هشدار جدی به تازه واردان بورس

شاخص کل امروز و دیروز بر عکس روزه‌های قبل کار خود را با مثبت آغاز کرد تاکنون شاخص کل بعد از روزهای منفی مکرر به میلیون و ۱۷۰۰ رسیده است. واعظی رئیس دفتر روحانی گفته بود که آغاز صعود مجدد بورس از حدود یک میلیون ۶۰۰ تا یک میلیون ۷۰۰ هزار واحد است. هنوز برای قضاوت سخت که بگویم بازار از روند اصلاح خارج شده است. اما اگر فرض اتمام دوران اصلاح درست باشد دوران اصلاح اگر برای سهامداران تازه وارد و خُرد آب نداشت اما برای خیلی‌ها نان داشت. دورانی که با حرف و حدیث‌های زیادی روبه رو بود، از سهامداران خرد، کارشناسان، مدیران دولتی گرفته تا نمایندگان مجلس هر کدام سخنانی در رابطه با دوران اصلاح بیان کردند. تقریبا بیشتر کارشناسان معتقد بودند که دوران اصلاح کنونی با توجه به شرایط کنونی بورس و ورود حجم بالای نقدینگی، تجربه جدیدی بود. این تجربه نه از این باب که اصلاح تا کنون به این میزان در بازار سرمایه رخ نداده بلکه از جهت رفتار سهامداران تازه وارد و واکنش دولت و سازمان بورس به رفتار سهامداران بود.

در میان این تجارب محتواهای تولید شده در فضای مجازی در این دوران بسیار حائز اهمیت است. کسانی که در دوران اصلاح و حتی قبل و بعد از آن با دادن سیگنال‌های اشتباهی باعث گمراهی سهامداران خرد شدند.

علی صحرایی مدیرعامل بورس تهران در اواخر سال گذشته گفته بود هر فردی حقیقی و حقوقی که بخواهد در زمینه ارائه سیگنال فعالیت داشته باشد باید از سازمان بورس مجوز دریافت کند. او پای پلیس فتا را به این مسئله باز کرده و می‌گوید در رابطه با موضوع سیگنال فروشی در فضای مجازی با پلیس فتا تفاهمنامه‌ای را منعقد تا امکان برخورد قضایی با متخلفان وجود داشته باشد.

همیشه این نگرانی وجود دارد که با رونق گرفتن یک بازار افراد سود جو از سادگی و بی‌اطلاعاتی تازه واردان سوء استفاده کند. اینکه پای پلیس به این ماجرا باز شده نشان می‌دهد که قضیه جدی است و نمی‌توان آن را دست کم گرفت چرا که این مسئله با سرمایه مردم طرف است. بر اساس گفته‌های صحرایی بیشتر این سیگنال فروشی‌ها در کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی صورت می‌گیرد.

خدابخش مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار هم در همین رابطه گفته که این کانال‌ها از فضایی که در بازار سرمایه ایجاد شده، سوءاستفاده کرده و عمدتا از راه کانال‌های تلگرامی فعالیت می‌کنند و از این طریق اقداماتی در خصوص معرفی برخی سهم‌ها انجام می‌دهند که پشتوانه علمی، تحلیلی و تخصصی در آنها مشاهده نمی‌شود.

«اما این موضع به این سادگی نیست که با بستن چند کانال و گروه تلگرامی و گرفتن مجوز از سازمان بورس حل شود» تایید این جمله را می‌توان به وجود و ادامه فعالیت این کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی غیر مجاز بعد از ۷ ماه از سخنان آقای صحرای و تفاهمنامه با پلیس فتا پیدا کرد در نتیجه این مسئله بیش از هر چیز به خود سهامداران خرد و تازه وارد بر می‌گردد که هنوز با تمام تذکرات صورت گرفته به دنبال پیدا کردن سیگنال از فضای مجازی هستند.

بررسی محتوای فضای مجازی و برخی از رسانه‌ها نشان می‌دهد که محتوای تولید شده در فضای مجازی به سه قسمت تقسیم می‌شود،  قسمت اول محتوای با هدف نشان دادن اوضاع نابسامان بورس و قسمت دوم محتوای تولید شده در جهت دادن سیگنال غلط جهت خرید نماد خاص. و دسته سوم که معمولا منبعث از رسانه‌های مجوز دار و شناخته شده است سعی در ارائه تصویری منطقی و درست دارد.

 با این حال تجربه روزهای گذشته و اصلاحات بزرگ در بورس به غیر از ضرورت مراقبت از رفتارهای تعیین‌کننده دولتی‌ها و مسئولان،  اطلاع رسانی در جهت شناسایی بیشتر فضای مجازی و نشان دادن اهداف و ماموریت‌های فعالان در این فضا بیش از پیش عیان شده است. اکنون باید سازمان بورس و اوراق بهادار،  رسانه‌های رسمی ومسئولان بیش از پیش بدانند که تنها آوردن سرمایه به بازار بورس کافی نیست بلکه ورود آگاهانه،  نشان دادن دام هایی که سوداگران و سوء استفاده‌کنندگان در فضای مجازی پهن کرده اند، ضرورتی بیش از پیش دارد.

