ثبات نرخ حبوبات در آینده‌ ای نزدیک

هرچند کرونا چالشی جهانی بوده و تعادل بازار عرضه و تقاضا را به‌طوری از بر هم زده که بسیاری از مشاغل را در آستانه تعطیلی برده است، اما این معضل برای تولیدکنندگان داخلی قدری گران‌تر تمام شد. تولیدکنندگان پیش از کرونا، با فشار تحریم‌ها، نوسانات نرخ ارز و محدودیت در صادرات و واردات رو به رو بودند و اکنون کرونا نیز به وزنه دیگری تبدیل شده و بر مشکلاتشان افزوده است.

کشاورزان گروهی از این زیان دیدگان همه گیری بیماری کووید -۱۹ هستند. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی آثار اقتصادی شیوع ویروس کرونا بر بخش کشاورزی ایران را بررسی و میزان خسارت ناشی از شیوع کرونا در بخش کشاورزی را نزدیک به چهار هزار میلیارد تومان برآورد کرده است؛ صادرات و مصرف در این بخش بیشترین آسیب را از کرونا دیده است.

کارشناسان کشاورزی معتقدند تأثیر شیوع ویروس کرونا بر غذا و کشاورزی در ماه‌های آینده بیشتر نمایان می‌شود. در طرف دیگر این جریان هم مصرف‌کنندگانی قرار دارند که به دلیل گرانی محصولات کشاورزی با شرایطی بسیار دشوارتر روبه‌رو شده‌اند. نرخ‌هایی عجیب و قریبی که حتی فعالان اقتصادی هم آن را غیر منطقی دانسته و معتقدند جو روانی حاکم بر بازار سبب افزایش قیمت در حوزه محصولات کشاورزی است. افزایش قیمت در شرایط فعلی در حالی رخ می‌دهد که به دلیل رکود، بازار با کاهش تقاضا مواجه بوده، بنابراین باید با افت قیمت‌ها رو به رو می‌شد.

سیر صعودی نرخ محصولات کشاورزی نسبت به سال قبل

به گفته مسئولان و فعالان بخش کشاورزی عامل اصلی گرانی‌ها تبعات شیوع ویروس کرونا در کشور، تعطیلی موقتی خرده‌فروشی‌ها و واحدهای تولیدی و همچنین شایعات داخلی و خارجی است که باعث شده عده‌ای به فکر خریداری و انبار کردن کالاهای موجود باشند.

پس از شیوع ویروس کرونا در کشور و توصیه متخصصان مبنی بر مصرف برخی مرکبات، قیمت بسیاری از کالاهای اساسی مردم به ویژه در حوزه خشکبار، مرکبات و صیفی‌جات صعودی شد به‌نحوی‌که نرخ بعضی از محصولات کشاورزی در بازار اصفهان افزایش دو و حتی چند برابری را تجربه کرد.

با نزدیک شدن به ماه رمضان، مسئولان وعده دادند که نه‌تنها در این ماه مشکلی از نظر عرضه کالاها وجود ندارد، بلکه وضعیت فعلی اقتصادی نیز بر قیمت اجناس تأثیر نمی‌گذارد. اما سیر صعودی قیمت‌ها در آستانه ماه رمضان و با رشد تقاضا، مردم را غافلگیر کرد.

ثبات نرخ حبوبات به زودی

حبوبات از جمله اقلام کشاورزی است که با همه‌گیری بیماری کووید -۱۹ قیمت آن چند برابر و کمیاب شد. ادامه گرانی این گروه از مواد غذایی می‌تواند خطر حذف آن را از سبد مصرفی خانوارها به دنبال داشته باشد. به گفته مسئولان در اواسط سال ۹۸، ارز حبوبات وارداتی از ارز ۴۲۰۰ تومانی به ارز نیمایی تغییر کرد، همین امر در کنار نوسانات نرخ ارز در سامانه نیما موجب افزایش قیمت این محصولات شده است.

از اوایل اسفندماه سال گذشته با شیوع ویروس کرونا و ایجاد مشکلاتی در ترخیص کالا در گمرک، ورود حبوبات به بازار داخل دچار اختلال شده و قیمت‌ها افزایش یافت. نایب‌رئیس اتحادیه خواربار اصفهان در این خصوص می‌گوید: از اواخر سال گذشته که اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردات حبوبات قطع شد، نرخ این محصولات هم افزایش پیدا کرد. تولیدات داخل به‌تنهایی امکان تأمین کامل تقاضاهای داخلی را ندارد بنابراین در زمان‌هایی حبوبات مورد نیاز از خارج کشور تأمین می‌شود.

سید کمال خیام می‌افزاید: اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی علاوه بر تأثیر بر نرخ حبوبات وارداتی، بر تولیدات داخلی هم مؤثر بود زیرا کشاورز برای تولید محصول نیازمند سم، کود و مواد دیگری است که نرخ آنها هم به نرخ ارز بستگی دارد.

