نقش معدن در سبک زندگی ایرانی‌ها
احـیای سنـگ‌های زینتی به‌دست هنـر
بیشتر ما از حضور معدن در زندگی روزمره خود غافل هستیم. این در حالی است که با نگاهی به اطراف خود متوجه خواهیم شد معدن با زندگی ما در هم تنیده شده است.
به گزارش پایگاه خبری گسترش، روزنامه صمت نوشت: به همین دلیل صمت در نظر دارد در سلسله گزارش‌های «سبک زندگی» به مقوله معدن و زندگی روزمره بپردازد. نخستین گزارش در این زمینه به استفاده از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی اختصاص یافته است چراکه از دیرباز مهم‌ترین کاربرد سنگ‌های زینتی استفاده از آن در زیورآلات بوده است. با این حال استفاده از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در فرهنگ ما چندان جا نیفتاده است، در واقع پایه دانش و هنر صنعت گوهرشناسی روز به روز قهوه‌خانه‌ای‌تر می‌شود. این در حالی است که صنعت استفاده از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی می‌تواند به کمک صنعت مد و همچنین سینما و تئاتر در بین مردم فرهنگسازی شود. ترویج مد برای رونق و استقبال از سنگ‌های طبیعی میان مردم منجر به توسعه این صنعت و افزایش درآمد و اشتغالزایی می‌شود.
فرهنگسازی از طریق صداوسیما برای استفاده از گوهرهای ایرانی اینکه چهره‌ای جذاب داشته باشید یا لباسی فاخر بر تن یا اینکه ظاهری ساده و به دور از هر گونه مد، دلایل مختلفی دارد. نخست اینکه اگر شخصیت شما، متاثر از شخصیت‌های مشهور جامعه باشد شما گزینه نخست را انتخاب خواهید کرد در غیر این صورت، بر اساس علاقه و نگرش خود نسبت به جامعه از انواع زیورآلات و البسه استفاده خواهید کرد. در این میان، یکی از مواردی که باعث جلب توجه اطرافیان به شما می‌شود، شاید نگین انگشتری شما باشد یا نوع گل‌سینه یا گردن‌آویزی که استفاده کرده‌اید.
این موضوع در فیلم‌ها و سریال‌هایی تلویزیونی یا سینمای خانگی دیده می‌شود و بسته به محبوبیت شخصیت‌های فیلم، استفاده از آن سنگ زینتی در میان جامعه رواج پیدا می‌کند. به عنوان مثال مرغ آمین که در سریال شهرزاد استفاده می‌شد بسیار فراگیر شد و بعدی از مدتی در بازار می‌توانستیم این گردن‌آویز را به شکل‌های مختلف پیدا کنیم. چه بهتر که از این ظرفیت به سود بخش معدن به ویژه حوزه سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی استفاده کنیم تا هم بازار فروشش بیشتر شود و هم افراد بیشتری را برای ورود به بازار کار و آموختن هنر سنگ‌تراشی ترغیب کند.
این امر می‌تواند از طریق ساخت فیلم مستند از تمامی مراحل تولید یک گوهر باشد(از معدن تا کارگاه و ورود به بازار) یا اینکه هنرپیشگان ما خود به سمت استفاده از گوهرهای موجود در سرزمین پرگوهرمان حرکت کنند و به جای استفاده از مصنوعات خارجی و مارکدار، فیروزه، عقیق، زمرد، کهربا و... داشته باشند. از طرفی می‌توان ارزآوری قابل قبول سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی در بازار جهانی را تصویر کرده و آن را برای مردم منطقه‌ای که این ذخایر را در اختیار دارند به نمایش بگذاریم تا آنها نیز دست از فروش سنگ‌ها به شکل خام بردارند و در نهایت به فکر راه انداختن کارگاهی برای تولید محصولات با کیفیت و با ارزش افزوده بسیار بالاتر باشند. البته برای کمک به فرهنگسازی برای استفاده از سنگ‌های زیبا باید خود تولیدکنندگان نیز دست به کار شوند و محصولات تولید شده خود را در این رسانه ملی تبلیغ کنند. هرچند ممکن است هزینه تبلیغات در ابتدای کار برای آنها سنگین باشد اما تجربه نشان داده است که مردم ما تبلیغات تلویزیونی را بهتر از بقیه روش‌ها می‌دانند و برای خریدن آن سرعت عمل بالاتری دارند؛ حال می‌خواهد تبلیغ یک خوراکی باشد یا یک انگشتر فیروزه نشان! بنابراین تلاش همه جانبه از سوی تمام فعالان در حوزه صنعت سنگ و همیاری رسانه ملی که تاثیر بسیاری بر انتخاب عموم جامعه دارد، موضوعی است که باید مورد توجه قرار گرفته و باعث کم شدن خام‌فروشی سنگ‌های قیمتی و چه بسا قاچاق این گوهرهای با ارزش از کشور شود.
