در گفت‌وگو با مشاور کارآفرینی و اشتغال وزارت صنعت، معدن و تجارت مطرح شد
کسب‌وکارهای اینترنتی از تأثیر بر محیط‌زیست تا کاهش هزینه‌ها
کسب‌وکارهای اینترنتی در ایران نوعی از مشاغل نو پا هستند. هر فعالیت دیگری در مراحل آغازین نیازمند ملاحظات، مراقبت‌ها و آموزش‌های زیادی است و مهم‌تر این‌که؛ این مراحل نه‌تنها در ابتدایی‌ترین تجربه‌های یک جامعه در خصوص یک فعالیت، بلکه در تمام دوران بهره‌مندی از آن باید تکراری مداوم، آگاهانه و مؤثر داشته باشند. حال این‌که چنانچه قوانین موجود در خصوص کسب‌وکارهای اینترنتی رعایت شده و فرهنگ استفاده از آن ایجاد شود، از خود تأثیرهای مثبت اجتماعی، اقتصادی و حتی زیست‌محیطی بر جای خواهد گذاشت.
فرشته دست پاک مشاور کارآفرینی و اشتغال معاونت توسعه مدیریت منابع و امور استان‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگویی تفصیلی با پایگاه خبری گسترش به مزیت‌های اقتصادی کسب‌وکار اینترنتی پرداخت. مشروپح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
هزینه راه‌اندازی فروشگاه‌های اینترنتی در مقایسه با دیگر فروشگاه‌ها را چطور ارزیابی می‌کنید؟
هزینه راه‌اندازی فروشگاه‌های اینترنتی در مقایسه با دیگر فروشگاه‌ها بسیار پایین‌تر است. چراکه در این روش دیگر نیازی به شبکه توزیع و مغازه‌ای گران‌قیمت جهت فروش نیست؛ بلکه تنها با یک انبار برای نگهداری کالا، سایت و شبکه‌های مجازی برای تبلیغ رایگان و ارسال کالا توسط پست، به‌سادگی می‌توان یک کسب‌وکار اینترنتی راه‌اندازی کرد.
به‌عبارت‌دیگر از مزیت‌های فروشگاه‌های اینترنتی می‌توان به کاهش هزینه‌هایی که داده‌های اولیه برای شروع تجارت نامیده می‌شوند، اشاره کرد. در این روش می‌توان برای دریافت پروانه کسب اقدام کرد و به‌آسانی کالاهای خود را فروخت. درحالی‌که اگر در فضای بیرونی بود، باید مغازه‌ای اجاره یا خریداری می شد که بسیار هزینه‌برتر از انبار است.
به‌این‌ترتیب، هر فرد می‌تواند با حداقل سرمایه شغلی برای خود فراهم کند. در استارت‌آپ ها بسیاری از افراد با سرمایه کم دست‌به‌کارهای خیلی بزرگ می‌زنند. از طرف دیگر در حال حاضر بسیاری از این کسب‌وکارها در فضای خانه یا در یک محیط محدود و با حداقل امکانات اداره می‌شوند.
برخی از کسب‌وکارهای اینترنتی در حوزه فروش مستقیم کالا از تولیدکننده به مصرف‌کننده فعالند و این به معنای حذف فاصله بین تولیدکننده و مصرف‌کننده است. آیا حذف این فاصله، از هزینه‌های تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان می‌کاهد؟
همین‌طور است! در کسب‌وکارهای اینترنتی فاصله بین تولید و عرضه کم می‌شود و همین امر هزینه‌های ما را برای شروع یک کسب‌وکار پایین می‌آورد. اما این کاهش هزینه تنها مربوط به تولیدکننده نیست. بلکه مصرف‌کننده نیز با صرفه‌جویی در وقت و زمان، می‌تواند کالا و تولیدکننده مورد نظر خود را انتخاب کند. این در حالی است که اگر قرار بود غیر آنلاین خرید کند باید به بازار مراجعه کرده و ساعت‌های زیادی را برای کسب اطلاعات در خصوص کالا صرف می‌کرد. حال این‌که در روش خرید آنلاین، مشتری به‌راحتی می‌تواند اطلاعات کافی درباره کالا را به دست آورد و در وقت و زمان خود صرفه‌جویی کند.
