بررسی دلایل افزایش قیمت ارز در ماه های اخیر

منحنی نرخ ارز که بعد از تحولات مختلف در منطقه در نیمه اول سال ۹۸ روندی نزولی شد و به کمتر از ۱۲ هزار تومان رسید، از آبان ماه آن سال تغییر مسیر داد و روندی صعودی به خود گرفت.

نرخ ارز از حدود ۱۱ الی ۱۲ هزار تومان در آبان ۹۸ به حدود ۱۳ هزار تومان در پایان دی ماه رسید اما روند رشد قیمت‌ها ادامه یافت و در پایان سال ۹۸ به ۱۴ هزار و ۹۰۰ تومان افزایش یافت. از ابتدای سال جاری تاکنون حدود ۴ هزار تومان به قیمت ارز افزوده شده است.

این تغییر مسیر نرخ ارز ناشی از دلایل مهمی ست که باید مورد توجه قرار گیرد. در شش ماهه اول سال گذشته سطح دسترسی ایران به منابع ارزی و نقل و انتقالات مالی افزایش قابل توجهی پیدا کرده و همین موجب کاهش قیمت ارز شده بود اما به دنبال تحولات امنیتی و فشار دولت آمریکا به برخی کشورها سطح دسترسی ایران به منابع ارزی و نقل و انتقالات مالی کاهش پیدا کرد.

اما یکی از اتفاقاتی که تاثیر بسیار زیادی بر بازار ارز داشته، تاثیر ویروس کرونا بر فعالیت‌های اقتصادی کشورها بوده است. ویروس کرونا در اغلب کشورها سطح واردات و صادرات را کاهش داده درواقع تا حدودی تقاضا و عرضه کاهش داشته است.

اما دولت ایران از اواخر فروردین ماه به تدریج به سمت بازگشایی کسب و کارها و فعالیت‌های اقتصادی حرکت کرد. این بازگشایی‌ها موجب افزایش تقاضا و به تبع آن افزایش نیازها به ارز شد، در حالی که اقتصاد جهانی و طرف‌های تجاری و ارزی ایران هنوز به سمت بازگشایی‌های گسترده حرکت نکرده بودند. بنابراین حجم صادرات غیرنفتی ایران هنوز به وضعیت قبل از شیوع کرونا نرسیده است. این شرایط موجب پیشی گرفتن تقاضای ارز از عرضه ارز و رشد تدریجی قیمت‌ها در بازار ارز شد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد از دیگر عوامل موثر بر قیمت ارز طی هفته‌های اخیر عدم ایفای تعهدات ارزی بعضی از صادرکنندگان بوده است. ارز حاصل از صادرات برخی صادرکنندگان پیش‌فروش شده است اما به دلیل درگیر شدن اقتصاد چین با کرونا امکان تبدیل و انتقال ارز برای برخی صادرکنندگان فراهم نشد و همین مساله حجمی از تقاضای انباشته را در خرداد ماه مجددا روانه بازار کرد. این اتفاق قطعا در افزایش تقاضای ارز موثر بوده است.

قیمت ارز در میان مدت به کدام سو می‌رود؟

در کنار دلایل مطرح شده برای افزایش نرخ ارز، چند دلیل برای پیش‌بینی کاهش قیمت ارز در هفته‌های آینده وجود دارد.

سفر رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عراق و توافق انجام شده با رئیس کل بانک مرکزی عراق باعث خواهد شد بخشی از ارز حاصل از صادرات برای کشور در دسترس قرار گرفته و میزانی از اطمینان نسبت به آینده عرضه ارز از این محل را به وجود خواهد آورد.

نکته دیگری که دورنمای بازار ارز را مثبت نشان می‌دهد، تغییرات تدریجی اقتصاد جهانی و بازتر شدن فضای تجارت بین کشورها است. به موازات رفع ممنوعیت فعالیت‌ اقتصادی در کشورهای طرف تجاری ایران، میزان عرضه‌های ارز در سامانه نیما به صورت تدریجی در حال افزایش است و در صورت ادامه این روند سطح عرضه می‌تواند تقاضای ارز را پوشش دهد.

در مجموع با توجه به تحولات اقتصاد جهانی و همچنین اشاره‌های رئیس کل بانک مرکزی، به نظر می‌رسد وضعیت فعلی بازار ارز کوتاه‌مدت بوده و در میان‌مدت تعادل نسبی به بازار ارز باز خواهد گشت.