صنعت سنگ به سراغ سینما برود
اگر بخواهیم تعریفی از مد داشته باشیم باید گفت که مد، به تغییر سلیقه ناگهانی و مکرر همه یا برخی از افراد یک جامعه اطلاق می‌شود و منجر به گرایش به رفتاری ویژه، مصرف کالای به‌خصوصی یا در پیش گرفتن سبکی ویژه در زندگی می‌شود اما در این میان حوزه‌های مختلفی در ترویج مد تاثیرگذار هستند و در نهایت این مد است که چرخ بسیاری از صنایع را می‌چرخاند. تئاتر و سینما را باید جزو مهم‌ترین حوزه‌هایی دانست که در زمینه ترویج مد نقش‌آفرینی کرده و می‌توانند بازار خوبی برای برخی صنایع ایجاد کنند. حوزه سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی که یکی از بخش‌های معدن را در ایران به خود اختصاص داده است می‌تواند با کمک سینما و ترویج استفاده از آنها در میان مردم، رونقی بیش از گذشته را تجربه کند.
در این زمینه یک طراح صحنه و دکور سینمای ایران درباره تاثیر سینما در ترویج مد میان مردم، اظهار کرد: به طورمعمول مد از طریق افراد مشهور وارد یک جریان اجتماعی می‌شود و مورد الگوبرداری قرار می‌گیرد. یکی از حوزه‌های افراد مشهور را ستاره‌های سینما تشکیل می‌دهند. پوشش بازیگران چه در فیلم‌ها و چه در زندگی شخصی خود در رواج یک مد جدید بسیار موثر است.
امیر اثباتی در ادامه با اشاره به استفاده از زیورآلات و سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی در سینما و تئاتر و الگوبرداری مردم از آن مانند گسترش مرغ آمین در میان مردم پس از پخش سریال شهرزاد و همچنین استفاده از این سنگ‌ها در طراحی فیلم‌ها، بیان کرد: به طور کلی فیلمنامه یا شخصیت پیش‌بینی شده در فیلمنامه تعیین‌کننده آن است که از چه پوشش و زیورآلاتی در فیلم استفاده شود. در واقع این مسیر در مقابل طراح قرار می‌گیرد اما هر طراحی اگر دقت و حساسیتی داشته باشد و در کنار آن شناخت و دانشی درباره اجزای مختلف عناصری که برای طراحی در اختیار دارد، قرار گیرد می‌تواند آگاهانه از این موقعیت استفاده کند و در فرهنگسازی تاثیرگذار باشد.
وی افزود: البته من به عنوان یک طراح، با دقت بالایی به موضوع استفاده از سنگ‌های قیمتی فکر نکرده یا با آن برخوردی نداشته‌ام. همانطور که گفتم فیلمنامه این امکان را در اختیار ما قرار می‌دهد. البته ممکن است در ابعاد اقتصادی کاری که در سینما انجام می‌شود، مانند معرفی یک برند(نشان) جدید یا تبلیغ غیرمستقیم، سفارش یک محصول به طراح داده شود که از یک ماده یا محصول ویژه در طراحی خود استفاده کند. این موضوع در سینمای جهان نیز اتفاق می‌افتد.
وی همچنین افزود: من در طراحی‌های خود این موضوع را در نظر دارم که هر آنچه در فیلم استفاده می‌شود نباید برای فرهنگ اجتماعی مضر باشد. برای نمونه سعی من بر آن است که کتاب را به عنوان وسیله‌ای برای کسب دانش طوری در لوکیشن‌های مقابل دوربین قرار دهم اما درباره استفاده از زیورآلات و سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی چندان برخوردی در پروژه‌هایم نداشته‌ام هرچند که می‌دانم سینما می‌تواند در زمینه معرفی این سنگ‌ها کارکرد خوبی داشته باشد.
اثباتی در پاسخ به این پرسش که آیا در فیلم‌هایی که تا به امروز کار کرده‌اید نگاهی به معدن یا محصولات تولیدی آن داشته‌اید و آیا از این بخش یا محصولات آن برای طراحی یا لوکیشن‌ها استفاده کرده‌اید، اظهار کرد: متاسفانه این اتفاق چندان در سینمای ایران رخ نداده است و فکر می‌کنم غفلتی است که از سوی بخش‌های مختلف شده که برای رسیدن به اهداف مشخص شده در معرفی گوهرهای معدنی، از سینما استفاده کنند.
وی تصریح کرد: درواقع باید از سینماگران خواسته شود به مضامینی بپردازند یا قصه‌هایی روایت شود که در آن مسئله معدن که یکی از ثروت‌های موجود در کشور است، مطرح شده و بخش زیادی از مردم را با معدن و محصولات تولیدی آن آشنا کند. متاسفانه نه سینماگران به فکر تعریف قصه‌ای بودند که با محیط معدن در ارتباط باشد و نه مسئولان و متولیان بخش معدن به دنبال این موضوع بوده‌اند. البته در سینمای دنیا به موضوع معدن پرداخته شده است.
