کاهش عجیب سرانه مصرف برنج درکشور!

ارزیابی بازار داخلی نشان دهنده آن است که قیمت برنج درجه یک ایرانی در حال حاضر به حدود ۴۳ هزار تومان رسیده و برنج درجه یک پاکستانی هم با قیمتی در حدود ۲۶ هزار تومان در بازار رسیده است.

اختلاف قیمت میان برنج داخلی و خارجی عمده دلیلی است که موجب شده تا شاهد تغییر الگوی مصرف برنج در کشور باشیم. گزارش منتشر شده از سوی وزارت صمت نشان دهنده آن است که در نیمه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل برنج داخلی پس از شکر بیشترین رشد قیمت را به خود اختصاص داده و این رشد به بیش از ۶۳ درصد رسید است و رشد قیمت برنج درجه یک پاکستانی نیز حدود ۳۰ درصد بوده است.

با این شرایط می توان گفت کاهش ۱۱ کیلویی سرانه مصرف برنج در ۱۰ سال (سال های۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹) که در گزارش موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی وزارت صمت به آن اشاره شده است به دلیل افزایش قیمت برنج داخلی صورت گرفته است. براساس این گزارش روند مصرف سرانه برنج از ۴۴ کیلوگرم درسال ۱۳۹۰ به ۳۳ کیلوگرم درسال ۱۳۹۹ رسیده است.

کاهش مصرف سرانه برنج داخلی در این‌ بازه زمانی در حالی ثبت شده که ایران با دارا بودن ۴درصد از سطح زیرکشت برنج جهان، در رتبه بیست و هشتم تولید این محصول قرار دارد.

بطوریکه در سال زراعی ۹۸-۹۹ معادل ۲ میلیون و ۴۰۰ هزارتن برنج سفید از حدود ۴ میلیون تن شلتوک در سطح ۷۰۰ هزار هکتار اراضی شالی زاری (عمدتا در مازندران، گیلان، گلستان و خوزستان) تولید شده است.

اما شرایط خشکسالی سال جاری تولید برنج داخل را در مقایسه با سال های قبل تحت تاثیر قرار داده است. از سوی دیگر بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی، ضریب خودکفایی برنج تولیدی درایران طی ده سال اخیر معادل ۶۴.۳ درصد بوده است که نشان از وجود ظرفیت مناسب برای تامین بخش عمده ا از نیاز کشور با اتکاء به تولید داخلی دارد.

قرار گرفتن ایران در جایگاه بیست و هشتم تولید برنج دنیا در حالی است که کشور وابستگی شدیدی به برنج وارداتی دارد. در گزارش موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی وزارت صمت این نکته نیز مورد تاکید قرار گرفته که ایران تاکنون یکی از بزرگترین واردکنندگان برنج باسماتی ازهند، پاکستان، تایلند و ویتنام محسوب می شود.

این در حالی که در دولت های قبل برای واردات حدود ۳۰۰ هزارتن برنج جهت تامین ذخایر استراتژیک و احتیاطی کشور، به شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی مجوز داده می شد که این رقم در مصوبه های بعدی به نصف کاهش یافت. البته به اقتضای شرایط، حجم واردات این شرکت طی این مدت بین دو رقم فوق در نوسان بوده است. در سال ۱۳۹۹ میزان واردات برنج به کشور حدود ۸۷۰ هزار تن بوده که ۲۳ درصد آن از کانال شرکت بازرگانی دولتی صورت گرفته است. مابقی واردات برنج توسط بخش خصوصی صورت گرفته است.

براساس این گزارش، در ایران بطور طبیعی الگوی تقاضای برنج به گونه ای است که مصرف کنندگان برنج ایرانی تمایل کمتری به خرید و مصرف برنج خارجی دارند و برخی دهک های درآمدی پایین برای مدیریت هزینه های خود ابتدا برنج پرمحصول ایرانی (برنج های پرمحصول از کیفیت پایین تر نسبت به کیفیت برنج های کم محصول یا کشت دوم برخوردارند) را جایگزین برنج کیفی ایرانی می کنند و برنج خارجی را در اولویت بعدی جهت جبران کسری برنج در سبدغذایی خود اضافه می کنند.

برنج خارجی در اولویت کدام استان هاست

از سوی دیگر ارزیابی های صورت گرفته در این گزارش نشان دهنده آن است که مصرف کنندگان حدود ۱۱ استان از ۱۶ استان مرزی (عمده جمعیت استان های کرمان، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان و بخشی از همدان)، به طور کلی برنج خارجی را دراولویت الگوی مصرف خود قرار می دهند. بدیهی است در این استان ها، مدیریت هزینه های خانوار بر نوع برنج خارجی مورد مصرف تاثیر دارد. به نحوی که اقشار با درآمد متوسط و بالا برنج خارجی کیفی و اقشار کم درآمد نیز برنج خارجی با کیفیت پایین تر(ارقام پرمحصول) را ترجیح می دهند.

حال چنانچه دسترسی به ارقام پرمحصول با قیمت مناسب برای اقشار کم درآمد امکان پذیر نباشد، این احتمال وجود دارد که به تدریج برنج خارجی از سبد مصرف این خانوارها حذف شود. البته با توجه به افزایش قیمت برنج خارجی ازسال گذشته و کاهش شکاف قیمت برنج خارجی و ایرانی، احتمال برهم خوردن ترکیب الگوی مصرف برنج داخلی وخارجی و افزایش تمایل مصرف کنندگان برنج خارجی به خرید ارقام پرمحصول برنج ایرانی نیز وجود دارد.