شیدان نوظهور اقتصادی در جیب مردم

پس از این که سال گذشته، مقامات ارشد کشور و نهادهای نظارتی بر مقابله با ایجاد روحیه «انتظار برای ثروت بادآورده» و جلوگیری از ترویج روش‌هایی شبیه بخت‌آزمایی تاکید کردند، مسابقاتی شبیه به بخت‌آزمایی و ایجاد پول بادآورده از شبکه‌های تلویزیونی رخت بر بست، اما این تب و تاب همچنان در فضای مجازی تداوم دارد.

کسب و کار چند میلیاردتومانی

این توضیحات مقدمه‌ای است برای ورود به کسب‌وکاری چند میلیارد تومانی که اخیراً در فضای مجازی شکل‌گرفته است. کسب‌وکاری که برای عده‌ای نان‌وآب دارد و برای عده‌ای بی‌اعتمادی و از دست دادن سرمایه‌ای که شاید جز آن چیزی نداشته باشند. این شغل مجازی، بیش از هر چیزی به کسب‌وکارهای نوپا و اعتماد کاربران در فضای مجازی ضربه زده است.

چرخه‌ای که در فضای مجازی شکل‌گرفته است چند بازیگر مهم دارد و چرخه‌اش به این شکل کار می‌کند که آژانس‌های تبلیغاتی تازه شکل‌گرفته لیستی از واینرها (کمدین‌های دنیای مجازی)، اینفلوئنسرها (تاثیرگذاران فضای مجازی) و سلبریتی‌های اینستاگرامی را دارند که با پرداخت هزینه‌های حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیونی، از آنها می‌خواهند در یک روز مشخص که افتتاحیه کمپین تبلیغاتی است، چند ده پیج را در صفحه اینستاگرام خود تبلیغ کنند.

کمپین‌های پوشالی

کسب‌وکارهای نوپا و افرادی که به هر دلیلی دنبال مطرح‌شدن خود و کارشان هستند، پس از دیدن کمپین‌های تبلیغاتی که این آژانس‌ها راه انداخته‌اند و اغلب با ویترین بازیگران و سلبریتی‌ها بزک شده‌اند، وسوسه می‌شوند تا آنها هم سفارش خرید فالوئر بدهند. فالوئرهایی که صرفاً به تب جایزه‌بگیری مبتلا هستند و بس.

این آژانس‌ها که سعی می‌کنند با اسم و عکس بازیگران و واینرهای اینستاگرامی در تبلیغات خود بازار خود را داغ نگه‌دارند، زمان اجرای کمپین به لیست خود فرمان آتش می‌دهند تا تبلیغات را آغاز کنند.

شیوه کار به این شکل است که افراد لیست که هرکدام قبل از اجرایی شدن کمپین، دستمزد خود را گرفته‌اند، صفحاتی را اعلام می‌کنند تا فالوئرهای‌شان با فالو کردن آن‌ها، در قرعه‌کشی شرکت داده شوند. پس‌از آن کاربران فضای مجازی به صفحه‌های اعلام‌شده می‌روند و با فالو کردن‌شان به صاحبان صفحاتی که درخواست تبلیغ و جذب فالوئر داشتند، این ذهنیت را می‌دهند که توانسته‌اند در عرض چند ساعت هزاران فالوئر واقعی به‌حساب کاربری‌شان اضافه شود. با این کار سیل کاربرانی که در چشم برهم زدنی از بین می‌روند، به صفحاتی که عضو کمپین هستند سرازیر می‌شوند.

مرگ تدریجی یک رویا

صاحب صفحه مجازی که فالوئرهایش در عرض چند ساعت هزاران نفر افزایش پیدا کرده است، در رویای رونق کسب و کارش سیر می‌کند اما کافی است قرعه‌کشی به پایان برسد و آن شخص یا کسب‌وکار بخواهد پستی درباره کسب و کارش منتشر کند، آن زمان است که هزاران فالوئری که در عرض چند ساعت به تعداد دنبال‌کنندگان اضافه شده بودند، در عرض چند دقیقه مانند حباب از بین بروند.

نکته مهم این است، پول‌ها بی‌حساب و کتابی که از کسب‌وکارها گرفته شده چطور در این چرخه تقسیم می‌شود؟ گزارشی که از مشاهدات و تحقیقات خبرنگار ایرنا به‌دست آمده نشان می‌دهد پول‌های هنگفتی به صورت بی‌حساب و کتاب، در این میان رد و بدل می‌شود.