این طراح صحنه و دکور سینمای ایران با اشاره به وجود سنگ فیروزه ایرانی و استفاده از آن در طراحی صحنه و دکور سینما، افزود: می‌توان با استفاده از سینما ظرفیت‌های موجود در بخش معدن از جمله فیروزه ایران که سنگ بسیار مشهوری است را به دنیا معرفی کرد. تولیدکنندگان محصولاتی که با استفاده از فیروزه ایرانی ساخته می‌شوند و صادرکنندگان آن که گردش مالی خوبی دارند، می‌توانند برای تبلیغ محصول خود به سراغ سینما بروند یعنی می‌توانند این پدیده را در یک فیلم سینمایی یا در نقش اصلی فیلم در نظر بگیرند. به اعتقاد من اگر متوجه چنین فرصتی باشند باید با سینماگران ارتباط برقرار کنند تا منجر به تولید فیلم‌هایی با محوریت معادن و سنگ‌های زینتی شود. شاید بهتر باشد درباره این موضوع جلسات هم‌اندیشی ۳ طرفه که در یک ضلع آن تئاتر و سینما، در ضلع دیگر صنعت مد و در ضلع سوم مسئولان بخش معدن قرار دارد تشکیل شود. ساخت یک فیلم یا سریال می‌تواند تاثیر چند برابری نسبت به تبلیغ یک محصول داشته باشد. استفاده از صنعت مد از نگاه مردان معدنی چیست؟ معاون اکتشافات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور درباره تعامل معدن و هنر به ویژه معادن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی به صمت گفت: همانگونه که می‌دانید چرخه مالی تجارت سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی و طلا و جواهر سالانه حدود ۳هزار میلیارد دلار است. با توجه به اهمیت این صنعت، می‌بینیم که بسیاری از کشورها با جذب گردشگر توانستند از این صنعت به سود برسند و در تجارت جهانی‌اش شریک شوند. این اتفاق در آسیا، امریکا، افریقا و امریکای لاتین رخ داده است. در واقع این کشورها، سنگ‌های‌شان را با هنرهای مختلف خود عجین کرده‌اند.
بهروز برنا، با بیان مطلب در ادامه گفت: اکنون قدیمی‌ترین معدن در ایران معدن فیروزه است و قدیمی بودن آن نشان می‌دهد استفاده از این سنگ‌ها ریشه در تاریخ دارد و به باورهای مردم بازمی‌گردد زیرا این گوهرها یا آرامش‌دهنده بودند یا از آنها در طب استفاده می‌شده، در نتیجه توجه بالایی به این دست از سنگ‌ها می‌شده است. حال اینکه چرا ما نتوانستیم مانند کشور هند یا تایلند در این صنعت پیشرفت کنیم به دلایل مختلفی باز می‌گردد. تنوع این سنگ‌ها در کشور بالاست که از انواع آن می‌توان به سنگ‌های رسوبی، دگرگونی و آتشفشانی اشاره کرد. در واقع پدیده‌های زمین‌شناسی در کشور دارای شرایطی است که می‌تواند محل رخداد این سنگ‌ها باشد.
وی افزود: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور نیمی از کشور را از نظر برخورداری سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی شناسایی و بررسی کرده و دستاورد خوبی داشته است اما چرخه ارزش و زنجیره آن کامل نشده و این ذخایر در دل زمین جای گرفته‌اند. مردم محلی نیز برخی از این سنگ‌ها مانند ژئود را جمع‌آوری کرده و به شکل خام به فروش می‌رسانند. برنا با بیان اینکه لازم است توجه به بخش فرآوری و تراش سنگ در دستور کار قرار گیرد در ادامه گفت: باید چندین مرکز برای عرضه سنگ‌های قیمتی راه‌اندازی شود اما در این مسیر کمبودهایی وجود دارد.
وی افزود: در زمینه توسعه و توجه به صنعت سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی با سازمان عشایری صحبت‌هایی شده و مورد موافقت قرار گرفته است. ایده مطرح شده بین سازمان زمین‌شناسی و سازمان عشایری بر اساس وجود ذخایر فراوان از این سنگ‌هاست که می‌توان با خرید یک دستگاه تراش سنگ اشتغالزایی برای منطقه ایجاد کرد تا مهاجرت از این مناطق به دلیل نبود شغل کمتر شود اما نکته اینجاست که تنها یک سازمان همچون سازمان زمین‌شناسی نمی‌تواند این طرح را به نتیجه برساند و باید چندین سازمان در این زمینه همراه شوند تا این تجارت در کشور جدید شود.