وی ادامه می‌دهد: از اوایل اردیبهشت ماه امسال، قیمت حبوبات کاهش ۵ تا ۱۰ درصدی پیداکرده که علت آن، تعطیلی رستوران‌ها و تالارها در ماه رمضان و رکود بازار به دلیل کاهش تقاضا است. این روند کاهشی قیمت‌ها در صورتی که با اتفاق خاصی مواجه نشویم، نرخ حبوبات را در همین حد نگه خواهد داشت و شاید از تیر ماه با ورود بیشتر محصولات داخلی به بازار قیمت‌ها دوباره کاهش پیدا کند.

نرخ میوه کاهشی شد

میوه از دیگر محصولات کشاورزی است که افزایش نرخ آن به خصوص در اوایل ماه رمضان، بسیار قابل تأمل بود. با گذری در بازار و نگاهی به نرخ میوه‌ها افزایش قیمت میوه و تفاوت نرخ‌ها با مدت مشابه سال گذشته به وضوح قابل مشاهده است. همه‌گیری بیماری کووید -۱۹ نرخ مرکبات را هم دستخوش تغییر کرده و سوال اینجاست که این افزایش قیمت واقعاً تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا اتفاق افتاده است؟

فرصت‌طلبی سودجویان، دلال‌بازی، افزایش عرضه و تقاضا از پاسخ‌هایی است که معمولاً در برابر علت کمبود مرکبات یا تب افزایش نرخ این محصولات شنیده می‌شود.

ناصر اطرج، رئیس اتحادیه میدان‌ها میوه و تره بار اصفهان در رابطه با وضعیت فعلی بازار میوه و مرکبات بیان اظهار می‌کند: قیمت میوه نسبت به اوایل اردیبهشت کاهش ۱۰ درصدی داشته اما نسبت به مدت مشابه سال گذشته گران‌تر شده است.

وی در رابطه با گرانی برخی از اقلام مانند لیموترش تصریح می‌کند: به دلیل صادرات این محصول و تبلیغاتی که برای مصرف این میوه در دوران کرونا می‌شد، تقاضا برای خرید این محصول به صورت ناگهانی افزایش و به گرانی آن در بازار انجامید.

رئیس اتحادیه میدان‌ها میوه و تره بار اصفهان می‌افزاید: گرانی پرتقال هم در مقطعی به دلیل صادرات بود و اکنون با اتمام ذخیره‌های این میوه، قیمتش تا حدودی افزایشی شده است. اما نرخ نوبرانه‌ها نسبت به هفته قبل کاهش قابل‌توجهی داشته است. نوبرانه‌ها در اوایل فصل به دلیل کمبود، قیمت بالایی دارد، اما با گرم‌تر شدن هوا و حتی ورود دیگر محصولات جالیزی به بازار، قیمت‌ها شکسته می‌شود.

اطرج درباره نرخ میوه در شرایط فعلی توضیح می‌دهد: در کل به دلیل شروع ویروس کرونا و ماه رمضان و در نتیجه کاهش مراسم مختلف، تقاضا برای خرید میوه‌های مجلسی کم شده و این کاهش تقاضا باعث افت نرخ‌ها شده است.

کشاورزان آسیب پذیرتر هستند

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارش خود درباره آثار اقتصادی شیوع ویروس کرونا بر بخش کشاورزی ایران آورده است: "شیوع ویروس کرونا با تأثیر بر زنجیره تأمین، تقاضا و نقدینگی، بر بنگاه‌ها و با تأثیر بر عرضه نیروی کار، مصرف کالاها و خدمات و به‌ویژه با کاهش درآمد مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان محصولات کشاورزی در کوتاه‌مدت و بلندمدت بر اقتصاد خانوارها و اقتصاد بخش کشاورزی تأثیرگذار است." حال سوال اینجاست چه راهکارهایی برای رهایی کشاورزان از خسارت‌های ناشی از شیوع کرونا وجود دارد؟

چه‌بسا پس‌زدگی محصولات کشاورزی و عرضه آن به بازار داخلی، موجب افت قیمت این محصولات در کشور می‌شود که در کوتاه‌مدت موجب رضایت مصرف‌کنندگان می‌شود ولی در ماه‌های بعد و سال آینده می‌تواند موجب کاهش تولید و آنگاه مشکل در عرضه و همچنین افزایش قیمت این محصولات در داخل شود.

احمدرضا رحمانی، کارشناس کشاورزی اظهار می‌کند: با شرایط به وجود آمده به دلیل کمبود نیروی کار، از تولیدات بخش کشاورزی کاسته شد و بخشی از محصولات نیز به دلیل نداشتن متقاضی داخلی و خارجی روی دست کشاورز مانده است. دلایلی مانند کاهش حضور مردم در جامعه و کم شدن مجالس مصرف محصولات کشاورزی را کاهش داده و این اتفاق در سال‌های آینده پیامدهای ناخوش خود را نشان خواهد داد.

وی خاطرنشان می‌کند: آسیب شیوع ویروس کرونا بیش از هر قشر بر کشاورزان وارد شده که شاید از آسیب‌پذیرترین اقشار این دوران به شمار آیند، از این رو حمایت از آنها اهمیت بالایی دارد. دولت در این زمان باید با ارائه تسهیلات، بسته‌های حمایتی و خریدهای تضمینی محصولات کشاورزی تا حدودی مشکل این فعالان را کاهش دهد.