تازه‌واردان بورس بخوانند

سید جمال‌الدین محسنی زنوزی دکترای اقتصاد پولی و عضو هیات علمی اقتصاد دانشگاه ارومیه در یادداشتی نوشت: ‌بر اساس تئوری پرتفولیو (مدیریت ترکیب دارائی‌ها با هدف کاهش ریسک و افزایش بازدهی)، افراد برای کاهش ریسک و زیان نگهداری دارییها و یا افزایش سود حاصل از نگهداری داراییها، باید ترکیبی از داراییهای متفاوت با سهم دهی متفاوت به داراییها به لحاظ ضروری بودن دارایی و سودآور بودن و نرخ بازدهی آنها و علاقه و سلیقه افراد انتخاب کنند. این ترکیب دارایی را سبد دارایی‌ها یا پورتفولیو یا پورتفوی می‌نامند.

در تئوری پورتفوی یک اصل اساسی در نگهداری سبد دارایی ها، اصل متنوع‌سازی ترکیب دارایی‌ها است. یعنی با توجه بازدهی‌های متفاوت دارایی‌ها و جهت متفاوت سودآوری یا زیان‌دهی دارایی‌ها باید تنوع زیادی از دارایی‌ها نگه داشت تا در صورت زیان دهی یک یا چند دارایی، سوددهی چند دارایی دیگر باعث عدم زیان کل دارنده سبد دارایی شود.

سبد دارایی از دارایی ضروری و کم نقد به سمت دارایی غیر ضرور و نقد دارای تنوع زیادی است: زمین، مسکن، ماشین، کالای بادوام چون وسایل خانه، دارایی سرمایه فیزیکی چون ماشین‌آلات، دارایی سرمایه انسانی چون آموزش و مهارت، اوراق سهام، اوراق مشارکت و اسناد خزانه اسلامی، اوراق مشارکت، دارایی مالی چون سکه طلا و ارز.

البته باید توجه داشت در تمامی کشورهای جهان نگهداری پول خارجی یا ارز فقط در سپرده‌های دلاری و بانکی مجاز است و نگهداری آن در خانه یا مکانهای دیگر غیر قانونی و پولشویی و قاچاق تلقی می‌شود.

چند نکته مهم در سبد دارایی‌ها و به ویژه خرید سهام مهم است:

۱. همان طور که از اسم دارایی مشخص است، دارایی از درآمد مازاد بر هزینه‌های زندگی، تغذیه، پوشاک و مسکن و حمل‌ونقل تامین مالی می‌شود. لذا اختصاص درآمد موردنیاز هزینه زندگی برای کسب سود از طریق تغییر ترکیب دارایی‌ها، ریسک بسیار بالایی دارد که امکان از دست دادن تمام ثروت فرد را به دنبال دارد.

۲. اصل مهم در همه دارایی‌ها مخصوصا در دارایی‌های نقد و اوراق سهام، ریسک و سود و زیان است. این داراییها دارایی‌های با ریسک هستند که درآمد قابل توجه آنها در نتیجه تحمل ریسک بالا است که احتمال زیان بالا را هم دارد. لذا اختصاص همه دارایی‌های فرد به سهام از نظر تئوری پرتفوی صحیح نیست.

۳. در خرید سهام حتما باید اصل تنوع سهام بین بخش‌های کشاورزی، خدمات و صنعت لازم است. شرکت‌های بانکی، بیمه‌ای جزء شرکت‌های خدماتی هستند. در بین خود صنعت هم توجه به تنوع در انتخاب سهام بین صنایع با شیوه تولید متفاوت مهم است.

۴. در سهام صنعت توجه به تاثیر تغییرات فصلی بر سودآوری صنعت مهم است. مثلا نیاز به خودرو در تابستان و تعطیلات عید زیاد است، لذا تقاصا و قیمت خودرو در ماههای خرداد و تابستان و اسفند زیادتر است. یا نیاز به سیمان در فصول بهار و پاییز بیشتر و در فصل زمستان کمتر است.