وی به پیوند زمین‌شناسی ایران و افغانستان اشاره کرد و گفت: هرچند افغانستان ضعف‌هایی در این صنعت دارد اما از ذخایر سنگ‌های قیمتی‌اش به خوبی استفاده می‌کند. ما نیز باید نسبت به فرآوری این سنگ‌ها اقدام کنیم. به گفته برنا، برای ایجاد تعامل میان هنر و معدن باید از ظرفیت‌های موجود استفاده کرد. یکی از این ظرفیت‌ها حضور گردشگران خارجی در ایران است که می‌توان با خلق آثار زیبا آنها را مجذوب این هنر کرد. از طرفی ایجاد فرهنگ هدیه دادن سنگ‌های قیمتی در کشور و.. را می‌توان مورد توجه قرار داد. برنا ادامه داد: ما دنیایی از سیلیس، انواع و اقسام عقیق و فلورین با تنوع رنگی بالا داریم که می‌توان از آنها برای زیباسازی محیط‌های پر رفت و آمد استفاده کرد. همچنین هماتیت‌های زیبا که به حدید معروف هستند را می‌توان برای ساخت انواع زیوارآلات به کار برد. به عقیده وی، ضعف اصلی دراین بخش نبود متولی است و کمتر سازمانی به این موضوع ورود پیدا کرده است.
با آموزش بر رقبا غلبه کنیم دبیر انجمن سنگ ایران درباره حضور کشورهای دیگر در بازار سنگ ایران و سخت شدن رقابت با آنها گفت: بحث سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی با کمی پیچیدگی همراه است، زیرا حجم آنها کم است در نتیجه هر گونه کنترل مبنی بر آنکه این سنگ برای ایران است یا کشوری دیگر کار بسیار مشکلی خواهد بود. به اعتقاد بنده در این زمینه نمی‌توان کار خاصی انجام داد.
احمد شریفی افزود: متاسفانه برخی کالاها خیلی آسان به شکل قاچاق در دنیا و حتی کشور ما جابه‌جا می‌شوند. برای نمونه برخی محصولات تولیدی به شکل رسمی یا غیررسمی وارد کشورهای دیگر می‌شوند به همین دلیل نمی‌توان چندان در زمینه قاچاق سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی مانور داد. وی با اشاره به سنگ‌های تزئینی نیز بیان کرد: سنگ تزئینی از ایتالیا، ترکیه و... وارد کشور می‌شود. نکته‌ای که در این میان وجود دارد، آن است که کیفیت سنگ‌های تولیدی ایران به مراتب از سنگ‌های وارداتی از نظر کیفیت و تنوع رنگ بالاتر است اما متاسفانه در کشور موضوعی در میان قشر مرفه وجود دارد که وقتی به آنها می‌گویند سنگی از خارج آمده است، بیشتر به خریدن آن تمایل دارند. در نتیجه کم‌کم سنگ‌ها به جای آنکه به شکل فرآوری شده وارد کشور شوند، به شکل خام به ایران آمده و با فرآوری در کشور با عنوان سنگ خارجی به فروش می‌رسند. این سنگ‌ها به شکل بلوک وارد کشور شده و فرآوری می‌شوند در نتیجه کسی نمی‌تواند تشخیص دهد فرآوری آنها برای ایران است یا کشور دیگر.
شریفی تصریح کرد: ورود سنگ‌های تزئینی خارجی به شکل بلوک مشکلی ندارد و نباید جلوی آن را گرفت، زیرا در نهایت ارزش افزوده حاصل از فرآوری آن برای ایران است. وی ادامه داد: نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، این است که در واردات سنگ بریده فرآوری شده باید دقت بیشتری شود زیرا متاسفانه در سال‌های گذشته، عمده سنگ‌های فرآوری خارجی، خارج از گمرک وارد کشور شده است. برای نمونه آمار گمرک نشان می‌دهد ۳۰هزار تن سنگ بریده وارد کشور شده است اما در آن سوی ماجرا مشاهدات نشان می‌دهد ورود سنگ به ایران ۱۵۰هزار تن است یعنی سنگ به شکل قاچاق وارد کشور می‌شود.
