زمان قطعی واکسیناسیون عمومی در کشور مشخص شد

با آغاز زمزمه‌های کشف و تولید واکسنی علیه کرونا در جهان، در کشورمان نیز تلاش برای ثبت سفارش واکسن‌ها از خارج از کشور و البته اقدام جهت تولید داخلی آن‌ها از سوی شرکت‌های ایرانی مختلف و در پلتفرم‌های متعدد آغاز شد. بر همین اساس بود که در ۳۱ شهریور ماه ۱۳۹۹ دکتر سیما سادات لاری- سخنگوی وزارت بهداشت در یک نشست خبری ویدیوکنفرانسی اعلام کرد که ایران برای پیش خرید واکسن از مجموعه‌ای به نام کووکس که در سازمان بهداشت جهانی شکل گرفته و ۱۸ کارخانه تولید واکسن کرونا را شامل می‌شد، اقدام کرده و بعد از چندی هم کشورمان پول این واکسن‌ها را با کمک بانک مرکزی واریز کرد.

بر همین اساس بود که قول دریافت ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دُز واکسن از سوی مجموعه کووکس به کشورمان داده شد و به گفته وزیر بهداشت قرار بود که قبل از عید، حداقل سه میلیون و ۲۰۰ هزار دُز واکسن از طریق کووکس به کشور تحویل شود، قولی که البته به آن عمل نشد و تاکنون تنها حدود ۷۰۰ هزار دُزش محقق شده است. در عین حال ایران تنها به خرید واکسن از کووکس بسنده نکرد، بلکه مستقیما با کشورهای سازنده واکسن کرونا که فازهای یک، دو و سوم کارآزمایی بالینی را پشت سر گذاشته، تولیدات‌شان را آغاز کرده و واکسن‌شان مورد تایید قرار گرفته بود، وارد مذاکره شد. مذاکراتی که قول‌های زیادی را از سوی تولیدکنندگان به دنبال داشت، اما در عمل تنها درصد کمی از آن‌ها محقق شد.

برنامه ریزی برای تامین ۲۴۰ میلیون دُز واکسن کرونا

باید توجه کرد که طبق گفته دکتر کیانوش جهانپور-سخنگوی سازمان غذا و دارو در فروردین ماه ۱۴۰۰ آن چه برای کشور در نظر گرفته شده بود بیش از دو برابر واکسن مورد نیاز یعنی بیش از ۲۴۰ میلیون دُز بود که عقد قرارداد و ثبت سفارش شده تا چه از طریق تولید داخل، چه تولید مشترک، چه خرید از سبد کووکس و چه خرید مستقیم تامین شود. بنابراین بیش از دو برابر نیاز کشور پیش‌بینی شده تا حتی با تحقق ۵۰ درصدی برنامه ما بتوانیم حداقل ۱۲۰ میلیون دُز مورد نیاز را تا پایان سال ۱۴۰۰ داشته باشیم.

وی در عین حال اعلام کرد که به موازات تامین و تولید واکسن در کشور، از محل تولیدات کشور روسیه و موسسه گامالیا روسیه هم تا سقف ۶۰ میلیون دُز در ماه‌های آتی و تا پایان پاییز با توافق صورت گرفته، واکسن اسپوتنیک دریافت می‌کنیم.

قول‌هایی که زیر پا گذاشته شد

در عین حال وزیر بهداشت و مجموعه وزارت بهداشت بارها و بارها از بدعهدی تولیدکنندگان واکسن در دنیا سخن به میان آورده‌اند. به طوری که وزیر بهداشت چندی پیش اعلام کرد که در قالب کوواکس برای تامین ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دُز واکسن، قراداد منعقد کردیم و علی‌رغم همه فشارهایی که بود توانستیم پیش قسط و باقی مانده آن را منتقل کنیم و قرار بود که قبل از عید، حداقل به ما سه میلیون و ۲۰۰ هزار دوز واکسن از طریق کوواکس بدهند. با این حال علی‌رغم همه پیگیری‌ها، محموله اول ما را از سه میلیون و ۲۰۰ هزار دُز به یک میلیون و ۸۰۰ هزار و بعد به یک میلیون و ۲۰۰ هزار دُز، رساند و نهایتا قرار بود که تا ۱۵ اسفند سال ۱۳۹۹، یک میلیون و ۲۰۰ هزار دُز واکسن در محموله اول به ایران ارسال کند که متاسفانه بازهم این روند طول کشید تا اینکه بعد از عید، توانستیم حدود ۷۰۰ هزار دُز واکسن از کوواکس تحویل بگیریم.

وزیر بهداشت همچنین به مذاکرات با چینی‌ها هم اشاره کرد که بر اساس آن ایران اعلام کرده است که حاضر است قرارداد خرید ۲۰ میلیون دُز واکسن را ببندد، اما در نهایت قراردادمان با چینی‌ها به دو میلیون دُز رسید، اما آنها هم قبل از عید تنها حدود ۲۰۰ هزار دُز واکسن به ایران تحویل دادند.