شیوه کار به این شکل است که ۵۰ کسب‌وکار برای دریافت خدمات تبلیغی در یک کمپین عضو می‌شوند؛ کسانی که هرکدام برای رویای بالا رفتن فالوئرهای اینستاگرام‌شان، ۲۰- ۳۰ میلیون تومان به آژانس‌های تبلیغاتی پرداخت کرده‌اند.

آژانس‌ هم به ۲۰ نفر از واینرهایی که در لیست تبلیغش وجود دارد، حدود ۲۰ میلیون تومان پرداخت می‌کند و کمپین را استارت می‌زند. در واقع در این میان، چیزی حدود یک تا یک و نیم میلیارد تومان از کسب‌وکارها دریافت می‌شود که از این مبلغ نزدیک به ۵۰۰ میلیون تومان به واینرها و اینفلوئنسرها می‌رسد و مابقی به جیب آژانس‌ها می‌رود. البته گاهی اوقات این تقسیم غنائم شکل و شمایل دیگری هم دارد که پرداختن به آن خودش نیاز به یک گزارش جداگانه دارد.

آژانس و صفحات مجازی تبلیغ‌کننده در عرض چند روز فعالیت واینرها و کاربران فضای مجازی، سود میلیاردی‌شان را می‌برند اما این وسط مردمی می‌مانند که بی‌خبر راه به‌دست آوردن این سرمایه هنگفت را هموار کرده‌اند و کسب‌وکارهایی که سرمایه خود را با یک خیال واهی از دست داده‌اند.

مشکل صرفا مادی نیست

البته مشکل کسب‌وکارها صرفاً به از دست دادن سرمایه محدود نمی‌شود. این کسب وکارهای نوپا به دلیل ورود و خروج، فالوئر فیک (جعلی) در آینده دچار مشکل خواهند شد.

اینستاگرام الگوریتمی دارد که به صفحاتی که فالوئر فیک (جعلی) دارند امتیاز منفی می‌دهد. این نمرات منفی در آینده که کسب و کاری رشد کند، مانع از آن می‌شود که بتوانند به شیوه درست و اصولی برای کسب و کارشان تبلیغ کنند.

در کنار این ضررهای مالی، یک سرمایه معنوی را هم از دست می‌رود و آن حس اعتماد مردم به سلبریتی‌ها، فضای مجازی و اینفلوئنسرهایی هستند که هرکدام روی اصول و به‌درستی کار می‌کنند. پس از اتفاقات این‌چنینی و قرعه‌کشی‌هایی که به حسن انجام آن نظارتی وجود ندارد، کاربران همه فعالان این فضا را به نام «کلاه‌بردار» می‌خوانند. این کار از نظر روانی کاربران فضای مجازی را به این سمت می‌کشاند که همه‌چیز در این فضا شکل کلاه‌برداری به خود گرفته است.

آژانس‌های دیجیتالی

این اقدام، کلاه‌برداری و دامنه شیوع آن را رشد داده است و شاید پس از کلاهبرداری‌های حوزه ارزش‌افزوده و اقداماتی که وزارت ارتباطات در خاتمه دادن به آن انجام داد، حالا نوبت نظارت و ساماندهی صفحات مربوط به آژانس‌های تبلیغاتی در فضای مجازی باشد که به‌غلط جیب کسب‌وکارها را خالی می‌کنند.

محدود کردن اینستاگرام به رشد بسیاری از کسب‌وکارها ضربه وارد می‌کند و شاید در سالی که همه در پی جهش تولید هستیم، این اتفاق خوشایند نباشد اما می‌توان بر روند کاری آژانس‌های تبلیغاتی که خیلی علنی و بدون مشکل چنین چرخه‌ای را راه انداخته‌اند، نظارت جدی‌تری اعمال کرد.

گویا رسیدگی به سایت‌های قرعه‌کشی و سایت‌های شرط‌بندی در فضای مجازی متولی شناخته شده‌ای ندارد. مرکز ملی فضای مجازی، وزارت ارتباطات یا پلیس فتا، هنوز اعلام‌نشده که به‌طور مشخص کدام نهاد بر فعالیت‌های این‌چنینی نظارت می‌کند و خروجی نظارت‌شان چیست که هنوز این سایت‌ها و صفحات اجتماعی در حال خالی کردن جیب کاربران و سواستفاده از بی‌اطلاعی آنها هستند؟