دبیر انجمن سنگ ایران در ادامه اظهار کرد: باید نظارت بر ورود قاچاق افزایش پیدا کند تا بتوانیم آن را کنترل کنیم. شریفی درباره صادرات سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی ایران از سوی دیگر کشورها و ورود دوباره آنها به ایران گفت: درحال‌حاضر در تمام دنیا سنگ فیروزه، عقیق و... را به شکل خام خرید و فروش می‌کنند. ما نیز می‌توانیم از جای دیگر انواع سنگ‌ها را به ایران آورده و فرآوری کنیم. مشکل اساسی آن است که باید صنعت تراش یا فرآوری سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی را ساماندهی و از آن حمایت کرد تا کیفیتش افزایش پیدا کند. افزایش کیفیت فرآوری کمک می‌کند که به جای واردات زیورآلات، مردم به استفاده از محصولات داخلی علاقه‌مند شوند. وی ادامه داد: تا زمانی که انگشتر فیروزه با یک طراحی عادی و قدیمی وارد بازار می‌شود در برابر انگشتر فیروزه با طراحی ایتالیا قادر به رقابت نخواهد بود. نباید راه را اشتباه رفت. گره کار در این نیست که فیروزه از ایران خارج می‌شود و به کشور دیگر می‌رود و پس از فرآوری به ایران باز می‌گردد بلکه مشکل این است که داخل کشور باید آموزش‌های لازم در حوزه طراحی سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی انجام شود و کارگاه‌های طراحی سنگ‌ها را توسعه دهیم. همچنین باید امکانات و زیرساخت‌های لازم برای تراش سنگ‌های نیمه قیمتی را فراهم کرد تا زیورآلاتی با کیفیت بالا تولید شود. باید به این موضوع نگاهی ریشه‌ای بیندازیم.
تجاری‌سازی صنعت سنگ‌تراشی در ایران بخش خصوصی در اجرایی کردن ایده‌های خلاقانه جلوتر است، با این حال به نظر می‌رسد خلاقیت این بخش هم برای معرفی و فرآوری نوین و بر اساس مد دنیا چندان کافی نبوده است. مدیر اجرایی شرکت یواستون در زمینه پیش‌نیازهایی که می‌تواند معدن و هنر را به ویژه در حوزه سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی بهم متصل کند گفت: ظرفیت بسیار بزرگی در سنگ‌های نیمه‌قیمتی وجود دارد در حالی که مدل تجاری مناسبی در ایران برای این سنگ‌ها در کشور بر خلاف دیگر کشورهای دارنده آن تعریف نشده است. برای نمونه چندی پیش در نمایشگاهی که در مارسی فرانسه برگزار شد بخش عمده‌ای به سنگ‌های نیمه‌قیمتی اختصاص داده شده بود. نکته جالب این بود که بسیاری از افرادی که آنجا حضور داشتند کارت ویزیت نداشتند و کسانی بودند که سنگ‌ها را به شکل خام یا حتی تراش‌خورده از کشورهای افریقایی خریداری می‌کردند و در آنجا اشیای مختلف درست می‌کردند. این افراد در واقع بانوان خانه‌دار بودند. محمدرسا، افزود: این افراد از سوی سازمان‌های مرتبط با صنعت سنگ‌تراشی پشتیبانی می‌شدند و مدل تجاری برای آنها تعریف شده بود. حال اگر بخواهیم شرایط این صنعت را در کشور خودمان مورد بررسی قرار دهیم می‌بینیم ذخایر قابل قبولی از این سنگ‌ها در ایران یافت می‌شود و در کنار آن افراد هنرمند بسیاری در این عرصه فعال هستند که امکان عرضه کالا به شکل تجاری را ندارند و اگر وزارت صنعت، معدن و تجارت وسازمان صنایع‌دستی در این مسیر وارد شوند و زیرساخت‌های مورد نیاز برای بازاریابی را فراهم کنند افراد بسیاری می‌توانند در این عرصه حضور یابند. رسا با بیان این مطلب ادامه داد: هنرمندان بسیاری در حوزه صنعت تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در ایران هستند که نتوانستند تولیدات خود را در بازار عرضه کنند زیرا ایده‌ای برای بازار بین‌المللی ندارند در حالی که ایده‌های بسیاری برای ارائه محصولات و سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی در این بازار پرسود وجود دارد. برای نمونه تعداد تسبیحی که در حج به فروش می‌رسد بسیار زیاد است که چین از این بازار بهره می‌برد در حالی که با وجود معادن سنگ‌های زینتی در ایران می‌توان از این ظرفیت سود برد. به عقیده این کارشناس بخش معدن، تولید و ساخت اشیایی همچون تسبیح، انگشتر و... با استفاده از سنگ‌های قیمتی در کشورهای منطقه، یک تجارت بسیار بزرگ است که می‌توانیم از آن بهره ببریم و در بازارهایی همچون کشورهای عراق، سوریه و... به فروش برسانیم. در واقع بزرگترین مشکل همان نوع تجارتی است که برای این بخش در نظر گرفته شده و باید به آن توجه کرد.
اشتغالزایی در صنعت سنگ‌تراشی بالاست
معدنکاران شاید بتوانند خلاهای ارتباط هنر و معدن را بهتر بازگو کنند. عضو کمیته سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی خانه معدن ایران درباره میزان اشتغالزایی در صنعت سنگ‌تراشی سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی اظهار کرد: اشتغالزایی در صنعت سنگ‌تراشی به شکل گروهی است و هر کارگاه گوهرتراشی ۳۰ نفر اشتغالزایی غیر مستقیم خواهد داشت. در واقع باید این حرفه اشتغالزا در صنعت کشور در سطح ملی گسترش یابد.
