چرا دولت، بودجه خودکفایی گندم را حذف کرد؟

 دولت تدبیر و امید در اوج جنگ اقتصادی، بودجه مهم‌ترین طرح تأمین امنیت غذایی کشو ر (طرح خودکفایی گندم) را حذف کرده است. این در حالی است که طی ۴۰ سال گذشته تحریم‌های امریکا علیه ایران، بخش‌های مختلف زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده و با هدف بی‌اثر کردن تحریم‌ها، در سیاست‌های کلان اقتصادی کشور بارها بر لزوم اتخاذ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تاکید شده است.

در همین راستا، رهبر انقلاب دستگاه‌های اجرایی را مأمور کردند سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را درپیش بگیرند تا کشور از آسیب‌های تحریم مصون بماند. ایشان در سال ۹۴ در دیدار با اعضای هیأت دولت گفته بودند بخش کشاورزی مهم است. البته اعتقاد من این است آقای حجتی واقعاً می‌تواند کار کند. ایشان از نظر من جزو وزرای خوش سابقه است در کار و واقعاً می‌تواند این کار را کند. منتها چیزی که ما از ایشان و مجموعه توقع داریم این است که در تولید محصولات حیاتی باید خودکفایی به وجود بیاید. یعنی خودکفایی را به حرف و گپ این و آن نگاه نکنید که گندم بیرون ارزان‌تر است و مانند اینها. ما باید در مواد حیاتی به خودکفایی برسیم.

با این وجود، دولتی که شعار خود را تدبیر و امید گذاشته، در طول هفت سال فعالیت خود، اقدام به حذف ردیف اعتباری طرح خودکفایی گندم (مهمترین طرح زراعی) کرده و این اقدام در شرایطی است که گندم به عنوان یک کالای استراتژیک در وضعیت تحریم نقشی حیاتی در تأمین امنیت غذایی کشور ایفا می‌کند.

کمبود گندم و چالش‌های تأمین آن در گذشته

فراموش نکرده‌ایم که در طول هشت سال جنگ تحمیلی، یکی از اقدامات امریکا و هم پیمانانش، کارشکنی در واردات گندم به ایران بود چرا که در آن زمان ما وابستگی شدیدی به واردات گندم داشتیم. اما به‌تدریج با خودکفایی کشور در تولید گندم، کارشکنی‌های امریکا در این حوزه رنگ باخت و موضوعیت خود را از دست داد. اگرچه خودکفایی در تولید گندم پایدار نبود اما کشورمان طی سال‌های گذشته در حدود خودکفایی بوده است و وابستگی «شدید» به واردات، به گونه‌ای که امنیت غذایی کشور وابسته به سایر کشورها باشد، نداشته است.

اما با سیاست غلط دولت دوازدهم در حذف ردیف اعتباری خودکفایی گندم، این نگرانی وجود دارد که کشور در تأمین استراتژیک‌ترین محصول کشاورزی، وابستگی شدیدی به واردات پیدا کند و پای دولت امریکا را به شیطنت و کارشکنی در مسیر تأمین گندم ایران باز کند.

حسن عابدی‌جعفری، وزیر بازرگانی دولت در زمان جنگ در خاطره‌ای از کارشکنی برخی کشورها در خرید گندم توسط ایران و کمبود گندم و آرد ناشی از همان شیطنت‌ها و کارشکنی‌ها، می‌گوید: «در سیلوها گندم به عنوان ضروری‌ترین قوت مردم نبود. کف سیلوها جارو و هرچه گندم در آسیاب‌ها بود آرد شد و در اختیار مردم قرار گرفت البته این تجربه یک دوره قبل‌تر یعنی در دولت شهید رجایی نیز اتفاق افتاد با این تفاوت که دوره ما در زمان جنگ بود و کشور ناگزیر شد برای حفظ شرایط زمان بحران، از ترکیه آرد وارد کند اما چون میزان آن به اندازه‌ای نبود که مورد مصرف آنی قرار بگیرد ناگزیر این آرد‌ها بار کامیون می‌شد تا کامیون‌های حامل آرد در خیابان‌های شهر دور بزنند و مردم ببینند آرد در کشور وجود دارد. یعنی به گونه‌ای عملیات روانی انجام شد. آن موقع صنف نانوا نخستین بار انبار آرد را از داخل مغازه به بیرون مغازه منتقل کردند تا مردم احساس کمبود در این بخش نداشته باشند.»