همچنین به گفته نمکی، در توافق با هندی‌ها برای خرید واکسن نیز از چند میلیون دُز به دو میلیون دوز و بعد به ۵۰۰ هزار دُز رسیدیم که پول ۵۰۰ هزار دُز واکسن را گرفتند و ۱۲۵ هزار دُز واکسن بهارات را تحویل دادند. البته ۳۷۵ هزار دُز واکسن نیز در سردخانه گمرک بود که قرار بود به ایران حمل شود، اما دادستان هند نامه نوشت که هیچ واکسنی از هند نباید به هیچ کجای دنیا ارسال شود.

درباره واکسن اسپوتنیک روسیه نیز چنین روند واردات قطره‌چکانی وجود دارد. به طوری که قرارداد اولیه با روس‌ها دو میلیون بود که روند تحویل با تاخیر همراه است.

امید به تولید داخلی واکسن کرونا

البته وزیر بهداشت بارها و بارها اعلام کرده است که بیشترین امیدش در واکسن کرونا به تولیدکنندگان داخلی است و قول داده که تزریق واکسن کرونای تولید داخلی در بهار ۱۴۰۰ آغاز شود. باید توجه کرد که در داخل کشورمان مجموعه‌های متعددی در حال تلاش برای رسیدن به واکسن کرونایی ایمن و موثر هستند و برخی از آن‌ها به سرعت در حال پیشروی برای رسیدن به واکسیناسیون عمومی هستند. به طوری که ستاد اجرایی فرمان امام(ره) با واکسن کووبرکت در حال طی فاز سوم اجرایی خود است و گفته شده تا خرداد ماه تزریق عمومی این واکسن را در کشور آغاز می‌کند. واکسن انستیتو پاستور یا همان سوبرانا نیز که به صورت تولید مشترک با کوبا است، فاز سوم مطالعه بالینی‌اش در هفت استان کشور در حال انجام بوده و قرار است تا پایان خرداد ماه وارد فاز واکسیناسیون عمومی شود. همچنین موسسه سرم‌سازی رازی با واکسن کووپارس فاز اول مطالعه بالینی خود را انجام داده و قرار بود نتایج فاز اول تست انسانی واکسن کووپارس طی دو سه روز گذشته به سازمان غذا و دارو ارسال شود.

در عین حال تولید مشترک دیگری هم در کشور از سوی شرکت داروسازی اکتوور با موسسه گامالیای روسیه برای تولید واکسن اسپوتنیک‌وی انجام شده و شرکت ایرانی سیناژن نیز قرار است تولید مشترکی را در زمینه واکسن کرونا با یک شرکت استرالیایی انجام دهد.

واردات واکسن از سوی بخش خصوصی و نحوه توزیع آن

با وجود این، در شرایط کنونی که هنوز واکسن‌های تولید داخل وارد مرحله تولید انبوه نشده‌اند، دغدغه اصلی سیاست‌گذاران حوزه سلامت و البته مردم واردات واکسن است. در چنین شرایطی هم دولتی‌ها به بخش خصوصی مجوز دادند تا بتوانند برای واردات واکسن اقدام کنند. طبق گفته دکتر محمدرضا شانه‌ساز-رییس سازمان غذا و دارو، تاکنون حدود ۴۹ شرکت بخش خصوصی به اداره کل دارو اعلام آمادگی کردند و برای بیش از ۳۵ شرکت معرفی‌نامه صادر شد، اما تا امروز هنوز هیچ یک از این شرکت‌ها نتوانستند مدارک و مستندات حداقلی را که بیانگر واردات از منابع رسمی و اصلی باشد، ارائه دهند.

در عین حال وی تاکید کرده که تاکنون قرار بر این نیست که بابت واکسن کرونا از کسی پولی دریافت شود. از طرفی واکسنی هم که از سوی بخش خصوصی یا از طریق سازمان‌هایی مانند جمعیت هلال احمر وارد می‌شود، عمدتا باید به وزارت بهداشت تحویل داده شود تا در قالب سازوکار اولویت‌های تعیین شده از سوی همکارانمان در معاونت بهداشتی تزریق شود.

 تاکنون چقدر واکسن کرونا وارد کشور شده است؟

سوال اساسی که این روزها مطرح می‌شود، این است که تاکنون دقیقا چه میزان واکسن کرونا از طریق قراردادهای خارجی وارد کشور شده است، سوالی که گمرک ایران با انتشار گزارشی به آن پاسخ داد و اعلام کرد که تا کنون بیش از ۳.۱ میلیون دُز واکسن کرونا از چهار کشور وارد ایران و از گمرک ترخیص شده و تحویل نمایندگان معرفی شده از سوی وزارت بهداشت شده است.

براساس گزارش گمرک ایران، محموله‌های واکسن وارد شده تا کنون، طی ۱۲ مرحله و از کشور روسیه، چین، هند و کره جنوبی وارد و از طریق فرودگاه امام خمینی (ره) پس از انجام تشریفات گمرکی با حداقل اسناد به صورت حمل یکسره و شبانه روزی در حداقل زمان ممکن و کمتر از ۱۵ دقیقه تحویل نمایندگان معرفی شده از سوی وزارت بهداشت شده‌اند.