شهناز نوایی، افزود: پیشنهادهای کاری و موانع و مشکلات صنعت سنگ‌تراشی در کمیته سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی مطرح شده و برای رفع آن در تلاشیم. وی درباره اینکه در کدام معادن و مناطق می‌توانیم بیشترین اشتغالزایی را در صنعت سنگ‌تراشی داشته باشیم نیز اظهار کرد: فیروزه نیشابور و دامغان، کوارتز معدن قلعه‌زری، سنگ‌های کوشک، فلورین‌های کمرمهدی، عقیق قم و رز صورتی همدان، شناخته شده هستند و در دیگر نقاط کشور نیز ظرفیت‌های بسیاری از سنگ‌های زینتی وجود دارد. در این زمینه حوزه گوهرتراشی خراسان رضوی و نگاه ویژه این استان به این صنعت مثال‌زدنی است.
به گفته وی، حجم کار در این صنعت کم است چنانکه با تجارت چمدانی می‌توان این صنعت را به حرکت درآورد. اگر به شکل گسترده در این حوزه فعال شویم می‌توان آن را گسترش دهیم و ارزش افزوده قابل قبولی ایجاد کنیم. عضو کمیته سنگ‌های قیمتی خانه معدن ایران افزود: معافیت مالیاتی برای صنایع و معادن کوچک، معافیت بیمه سهم کارفرما، معافیت مالیاتی برای آموزشگاه‌ها و تسهیلات ارزان‌قیمت و استفاده از تجربه کشورهای فعال در این صنعت می‌تواند به رشد و توسعه آن کمک کند. در کمیته سنگ‌های قیمتی خانه معدن ایران نیز برای اینکه با تجارت جهانی آشنایی پیداکنیم تصمیم داریم جایی را برای صنعت نمایشگاهی در شهر آفتاب ایجاد کنیم زیرا این مکان در نزدیکی فرودگاه بین‌المللی است و زمانی که گردشگرها وارد کشور می‌شوند از این نمایشگاه دیدن می‌کنند و با ظرفیت‌های موجود در کشور و محصولات تولید شده از این سنگ‌ها آشنا می‌شوند.
استقبال جوانان از کارگاه‌های آموزش سنگ‌تراشی
در گام بعدی کسانی هستند که دستی از نزدیک بر آتش گوهرتراشی دارند و با مشکلات این بخش آشنا هستند. مربی سنگ‌تراشی و جواهرشناسی صنایع دستی و سازمان آموزش‌های فنی و حرفه‌ای استان اردبیل با اشاره به توسعه کارگاه‌های آموزشی در حوزه سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی و نقش‌آفرینی آن گفت: رشته سنگ‌تراشی و کار در این حوزه بسیار در اقتصاد خانوار به ویژه در مناطق محروم تاثیرگذار است، اما با شرایط و نظارت و بازرسی‌های فعلی، این نقش بسیار کمرنگ است.
افشین تموک درباره ورود سنگ‌های تقلبی افزود: متاسفانه شیشه‌های پرس تقلبی به نام جواهر در داخل کشور به فروش می‌رسد. از سویی دیگر میزان ورود جواهر به کشور بسیار بالاست در حالی که برخی از آنها کیفیت چندان بالایی نداشته و رنگ شده و آزمایشگاهی هستند و متاسفانه به دلیل نبود نظارت بر چنین مواردی گاهی شاهدیم در شهرهای مختلف جنس تقلبی و غیر اصل به نام اصل فروخته می‌شود.
وی تصریح کرد: متاسفانه در بازار مشاهده می‌شود به مردم عقیق رنگ شده فروخته می‌شود. همچنین در برخی محصولات شیشه پرس شده چینی یا هندی به جای جواهر طبیعی به مردم داده می‌شود. درنتیجه با چنین شرایطی نمی‌توان چندان انتظار توسعه کارگاه‌های تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی داشت. از سویی دیگر فرهنگسازی مناسب در میان مردم انجام نشده است. اعتقاد بنده بر این است تا زمانی که نظارت کامل نباشد و فرهنگسازی نشود، نمی‌توان به این حوزه نگاه اشتغالزایی داشت.
این مربی سنگ‌تراشی و جواهرشناسی صنایع دستی و سازمان آموزش‌های فنی و حرفه‌ای استان اردبیل افزود: متاسفانه خیلی از افراد سراغ این کار رفته‌اند اما همچنان فرهنگ استفاده از سنگ‌های اصلی در کشور توسعه نیافته به همین دلیل پس از مدتی از این حرفه خارج می‌شوند. تموک همچنین با اشاره به تاثیر مد بر توسعه استفاده از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در جامعه، بیان کرد: بدون شک اگر صدا و سیما در این زمینه ورود پیدا کند، شاهد اتفاقات خوبی در حوزه سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی خواهیم بود. باید در این زمینه همکاری صداوسیما و حوزه‌های مرتبط با این بخش در دستور کار قرار بگیرد.