سهولت در خرید تنها به موضوع اطلاعات درباره کالا محدود نمی‌شود. در بسیاری از مواقع مشتری اطلاعات کافی درباره کالا را دارد اما از محل عرضه و فروش کالای مورد نظر خود آگاه نیست. اگر صاحبان کسب‌وکارهای اینترنتی، از سیستم پست کالا بهره ببرند، مشتری از این دردسر هم رها شده و هزینه‌های او کاهش می‌یابد.
علاوه بر این، ازآنجایی‌که سایت‌ها نظر خریداران را ثبت و منتشر می‌کنند، مشتریان می‌توانند از نظرات آنها آگاه شده و محصولی که با نیاز آنها سازگارتر است را انتخاب کنند. به‌این‌ترتیب احتمال این‌که مشتری کالای مطابق با نیاز خود را خریداری کرده و در آینده مجبور به خرید دوباره کالای مشابه نشود، کاهش می‌یابد.
کسب‌وکارهای اینترنتی چه تأثیری بر محیط‌زیست می‌گذارد؟
اثرات محیط‌زیستی کسب‌وکارهای اینترنتی نیز موضوع مهمی است. با توجه به آنچه گفته شد، حذف رفت‌وآمدهای غیرضروری توسط خودرو و امثال آن به بازار، تأثیر چشم‌گیری بر کاهش آلودگی هوا دارد. با توجه به این‌که آمار سرسام‌آوری از ترددهای شهری به خرید کالا مربوط می‌شود، با کاهش خریدهای حضوری، سفرهای درون‌شهری در ساعاتی انجام می‌شود که ارزان‌تر تمام شود، پیک ترافیک کم می‌شود، استفاده از حمل‌ونقل عمومی تسهیل شده و تعداد ماشین‌های تک‌سرنشین کاهش می‌یابد. مجموعه این عوامل باعث می‌شود که شهر پاک‌تری داشته باشیم.
کسب‌وکارهای اینترنتی، همان‌طور که از نامش مشخص است یعنی استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی و امروزه ثابت‌شده است که افراد جامعه در فضای مجازی ارتباطی پویا با یکدیگر دارند. آیا می‌توان نتیجه گرفت که کسب‌وکارهای اینترنتی آثار مثبتی بر اجتماع می‌گذارد؟
بله! آثار مثبت اجتماعی کسب‌وکارهای اینترنتی را می‌توان از چند منظر مورد بررسی قرار داد. کسب‌وکارهای اینترنتی امکان آن را فراهم می‌کنند که مصرف‌کننده، نسبت به تمامی مشخصات کالا حساس شده و آن را مورد مطالعه قرار دهد. این نوع رفتار در نهایت رفتار عقلایی در جامعه را افزایش می دهد.
از سوی دیگر، مردم در بستر اینترنت، نظرات خود را به اشتراک می‌گذارند درحالی‌که درگذشته ممکن بود چندان به دنبال نظرات و تجربیات سایر افراد نباشیم و به آن اهمیت ندهیم. همچنین افراد با مراجعه به بخش نظرات سایت، نظر خود را اعلام می‌کنند و این رفتاری مشارکتی برای انتخاب کالای مرغوب‌تر است.
همچنین، این عقلانیت، بازی برد-برد میان مشتری و تولیدکننده را در پی خواهد داشت که این امر در اقتصاد اثر می‌گذارد. چراکه باگذشت زمان، این مشارکت جمعی افزایش می‌یابد و این امر واکنش مدیران و تولیدکنندگان به نظرات مراجعین را در پی خواهد داشت. مدیران می‌توانند نسبت به شایعات، به‌راحتی دلایل کافی ارائه دهند و از سوی دیگر با توجه به نظرات و انتقادات مجبور می‌شوند نسبت به رفع عیوب و نواقص کالاهای خود اقدام کنند.