۵. توجه به تاثیر قراردادهای دوجانبه و عضویت در اتحادیه‌های تجاری و نقش آن در صنعت موردنظر در آینده در تصمیم گیری خرید سهام مهم است.

۶. داشتن دانش ارزیابی تکنیکال وضعیت شرکت‌ها و نسبت‌های مالی چون دارایی نقد به بدهی نقد و دارایی کل به بدهی کل و تصمیمات هیات مدیره و مجامع شرکت‌ها و سیاست‌های دولت در ارزش سهام مهم است.

۷. معمولا عرضه‌های اولیه سهام شرکت‌ها و عرضه اولیه سهام شرکت‌های دولتی که کمتر از نرخ واقعی صورت می‌گیرد، برای سرمایه‌گذاران مبتدی بازار سهام مناسب است.

۸. در اقتصاد معمولا در شرایط انحصاری، قیمت و سود به نفع انحصارگرها و ضرر دیگر بازیگران اقتصاد تمام می‌شود. در بازار بورس هم سهامداران با سرمایه بسیار بالا وجود دارند که رفتار مبادله‌ای آنها بر قیمت سهام و سودآوری و ضرر دیگر سهامداران تاثیر دارد، لذا در بازار سهام باید این گونه رفتارهای غیراقتصادی هم لحاظ شود.

در مورد عرضه سهام عدالت در بورس دو نکته قابل پیش‌بینی است.

اول، با ورود حداقل ۶۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی به بورس ارزش و سهم بورس در اقتصاد افزایش یافته و قیمت سهام افزایش بلندمدت خواهد داشت.

دوم، با توجه به این که بخش بزرگی از سهامداران سهام عدالت دارای مشکل مالی هستند، لذا بیشتر آنها بعد از آزادسازی این سهام در بازار سهام، فروشنده سهام خواهند بود، لذا در ابتدا به دلیل عرضه زیاد این سهام، قیمت این سهام کمتر از ارزش واقعی آن تعیین خواهد شد، لذا فروش سهام به صورت یکجا و در ابتدای آزادسازی سهام موجب زیان فروشنده سهام خواهد شد.

با توجه به کسری بودجه دولت به دلیل کاهش صادرات نفت و هزینه‌های رکودی و درمانی ناشی از ویروس کرونا، و لزوم کنترل نقدینگی و هدایت نقدینگی به سمت تولید و بازار سهام، سیاست عرضه سهام دولتی در بورس توسط دولت به طور جدی انجام خواهد شد، لذا سهم بورس در اقتصاد افزایش خواهد یافت. بنابراین ارزش سهام در آینده امکان افزایش مستمر دارد.

نکته مهم در کنار آینده روشن بورس، توجه به رکود ناشی از تعطیلی و کساد برخی از مشاغل کارگربر، همچون صنعت گردشگری و حمل‌ونقل و افزایش بیکاری، و تاثیر منفی آن بر بورس و ارزش سهام باید مدنظر قرار گیرد.

با توجه به همه نکات بالا، احتیاط در مبادله در بورس، و کسب دانش مورد نیاز تحلیل وضعیت شرکت‌های سهامی، و دادن احتمال ضرر قابل توجه ۲۰-۳۰ درصدی در معاملات بورس، این اخطار را به مردم و سهامداران مبتدی بورس و سهامداران سهام عدالت می‌رساند که اولا در فروش سهام دقت کنند و از فروش یکجا و در هفته‌های اولیه آزادسازی سهم در بورس اجتناب کرده و به‌تدریج با مطالعه اقدام به فروش سهام نمایند، ثانیا تنها با درآمد مازاد بر هزینه زندگی و داراییهای ضروری چون مسکن، و وسایل بادوام خانه، جهیزیه و وسایل کسب و کار، اقدام به خرید و فروش سهام کنند و از وارد کردن تمام ثروت خود و فروش دارایی‌های اساسی چون خانه و ماشین شخصی و وارد کردن آن در بورس جدا پرهیز کنند، چون در کنار سود بورس، زیان آن هم مخصوصا برای افراد مبتدی بسیار زیاد است.