وی ادامه داد: تایلند امروز با جواهر خود به مرکز جواهر دنیا تبدیل شده است و بیشتر کارمندان و کارگران آن در حوزه جواهر مشغول به کار هستند. درواقع دولت این کشور روی این موضوع برنامه‌ریزی کرده و سیاست‌هایی را به خاطر توسعه این بخش دنبال کرده است. آنها عوامل مخرب و بازدارنده که در مسیر توسعه این حوزه قرار داشت را شناسایی کرده و آنها را از میان برداشته‌اند و امروز به قطب جواهر تبدیل شده و درآمدزایی و ارزآوری خوبی در این حوزه به‌دست آورده‌اند. تموک درباره استقبال جوانان از حضور در کارگاه‌های آموزشی در حوزه سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، اضافه کرد: خوشبختانه استقبال خوب است اما شاید با ورود صدا و سیما به این موضوع و فرهنگسازی در میان مردم، استقبال بیش از امروز شود. در کلاس‌ها استقبال خوب است اما وقتی وارد بازار کار می‌شوند آن طور که باید حمایت نمی‌شوند در نتیجه چندان در بازار کار درآمد کسب نخواهند کرد. همانطور که پیش‌تر به آن اشاره کردم شاید فرهنگسازی در این حوزه نقش مهمی به عهده داشته باشد در نتیجه باید بر این موضوع تمرکز کرد تا مردم به جای استفاده از زیورآلات بدلی به سراغ استفاده از سنگ‌های طبیعی بروند. دانش قهوه‌ای خانه‌ای در صنعت سنگ
مدیرعامل شرکت تحقیق و توسعه علوم گوهر ارس درباره ارتباطات دانشگاه‌های معدن و صنایع دستی با کارگاه‌ها و معادن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی گفت: ارتباطات دانشگاه‌ها و مراکز تولید و فرآوری گوهر در ایران متاسفانه کافی و دقیق نیست. برای نمونه در زمینه اکتشاف گوهرها در ایران و ارتباط زمین‌شناسی با گوهرشناسی خلأ بزرگی وجود دارد. یکی از این موارد پیشنهاد رشته دانشگاهی در مقطع کارشناسی ارشد به عنوان گوهرشناسی بوده و به مدت ۳سال است که در شورای برنامه‌ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری خاک می‌خورد.
امیر امام جمعه با بیان این مطلب افزود: سرفصلی با نهایت دقت نوشته شد که یکی از افتخارات من و همکاری دانشگاه‌های تربیت مدرس و شهید بهشتی است. در این سرفصل با پیشنهاد دروس کاربردی، ارتباط دانش با بازار کار دیده شده است و دانش‌آموختگان می‌توانند در زمینه اکتشاف کانسارهای گوهر، گوهرشناسی و حتی بازار ملی و جهانی گوهرهای رنگی و الماس مشغول به کار و کارآفرینی شوند اما متاسفانه تاکنون تصمیم جدی برای تصویب و اضافه شدن مقطع کارشناسی ارشد گوهرشناسی گرفته نشده است.
به گفته این معلم گوهرشناسی، ارتباطات دانشگاه‌های هنر با صنایع دستی مرتبط با گوهر نیز کم و بیش شنیده می‌شود اما باز هم به دلیل اینکه سرفصل‌ها و منابع درسی از موضوع اصلی به دور بوده، نتایج کاربردی به‌دست نیامده است. وی معتقد است در این راه باید انقلاب اساسی رخ دهد و ۴ موضوع مورد توجه قرارگیرد. نخست اینکه رشته‌های کاربردی که میان رشته‌ای هستند ایجاد شوند؛ از نمونه‌های آن می‌توان به کارشناسی ارشد گوهرشناسی، کارشناسی ارشد گوهر باستان‌شناسی و کارشناسی ارشد طراحی زیورآلات اشاره کرد. دومین مورد، در زمینه سرفصل‌های کاربردی است که مولفان آنها باید جامع‌نگر باشند. امام جمعه ادامه داد: تغییر دیدگاه‌های سنتی به رشته‌های دانشگاهی و نگاه کاربردی به رشته‌های مرتبط با این هنر صنعت از دیگر مواردی است که باید در مدیریت کلان وزارتخانه‌های مرتبط مانند شورای برنامه‌ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایجاد شود. بعد از این تغییرات و با ایجاد این رشته‌ها لازم است نظارت و سختگیری برای ادامه کار و اهداف کاربردی وجود داشته باشد. در واقع به این شکل نباشد که تمامی دانشگاه‌ها امکان ایجاد این رشته را داشته باشند و در نهایت دانش‌آموختگان آنها بدون داشتن تخصص کافی امکان ورود به بازار کار را پیدا نکنند.