این بحث نه تنها در زمان جنگ، بلکه در دولت‌های هفتم و هشتم که روابط سیاسی مطلوبی با سایر کشورها داشتیم هم وجود داشت و نگرانی از وابستگی شدید به واردات گندم، به‌ویژه در شرایطی که منابع ارزی کشور با محدودیت مواجه است، یک دغدغه جدی است؛ رئیس دولت‌های هفتم و هشتم در خاطره‌ای عنوان کرده بود: سقوط قیمت نفت در دومین یا سومین سال مسوولیتم (۷۸ یا ۷۹) که مجبور شدیم بودجه را روی ۱۱ دلار ببندیم همه برنامه‌های ما هم به همین خاطر منجر به مشکل شد. خشکسالی عظیمی [هم بود]، به طوری که وزیر بازرگانی در نزدیکی نوروز به من خبر داد که برای ۴۸ ساعت بیشتر ذخیره‌ی گندم نداریم و من این را به رهبری هم نگفتم، خود ایشان هم می‌داند بعد از ۶ – ۷ ماه که وضع بهتر شده بود خدمتشان عرض کردم، شب‌های بسیار بدی با آن خشکسالی برای من گذشت، من چند شب خواب نرفتم، چون باید شب عید حداقل دو ماه ذخیره گندم داشته باشیم.

با توجه به چنین پیشینه‌ای، اکنون که کشور در اوج جنگ اقتصادی و تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار گرفته اقدام دولت در حذف ردیف اعتباری طرح خودکفایی گندم، اقدامی نسنجیده است.

امنیت غذایی کشور نیازمند توجه دولت

اسماعیل اسفندیاری پور، مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی، گفت: ردیف اعتباری طرح خودکفایی گندم حذف شده و این پدیده در سابقه کشاورزی کشور طی ۴ دهه گذشته بی‌سابقه بوده که طرح خودکفایی گندم که مهم‌ترین طرح زراعی کشور است فاقد ردیف اعتباری برای اجرای پروژه‌ها باشد. ردیف اعتباری طرح خودکفایی گندم از سال ۹۴ حذف شده و درحال‌حاضر به رقم اندکی رسیده و این اعتبار ناچیز هم در پایان سال تخصیص یافته و ابلاغ می‌شود.

این مقام مسئول تاکید کرد: در واقع هیچ دلیلی پذیرفته نیست و قابل دفاع نیست مهم‌ترین طرح زراعی فاقد ردیف در بودجه سالانه کشور باشد و انتظار پایداری و تحکیم امنیت غذایی نیز وجود داشته باشد. ما مرتب این مسئله را پیگیری کردیم اما نتیجه حاصل نشد و مسئولان تأمین‌کننده اعتبار باید درباره عواقب این بی‌توجهی پاسخگو باشند.

جواد وفابخش، معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی نیز با اشاره به لزوم حمایت از تولید داخل به‌ویژه در شرایط جنگ تمام عیار اقتصادی علیه کشورمان گفت: با فضای تحریم راهی نداریم جز اینکه متکی به تولید داخل باشیم. چرا که در این شرایط حتی اگر بخواهیم واردات انجام بدهیم یا ارز نداریم یا به ما نمی‌فروشند بنابراین باید کاری کنیم که تولید افزایش و واردات کاهش یابد که این هم به نفع تولیدکننده و هم به نفع دولت است.

براین اساس از دولت انتظار می‌رود با توجه به شرایط حساس کنونی و جنگ اقتصادی تمام عیاری که کشور درگیر آن است، با تدبیر بیشتری عمل کند تا امنیت غذایی کشور دچار مخاطره نشود.