بحران کمبود معلم، مشکل بزرگ دولت سیزدهم!

نیما غفاری پژوهشگر سیاستگذاری تعلیم و تربیت نوشت: کمبود معلم چالش جدی سال‌های پیش‌روی آموزش و پرورش است. سیل بازنشستگان در سال‌های آتی و عدم ساماندهی صحیح نیروی‌انسانی در سال‌های گذشته، عواملی هستند که مسئله کمبود معلم را پر رنگ‌تر کرده‌اند. علاوه بر این چالش مهم دیگر این حوزه عدم انتشار آمارهای دقیق از تعداد معلم‌های فعلی و میزان کمبود معلم در چند سال آتی می‌باشد. به‌طوریکه مسولین بخش‌های مختلف آموزش و پرورش آمارهای متفاوتی را در مصاحبه‌های خود بیان کرده‌اند.

سیل بازنشستگان در سال‌های آتی و عدم ساماندهی صحیح نیروی‌انسانی در سال‌های گذشته، عواملی هستند که مسئله کمبود معلم را پر رنگ‌تر کرده‌اند.

 به‌گفته کارشناسان اولویت اول دولت سیزدهم در آموزش و پرورش باید بهبود وضعیت جذب معلم با دید بلند مدت و تلاش حداکثری در استفاده از ظرفیت سایر ارگان‌ها مانند وزارت علوم باشد. درادامه این گزارش به بررسی وضعیت عوامل کمبود معلم اعم از، روند بازنشستگی معلمان، عدم ساماندهی صحیح نیروی انسانی پرداخته می‌شود.

روند بازنشستگان در آموزش و پرورش

براساس گزارش «تحلیل و بررسی وضعیت نیروی انسانی شاغل در وزارت آموزش و پرورش و پیش‌بینی مشمولان بازنشستگی تا سال ۱۴۰۶» که معاونت امور علمی، فرهنگی و اجتماعی سازمان برنامه و بودجه آن را تهیه کرده است، جمعیت بازنشستگان آموزش و پرورش تا سال ۱۴۰۶، ۴۶۳ هزار و ۲۷۲نفر خواهد بود که حدود ۷۱درصد از این تعداد، یعنی ۳۲۸ هزار و ۴۲۶ نفر قبل از سال ۱۴۰۲ بازنشسته خواهند شد. همه این اعداد و ارقام نشان دهنده شروع بحران بزرگ کمبود معلم در مدارس کشوراست. علاوه بر این، مشکلات پراکندگی جمعیت و عدم برنامه‌ریزی آموزش و پرورش در به‌کارگیری طرح‌های موفقی مانند طرح «روستا مرکزی» سبب تشدید این کمبود شده‌است. در ادامه به بررسی این عامل پرداخته‌می‌شود.

 عدم ساماندهی صحیح

در برخی مناطق شهرستان‌های استان تهران یا استان البرز و یا مشهد و اصفهان و تبریز و.... با تراکم بالای دانش آموزان مواجه هستیم، اما در روستاها و شهرهای کوچک روندی معکوس جریان دارد.

توزیع نامتوازن جمعیت، آموزش و پرورش را نیز با عدم ساماندهی مطلوب نیروی انسانی مواجه کرده است.

توزیع نامتوازن جمعیت، آموزش و پرورش را نیز با عدم ساماندهی مطلوب نیروی انسانی مواجه کرده است. این مشکل در سال‌های آتی که با کمبود معلم نیز همراه است، بسیار خطر آفرین است. این عدم ساماندهی درست نیروها، در مقاطع تحصیلی مختلف هم وجود دارد به طوریکه در مقطع ابتدایی تعداد معلمان کمتری نسبت به مقاطع متوسطه اول و دوم مشغول فعالیت می‌باشند و این موضوع با توجه به حساسیت‌های آموزشی این مقطع، در فرآیند کلی تعلیم و تربیت ۱۲ ساله دانش آموز در نهاد مدرسه تاثیر خواهد گذاشت. طبق آمار جمعیت دانش‌آموزان در ۴۵ درصد کلاس‌های درس دوره ابتدایی بالای ۲۶ نفر است. یعنی ۶۰ درصد جمعیت دانش‌آموزان دبستانی در کلاس‌های شلوغ درس می‌خوانند.

یکی از راه‌کارها برای بهبود شرایط موجود، بزرگ‌سازی مدارس است.

 به باور کارشناسان این توزیع نامتوازن، به اقتصاد آموزش و پرورش ضربه می‌زند. یکی از راه‌کارها برای بهبود شرایط موجود، بزرگ‌سازی مدارس است که زیرنظام «تامین فضا، تجهیزات و فناوری» سند تحول نیز بدان تأکید می‌کند. ساماندهی فضای آموزشی و حرکت از مدارس کوچک به‌سوی مدارس متوسط، بزرگ و مجتمع‌های آموزشی از برنامه‌های اقتصادی است که در سند تحول بنیادین آمده است.

 خاطر نشان می‌سازد طی سال‌های گذشته طرحی با عنوان «روستا مرکزی» در دستور کار آموزش و پرورش قرار گرفته است که در آن کلاس‌های چند روستای مجاور، در یک روستا تشکیل و دانش‌آموزان برای تحصیل به آن روستا رفت و آمد می‌کنند. به نظر می‌رسد این طرح با در نظر گرفتن ملاحظات تربیتی و قومی مدلی مناسب برای بزرگ‌سازی مدارس باشد و کمبود نیروی انسانیِ ناشی از توزیع نامتوازن را تا حد خوبی بهبود بخشد.

طرح «روستا مرکزی» با در نظر گرفتن ملاحظات تربیتی و قومی مدلی مناسب برای بزرگ‌سازی مدارس.

 علاوه بر این برخی از کارشناسان بر این باورند که در جذب نیروی انسانی باید به نوسانات جمعیت دانش‌آموزی کشور توجه ویژه داشت. در همین رابطه جمالی با اشاره به روند سینوسی جمعیت دانش‌آموزی تا سال ۱۴۲۰، متذکر شد نیروی انسانی در آ.پ باید به‌گونه‌ای ساماندهی شود که تجربه دهه ۷۰ تکرار نشود؛ به عبارت دیگر بعد از ۳۰ سال آ.پ با تورم نیروی انسانی مواجه نشود.