به گفته وی اکنون رشته‌ای ویژه سنگ‌های قیمتی در مقطع کارشناسی ارشد وجود ندارد و بیشترین استفاده از این سنگ‌ها در صنعت ساخت زیورآلات است. البته رشته‌های صنایع‌دستی مرتبط با ساخت و طراحی جواهر نیز وجود دارند اما طراحی زیورآلات در مقطع ارشد وجود ندارد و کمتر به آن پرداخته شده است. معلم گوهرشناسی در ادامه گفت: متاسفانه پایه کل این دانش و هنر صنعت گوهرشناسی روز بهروز قهوه‌خانه‌ای‌تر می‌شود. به این شکل که افراد صنف طلا و جواهر آشنایی سطحی با دانش گوهرشناسی دارند و بیشتر اطلاعات‌شان تجربی است. در حالی که وقتی پای تفکیک الماس مصنوعی با روش cvd از الماس طبیعی در میان است تجربه حرفی برای گفتن ندارد.
امام جمعه افزود: برای نمونه، برخی افراد را دیده‌اید که ۵ تا ۶ انگشتر در دست دارند و در قهوه‌خانه‌ها انگشتر و گوهر رد و بدل می‌کنند. در واقع این افراد با خرده تجربه‌شان در بیشتر موارد هویت سنگ‌ها را اشتباه تعیین می‌کنند. این روش در شبکه‌های اجتماعی هم مدرنیزه شده است؛ به این شکل که یک شخص، تصویری از یک سنگ را در فضای مجازی به اشتراک می‌گذارد و کارشناس‌نماها از روی تصویر سنگ که ممکن است وضوح خوبی هم نداشته باشد، آن را تعیین هویت کرده و حتی منشأ آن را هم می‌گویند؛ برای نمونه سنگ مورد نظر یاقوت قرمز طبیعی است اما کارشناس فضای مجازی، آن را برمه معرفی می‌کند.
وی در ادامه صحبت‌هایش گفت: تعیین هویت سنگ‌ها که گاهی با روش‌های کلاسیک گوهرشناسی نیز مشخص نمی‌شود و نیاز به آزمایش‌های تکمیلی طیف‌سنجی رامان و تجزیه عنصری غیر تخریبی دارد در این فضاها به راحتی انجام می‌شود و خطاهای بسیاری رخ می‌دهد. به عقیده این کارشناس گوهرشناس، هر زمین‌شناسی، گوهرشناس نیست اما زمین‌شناسی که علم گوهرشناسی را بیاموزد راه ۱۰ساله شناخت گوهر را ۲ ساله طی خواهد کرد.در این زمینه شاهدیم برخی از استادان زمین‌شناسی در گرایش خود عالی هستند اما بدون داشتن کوچکترین آگاهی از گوهرشناسی، به تعیین هویت سنگ‌ها می‌پردازند و گاهی هم گوهرشناسی تدریس می‌کنند.
سخن آخر... طیف سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی در ایران به حدی گسترده است که شاهدیم برخی از شهرها را با نام گوهرهای‌شان می‌شناسند یا اینکه نام شهرگوهرسنگ بر آنها نهاده شده است اما نکته قابل تامل در باره این ذخایر ارزشمند، استفاده بهینه و منطقی از این گوهرسنگ‌ها و سهیم شدن در تجارت جهانی آن است. راه‌اندازی کارگاه‌های آموزشی و تخصیص رشته ویژه آن در دانشگاه شاید بتواند تا حدودی اوضاع نابسامان این صنعت را سر و سامان دهد اما اگر تدبیری برای فروش محصولات تولید شده و صادرات آن نداشته باشیم، زحمات هنرمندان و سنگ‌تراشان ثمری نخواهد داشت. در این حوزه می‌توان از تجارت کشورهای موفق در صنعت سنگ استفاده کرد. همچنین ایجاد فرهنگ استفاده از گوهرهای این سرزمین پرگوهر به جای سنگ‌های بدل می‌تواند تا حدود زیادی بازار این بخش را رونق دهد چراکه همواره شاهدیم تمامی اقشار جامعه(زن و مرد) از زیورآلات تزئین شده با سنگ‌های قیمتی استقبال می‌کنند اما از آنجایی‌که بیشترین محصولات موجود در کشور خارجی است، بیشترین سود متعلق به واردکنندگان این مصنوعات خواهد بود و جیب تولیدکنندگان داخلی خالی خواهد ماند. به نظر می‌رسد وجود یک متولی حرفه‌ای برای صنعت سنگ‌تراشی در ایران بسیار مهم بوده و باید مورد توجه مسئولان امر قرار گیرد.
ارسال نظر