در کلان‌شهرها و بالای ۲۰ سال عمر در سایر شهرها)، اما چند ماه قبل با رای دیوان عدالت اداری، شرط فرسودگی حذف شد».

اشاره صادقی به رأی شماره ۴۵۳ مورخ ۲۷/۳/۱۳۹۹ دیوان عدالت است که در پاسخ به شکایت یک مالک خودرو، اعلام کرد: «طبق بررسی شورای نگهبان، با توجه به این‌که راه‌های مطمئن دیگری برای احراز شرایط قانونی ادامه فعالیت خودروها از جمله آلاینده‌نبودن وجود دارد، اطلاق از رده خارج‌شدن خودروها صرفاً با رسیدن به سن مذکور از جهت اسراف و تضییع حقوق مالکین، خلاف شرع شناخته شد». صادقی دراین‌باره می گوید: «با این رای، دیگر ما نمی‌توانیم به کسی بگوییم ملزم به اسقاط هستی».

 از تعهد خودروسازان چه خبر؟

ماده قانونی الزام‌آور دیگر این بود که: «خودروسازان مکلف بودند حداقل معادل ۳۰ درصد تولید ماهیانه خود، گواهی اسقاط تحویل دهند». از اجرای این ماده آیین‌نامه مصوب سال ۱۳۸۸ هم خبری نیست و صادقی می‌گوید: «خودروسازان با پیگیری‌هایی که داشتند آن مصوبه را لغو کردند و ما هم‌اکنون هیچ الزام قانونی برای اسقاط‌کردن خودروی فرسوده نداریم». توقف واردات، توقف اسقاط او می‌افزاید: «قانون دیگر این بود که به ازای واردات خودروهای خارجی، واردکننده موظف بود یک یا چند خودروی فرسوده را اسقاط کند. اما مدتی است واردات خودرو هم متوقف شده و عملا اسقاط خودروهای فرسوده از این راه هم بی‌نتیجه مانده است».

 نه قانون، نه مشوق صادقی

شرایط فعلی ستاد را هم این‌گونه توصیف می‌کند: «هم‌اکنون واردات کامیون به شرط اسقاط یک کامیون فرسوده اجرا می‌شود. علاوه بر آن حمایت‌هایی را هم از مراکز اسقاط داشته‌ایم و خوشبختانه امسال حدود ۱۰ هزار خودرو اسقاط شده است. اسقاط خودروهای فرسوده دولتی و عمومی مثل اتوبوس‌ها، مینی‌بوس‌ها، تاکسی و کامیون‌ها هم انجام می‌شود اما الزامی برای مالکان خودروهای سواری وجود ندارد. از طرفی برای ترغیب به اسقاط، باید مشوق ایجاد کرد اما وقتی ۵۰۰ هزار نفر برای قرعه‌کشی ۵ هزار خودرو ثبت‌نام می‌کنند، یعنی عرضه و تقاضا متناسب نیست. پیشنهاد کردیم در فروش خودرو، برای کسانی که خودرو اسقاط می‌کنند، مثلا ۳ امتیاز در قرعه‌کشی درنظر گرفته شود، اما خودروسازان موافقت نکردند. با این شرایط اصلا امکان اجرای طرح اسقاط وجود ندارد». 

راهکار پیشنهاد چیست؟

صادقی سرپرست ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت راهکارهایی را پیشنهاد می‌کند: «اگر دولت حمایت کند، خودروساز سالانه ۵ میلیون خودرو عرضه کند، تسهیلات خرید به شرط اسقاط ارائه شود و واردات خودرو هم آزاد شود، طرح اسقاط دوباره رونق می‌گیرد هرچند که این موضوعات خارج از حیطه اختیارات ستاد است، ضمن آن‌که با وضعیت اقتصادی کشور نمی‌شود از دولت توقع حمایت داشت».

به گفته صادقی، از ۲۰ میلیون خودروی کشور، حدود ۸ میلیون عمر بالای ۲۰ سال دارند و فرسوده‌اند. این ۸ میلیون خودرو از مهم‌ترین دلایل آلودگی هوا هستند اما گویا حالاحالا عمرشان به دنیاست و به جای اسقاط آن‌ها، نفس‌های مردم است که بند می‌آید و از زندگی ساقط می‌شوند!