این‌طور که به نظر می‌رسد کسب‌وکارهای اینترنتی مزایای بسیاری دارند اما آیا قوانین موجود برای فعالیت در این حوزه کافی است؟ به‌عبارت‌دیگر کسب‌وکارهای اینترنتی در ایران با چه چالش‌هایی رو برو است؟
قوانین ما خیلی عقب‌تر از کسب‌وکارهای تجاری در دنیا هستند و کاری هم نمی‌توان کرد جز این‌که قوانین را به‌روز کنیم. به‌عنوان‌مثال قوانین ما جدیداً در رابطه با تلگرام و اینستاگرام بروز شده‌اند ولی هنوز از لحاظ اجرایی سازمان‌دهی نشده‌اند.
در حوزه حمایت از حقوق مصرف‌کننده نیز قوانین خیلی خوبی داریم. مخصوصاً قانون تجارت الکترونیک که قانون‌گذار بسیاری از مواردی که به ضرر مصرف‌کننده است را جرم انگاری کرده و مجازات سنگینی برای آن قرار داده است اما این قوانین مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
به عنوان مثال؛ اگر شما کالایی بخرید و آن کالا معیوب باشد یا موردپسند شما نباشد یک هفته مهلت‌دارید آن کالا را پس دهید و اگر طرف آن کالا را پس نگیرد به پرداخت ۵ میلیون تومان جریمه محکوم می‌شود، اما مشکل اینجاست که هرچند این قانون خوبی جهت حمایت از حقوق مصرف‌کننده است ولی هیچگاه اجرایی نشده یا خیلی کم اجرایی شده است.
به این دلیل که مثلاً اگر من در یک شهرستانی کالایی را از سایتی که در شهر تهران به مبلغ یک‌میلیون تومان است سفارش بدهم اگر آن شرکت کالا را پس نگیرد من مجبورم جهت طرح دعوا به شعب شهر تهران مراجعه کنم درحالی‌که برای خیلی‌ها یک‌میلیون ارزش وقت گذاشتن ندارد که از یک شهر دور بیاید تا طرف را در سیستم قضائی محکوم کند.
قوانین ما در عمل کارایی ندارند هرچند تلاش شده تا مفید باشند. بااین‌حال مصرف‌کننده در این نوع کسب کارها بیشتر ضرر می‌کند. از طرف دیگر مسئله دیگری که نادیده گرفته‌شده این است که برخی سازمان‌های دولتی مانند سازمان حمایت‌کننده از حقوق مصرف‌کننده می‌تواند به نمایندگی از مصرف‌کننده طرح دعوا کند.
شرایط فعلی کسب‌وکارهای مجازی در ایران را چطور ارزیابی می‌کنید؟
این نوع کسب‌وکارها مانند سایر کارهای دیگر دارای ضررها و معایبی نیز است. بزرگ‌ترین عیب این نوع کسب‌وکار این است که بیشتر متمایل به توزیع‌شده است. درحالی‌که باید تولید آن‌قدر زیاد باشد که جوابگوی توزیع باشد. بستر اینترنت بستری نامحدود است و هرچقدر کالا در این بستر تولید شود به فروش می‌رود. میزانی از تولید باید در سطحی بهینه شکل بگیرد. تمایل صرف به توزیع حداقل در بلندمدت ایجاد مشکل می‌کند.
اتفاق‌هایی که در طول این چند سال رخ‌داده است نشان می دهد که باید فرهنگ‌سازی صورت گیرد. البته شرایط رو به بهبود است. قبلاً به خرید اینترنتی به‌عنوان تقلب نگاه می‌کردند چرا که کالای خوب و با کیفیتی برای مشتری ارسال نمی‌شد اما این روزها فضای اعتماد خوبی شکل‌گرفته است که بسیاری از خریدها از طریق سایت‌ها یا کانال‌ها اتفاق می‌افتد که هیچ نام و نشانی از آنها نداریم. خیلی راحت فضا فضای امنی شده و اعتمادسازی شکل‌گرفته و از طرف دیگر حمایت‌ها جدی‌تر شده است. مخصوصاً کسب‌وکارهای سنتی که رقیب این‌گونه کارها بودند این قضیه برای آنها جاافتاده و برایشان طبیعی شده است. هرچند در ابتدا ایستادگی و مقاومت کردند اما امروز منتقدان این نوع از کسب‌وکار از بستر اینترنت استفاده می‌کنند.
ارسال نظر