لایحه نهایی رتبه بندی، معلمان را راضی نکرد

«ایران قوی بدون تعلیم‌وتربیت قوی، قابل‌تصور نیست» این جمله بخشی از سخنان رئیس‌جمهور در جمع فرهنگیان و فعالان تعلیم‌وتربیت در روزهای گذشته است، به‌راستی در هر جامعه‌ای که معلم از شأن و جایگاه بالایی برخوردار است و آموزش و تعلیم­ و­ تربیت در اولویت باشد و از موضوعات مهم تلقی گردد، بی‌شک آن جامعه از رشد و تعالی برخوردار خواهد بود.

معلمی شغل نیست بلکه عشق و ایثار و از خودگذشتگی است، معلمان سعادت و خوشبختی خود را در سعادت فراگیران می‌دانند و در برابر ناملایمات جامعه خود را سهیم می‌دانند.

معلم در چرخه آموزش‌محور اصلی است که همه اجزا را به هم وصل می‌کند و سیستم آموزشی را به حرکت درمی‌آورد، در آموزه‌های اسلامی احترام به معلم که پدر معنوی و روحانی انسان است یک وظیفه انسانی - اسلامی است و احترام اصلی و حقیقی به معلم یا کسانی که چیزی از آنها یاد می‌گیریم عمل به آموخته‌های آنان، ترویج و تبلیغ آنچه از آنها یاد گرفتیم به دیگران، یادسپاری ارزش‌های علمی و اخلاقی آنها، تکریم شخصیت و تعظیم آنان در همه شرایط و تواضع در برابر آنهاست.

معلمان محور تحول و پیشرفت‌اند و از آنها به‌عنوان افسران سپاه پیشرفت نام‌برده‌اند و باتوجه‌به شعار امسال و روزشمار هفته معلم، معلم پیشران جامعه دانش‌بنیان معرفی شده که با معلم حرفه‌ای، خلاق و توانمند می‌توان به اقتصاددانش بنیان دست‌یافت و قله‌های رشد و پیشرفت جهانی را فتح کرد.

با این اوصاف باید دغدغه‌های معلمان و سیستم آموزشی کشور را جدی گرفت و حل مشکلات و چالش‌های آنها در اولویت باشد، حدود 10 سال طول کشید تا بالاخره قانون نظام رتبه‌بندی معلمان در مجلس و دولت به تصویب برسد و اکنون در حال تدوین آئین‌نامه‌های اجرایی آن در وزارتخانه آموزش‌وپرورش می‌باشد، اگر­چه این قانون در حین پاسکاری­‌های  فراوان در مجلس و شورای نگهبان تغییرات فراوانی کرد و خوان‌های زیادی را پشت سر گذاشت ولی هنوز بندهای از آیین‌نامه اجرایی آن به‌صورت کلی مورد رضایت همه معلمان نیست و معلمان خواستار تغییر این آیین‌نامه به شکلی هستند که اکثر معلمان بتوانند از مزایای آن استفاده کنند.

در اجرای قانون رتبه‌بندی معلمان، مهم‌تر از بحث افزایش حقوق و حل مشکل معیشت معلمان، بحث ارتقای شأن و جایگاه معلمی و ایجاد حس رقابت و شور و نشاط بین معلمان مطرح است.

فضای حاکم بر جامعه و تغییرات فرهنگی طوری پیش رفته که معلمان همچون دهه‌های گذشته صاحب قدر و منزلت نیستند و این آسیب بزرگی است که به پیکره آموزش کشور وارد شده است، معلمانی که قدر و منزلتشان تنزل پیدا کند و نفوذ کلامشان کم شود راهی دشوار را برای رسیدن به اهداف متعالی آموزش‌وپرورش که در سند تحول بنیادین به آن اشاره شده، خواهند داشت.

وقتی که معلمان بی‌انگیزه شوند و به تعلیم‌وتربیت نیز بهای اندکی داده شود و فقط به سطوح پایین حیطه دانشی توجه گردد، سیستم آموزشی به «بانکداری آموزشی» تبدیل خواهد شد که پائولو فِریر به آن تأکید کرده است، در این مدل مدارس همانند بانک‌ها عمل می‌کنند و دانش‌آموز هم فقط تحویل‌گیرنده و پرداخت‌کننده اطلاعات خواهد بود و هیچ تغییر، تحول و پردازشی روی اطلاعات انجام نخواهد داد.

در بانکداری آموزشی، استعدادهای دانش‌آموزان شکوفا نمی‌شود و نیازهای آنها مورد غفلت قرار می‌گیرد، مدلی که منفعل و منسوخ در دنیای پیشرفته کنونی است، وقتی که فرزندان معلمان، حرفه و شغل پدر یا مادر معلم خود را نمی‌پذیرند و تمایلی به معلم شدن ندارند، باید تأملی جدی به این موضوع کرد و آسیب‌شناسی‌های ضروری صورت پذیرد.

آری جایگاه، شأن و منزلت معلمی فراتر از بحث معیشتی آنان است و آنچه امروزه معلمان را زجر می‌دهد فقر نیست بلکه فرق است، فرقی که بین خود و سایر کارمندان در شرکت‌ها و ادارات می‌بینند.

معلم وقتی دغدغه‌های معیشتی و ذهنی داشته باشد، نمی‌تواند به آموزش فکر کند، نمی‌تواند به دنبال کسب تجربه، تحقیق و رشد علمی خود باشد، نمی‌تواند به تفاوت‌های دانش‌آموزان بیندیشد، نمی‌تواند با فراگیران خود ارتباط خوبی برقرار کند، نمی‌تواند دانش‌آموزان را درک و استعدادهایشان را شکوفا کند و نمی‌تواند نقش معلمی را به‌خوبی ایفا نماید؛ اینجاست که آموزش‌وپرورش از اهداف اصلی خود دور می‌شود و آینده علمی کشور به خطر می‌افتد و نتیجه آن عقب‌افتادگی در تمامی عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی خواهد بود.

بنابراین برای رشد و تعالی کشور در تمامی عرصه‌ها باید جان تازه‌ای به آموزش داده شود و تمامی برنامه‌های درسی که شامل اهداف، محتوا، روش و ارزشیابی است از ابتدایی تا دانشگاه همسو با تغییرات و پیشرفت علم و تکنولوژی در جامعه تغییر کند.

با این تغییرات، جایگاه مقام معلم نیز که محور و ستون اصلی آموزش است باید متحول شود و با فراهم‌سازی امکانات علمی، تحقیقی، رفاهی و معیشتی برای معلمان و قدرشناسی و ارتقای شأن و منزلت معلم، زمینه پیشرفت علمی کشور را مهیا ساخت.

**************

حسین معافی

استاد دانشگاه فرهنگیان ومدرسه مدرسه فرهنگ اراک

**************