موانع تنظیم بازار فولاد کدامند؟

بازار فولاد کشور از توانایی و گنجایش کافی برای اجرایی شدن برنامه‌های رشد تولید برخوردار است که البته رشد این بازار در گرو تمهیداتی مانند افزایش مصرف محصولات فولادی در بازار داخلی و ارتقا وبهبود شرایط صادرات محصولات در بازار بین‌المللی است. بنابراین همسو با تلاش برای رشد تولید فولاد در بخش های مختلف این زنجیره، افزایش مصرف این محصول در بازار داخلی و صادرات آن نیز باید مورد توجه سیاست‌گذاران قرار گیرد.

افزایش مصرف فولاد در بازار داخلی، متاثر از اجرایی شدن پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وساز است که در طول سال‌های جاری نسبت تسهیلات مسکن در مقایسه با تورم و نرخ فروش مسکن کاهش یافته است. این تسهیلات در حال حاضر کمتر از ۲۰ درصد بهای خرید مسکن را به خود اختصاص می‌دهد. این درحالی است که انتظار می‌رود تسهیلات اختصاص یافته به بخش مسکن ۸۰ درصد نرخ خرید یک واحد مسکونی را شامل شود. نبود تناسب میان تسهیلات ارائه شده از سوی بانک‌ها برای خرید یک واحد مسکونی از اصلی‌ترین مانع در مسیر رشد مصرف فولاد در بازار داخلی ایران است. در همین حال سایر محصولات ساختمانی نیز با رکود مصرف داخلی روبه‌رو هستند.

از سوی دیگر توسعه صادرات از عوامل موثر در ارتقای و رشد مصرف و به دنبال آن توسعه تولید فولاد و محصولات فولادی است. اگر چه در یک سال اخیر شاهد مشکلات و موانع موجود در مسیر صادرات محصولات فولادی بوده‌ایم. درنتیجه این اقدامات نادرست صادرات محصولات نهایی این زنجیره هم کاسته شد. عرضه نشدن ماده اولیه کافی برای تولید فولاد در معاملات بورس کالا نیز از مهم‌ترین دلایل کاهش صادرات محصولات فولادی است. با آنکه وزارت صنعت، معدن و تجارت واحدهای فولادی را موظف کرد ۶۰ درصد محصول خود را در بازار داخلی عرضه کنند اما این هدف اجرایی نشد.

به دلیل مشکلات داخلی بازارهای صادراتی ما از دست رفت. باید به این نکته توجه کرد که حفظ بازار صادراتی از اهمیت زیادی برخوردار است؛ چراکه در غیاب یک فولادساز، سایر رقبا به سرعت این جایگاه را از آن خود می‌کنند. در ادامه نیز بازگشت مجدد به بازار از دست رفته به بسار دشوار است.

بسیاری از کشورهای همسایه که در گذشته خود واردکننده محصولات فولادی بودند، به دلیل کمبود این محصولات به سمت سرمایه‌گذاری و ساخت واحدهای تولیدکننده محصولات فولادی پیش رفته‌اند. درنتیجه برخی از این کشورها خود نیازشان به محصولات فولادی را تامین می‌کنند. در چنین شرایطی که رقابت فولادسازان داخلی در سطح بین‌المللی دشوارتر شده، انتظار می‌رود سیاست‌های داخلی به‌گونه‌ای تنظیم شود که توان رقابت ما در بازار جهانی با تصمیمات اشتباه از این سخت تر نشود.

چنانچه عزم مسئولان بر توسعه صادرات باشد باید مقررات‌زدایی را در اولویت اقدامات آنها باشد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی به دنبال آن هستند تا در سال جاری طرحی را با هدف تنظیم و توسعه بازار فولاد مصوب کنند. اما تصویب قانون موجب بازگشت آرامش به این بازار نمی شود.

شرایط بازار متاثر از عرضه و تقاضاست. در حال حاضر نیز با حجم انبوهی از قوانین، مقررات و بخشنامه‌ها برای زنجیره فولاد وجود دارد اما این مقررات تاکنون نتوانسته‌اند زمینه تنظیم بازار فولاد را فراهم کنند. حال چنانچه نمایندگان مجلس با اصرار قوانینی را برای این زنجیره تصویب کنند نباید به اثرگذاری و موفقیت آن در اجرا امید داشته باشند. در واقع تنها فعالیت در این زنجیره دشوارتر می‌شود.

تنها قانون مورد استفاده که اثر مثبتی بر تنظیم بازار فولاد دارد، تعیین سهمیه فروش برای فولاد و محصولات فولادی در بازار داخلی و بین‌المللی است که زمینه حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده را فراهم می‌کند. محدودیت هرچه بیشتر تحت عنوان قانون و مصوبه و بخشنامه و دستورالعمل اثرات منفی بر بازار فولاد خواهد داشت.