این گزارش نشان می‌دهد که ۷۲۰ هزار دُز واکسن از روسیه، یک میلیون و ۶۵۰ هزار دُز از چین، ۱۲۵ هزار دُز از هند و ۷۰۰ هزار و ۸۰۰ دُز آسترازنیکا کره جنوبی از طریق کوواکس وارد ایران شده که در مجموع بالغ بر ۳.۱ میلیون دوز است.

افزایش واردات واکسن و سرعت بخشیدن به روند واکسیناسیون

با افزایش روند واردات واکسن به کشور، سرعت واکسیناسیون نیز افزایش یافته است. باید توجه کرد فاز اول واکسیناسیون علیه بیماری کووید-۱۹ با اولویت کادر بهداشت و درمانی که در بخش‌های آی سی یو مشغول به کار بودند از روز سه شنبه ۲۱ بهمن ماه ۱۳۹۹ در کشور آغاز شد. همچنین بر اساس اعلام وزارت بهداشت در فاز اول سایر کادر بهداشت و درمان، کسانی که در خانه‌های سالمندان کار می‌کنند، جانبازان شیمیایی، تنفسی و بالای ۵۰ درصد، کارکنان مربوط به تغسیل اموات، افراد کم‌توان ذهنی و جسمی و بیماران خاص و صعب‌العلاج نیز واکسن کرونا دریافت کرده‌اند که این فاز تقریباً یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر را دربر گرفته بود. فاز اول واکسیناسیون که قرار بود در زمستان ۱۳۹۹ انجام شود به گفته وزیر بهداشت با حدود ۲۰ تا ۲۵ روز تاخیر در اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ به پایان رسید.

همچنین در روز سه شنبه هفتم اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ نیز فاز دوم تزریق واکسن علیه کرونا با اولویت افراد بالای ۸۰ سال آغاز شد. البته به گفته وزارت بهداشتی‌ها فاز دوم واکسیناسیون شامل دو بخش است؛ یک بخش آن را افراد به ترتیب از سنین ۸۰ سال به بالا، ۷۵ تا ۸۰، ۷۰ تا ۷۵، ۶۵ تا ۷۰ و بیماران زمینه‌ای و صعب‌العلاج، واکسن دریافت خواهند کرد که طبق اعلام دکتر رییسی-معاون بهداشت وزارت بهداشت در این فاز افراد سالمند گروه هدف ۷.۲ میلیون نفر هستند. در عین حال بخش دوم واکسیناسیون فاز دو نیز شامل افراد ۱۶ تا ۶۴ ساله‌ای است که حداقل دارای یک بیماری زمینه‌ای هستند که این افراد نیز جمعیتی بالغ بر حدود شش میلیون و ۳۰۰ هزار نفر را شامل می شوند. بر همین اساس هم وزارت بهداشتی‌ها معتقدند به دلیل بالا بودن جمعیت افراد در اولویت در فاز دوم، این فاز طولانی‌تر بوده و شاید تا تیر ماه ۱۴۰۰ به طول انجامد.

البته چندی پیش دکتر علیرضا رییسی- سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا و معاون بهداشت وزارت بهداشت از گام پنجم بسیج ملی مقابله با کرونا خبر داد و گفت که این مرحله از بسیج ملی مقابله با کرونا با تمرکز بر گسترش واکسیناسیون و همچنین بیماریابی، اکنون در حال انجام است و تا پایان شهریور ماه امسال ادامه دارد.

به گفته رییسی، انجام واکسیناسیون فاز سوم تا ۹۰ درصد در سه ماهه دوم سال است و هدف گذاریها بر این است که تا پایان گام پنجم بسیج ملی مقابله با کرونا، فاز اول، دوم و سوم واکسیناسیون علیه کووید-۱۹ به پایان برسد و جمعیت تحت پوشش در این فازها نیز حدود ۱۲ تا ۱۴ میلیون نفر هستند.

 آغاز واکسیناسیون عمومی فاز ۴ کووید۱۹ در کشور، از مهرماه سال جاری

بنابر اعلام سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا، گام ششم بسیج ملی مقابله با کرونا نیز از مهر ماه ۱۴۰۰ آغاز می‌شود و در نظر است که از مهرماه سال جاری واکسیناسیون فاز ۴ کووید۱۹ در کشور که همان واکسیناسیون عمومی است، آغاز شود؛ گروه هدف در فاز ۴ واکسیناسیون نیز حدود ۴۰ میلیون نفر هستند.

بنابراین با توجه به افزایش روند واردات و امید برای تولید انبوه واکسن های داخلی طی یکی دو ماه آینده، انتظار می رود که ایران بتواند روند واکسیناسیون علیه کووید-۱۹ را سرعت بیشتری بخشیده و طبق برنامه ریزی های از پیش تعیین شده حرکت کرده و حتی بتواند از زمان بندی اعلام شده نیز پیش افتد و به اذعان مسوولان وزارت بهداشت، واکسیناسیون کرونا در کشور را در سال ۱۴۰۰ تکمیل کرده و به پایان رساند.