قسمت اول/ محتوای از جنس خطا

در دوران اصلاح و پیشتر از آن کم نبود محتوای فضای مجازی که به جای آموزش صحیح به سهامداران خرد در دوران اصلاح دائما در حال دادن استرس به سهامداران هستند. شاید برخی از محتواها بدون هیچ هدف و از روی عصبانیت به خاطر کاهش ارزش سهام سرمایه‌گذاران بوده و نمی‌توان به این افراد خرده گرفت. تا کنون در زمان اصلاح بازار سابقه نداشته یا به ندرت رخ داده که مسئولان بازار سرمایه اعم از شورای‌عالی و رئیس سازمان بورس تا مسئولان دولتی اعم از وزیر اقتصاد و رئیس دفتر رئیس‌جمهوری در این سطح از جایگاه مدیریتی در کشور در خصوص اصلاح سخن بگویند و سهامداران را به ادامه فعالیت در بازار سرمایه تشویق کنند. شاید بخشی از اخطارها به خاطر هیجانی عمل کردن سهامداران تازه وارد است اما بخشی از آن را می‌توان به محتوای تولید شده در فضای مجازی و ترساندن سهامداران خرد از این بازار و تشویق به فروش سهام خود دانست.

«یک روزه کل کابینه میگن بر میگرده؟ اسم این کار چیست؟ جز دود کردن سرمایه مردم؟ حتی اگر شاخص روی ١٥٠٠، ١٦٠٠ هم بر گرده این اسمش اصلاح نبوده است. از ما گفتن حداقل سرمایه ٥میلیونی مردم رو دود نکنید با این صحبت‌ها و امید ها. این گفت‌وگوی برخی از سهامداران در یک گروه تلگرامی است که این پیغام مشخص است که نیت خاصی وجود ندارد.»

در دوران اصلاح کم نبود کسانی که با نیت ناامید کردن مردم آنها را تشویق به خروج از بازار سرمایه می‌کردند و با دادن اطلاعات اشتباه قصد خروج سهامداران خرد و تازه وارد از این بازار می‌کردند. که در زیر برخی از این محتواها که در توئیتر منتشر شده را مشاهده می‌کنید.

این پیام توئیتری است که صفحه منتصب به خبرگزاری ایسنا در زمان منفی شدن بازار منتشر کرده است. ساده‌ترین تحلیلی که از این پیام می‌توان گرفت این است که فرد نویسنده از روند بازار بورس آگاهی ندارد.

در کنار این محتواهای تولید شده اظهار نظر برخی از مسئولان و نمایندگان مجلس که سیگنال منفی به بورس می‌داد هم مشاهده می‌شد به عنوان مثال «موسوی لارگانی» عضو هیات رئیسه مجلس: « تمام وعده‌ها و اقدامات دولت برای بازگرداندن بازار به ریل عادی ثمر نداده است، حدود یک و نیم تریلیون تومان(۲۵ درصد کل ارزش بورس) پودر شده و از دست رفته است.» این اظهار نظر در حالی بیان شده که بیشتر کارشناسان این میزان از اصلاح را طبیعی می‌دانند. در زمانی که برخی از نمایندگان چنین اعتقادی دارند آقای قالیباف اصل با تشویق سهامداران خرد به صبر گفته که بازار سرمایه سود خوبی در بلند مدت نصیب سرمایه‌گذاران می‌کند.

باید این نکته را توجه کرد که بازار سرمایه در دوران اصلاح بیشترین حساسیت را از خود نشان می‌دهد و دادن هر گونه سیگنال منفی چه خیرخواهانه و از روی تصحیح اوضاع باشد و چه به صورت عمد، به خاطر پایین بودن اطلاعات سهامداران خرد و تازه وارد ممکن است برای اقتصاد پیامدهای داشته باشد.

قسمت دوم/ نمادی که خیری در آن نیست

بخشی دیگر از محتوای تولید شده مربوط به دادن سیگنال برای خرید یک نماد یا یک سهم است. همین موضوع بود که سازمان بورس را مجبور کرد که با پلیس فتا وارد مذاکره شود تا عاملان دادن سیگنال به سهامداران تازه وارد را زیر نظر بگیرد.

سوال این جاست که چرا باید سهامداران تازه وارد به راحتی به چنین افراد یا کانال‌های اعتماد کنند؟ چرا برای ورود به بازار سهام از روش‌های غیر مستقیم استفاده می‌کنند؟ و به راحتی در دام سهام داغ کن ها،  دروغ زن‌ها می‌افتند؟ به خصوص که حتی خواستگاه برخی از این کانال‌ها ی سیگنال دهی نه در داخل کشور که در خارج از کشور و مثلا هلند است که خواستگاه جریان ضد انقلاب است.

پاسخ به این سوالات را خدابخشی مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان اینگونه پاسخ داده که از زمانی که سهمی در این گروه‌ها پیشنهاد می‌شود با رشد قابل توجهی مواجه می‌شوند، این در حالی است که طی چند ماه اخیر، بازار روندی صعودی پیش گرفته است و اغلب سهم‌ها به طور میانگین رشد خوبی داشته‌اند، بنابراین معرفی یک سهم و رشد آن در چنین شرایطی نمی‌تواند ملاک عمل قرار بگیرد.

در چند ماه اخیر با رشد ۳۰۰درصدی شاخص کل تقریبا تمام سهم‌ها رشد داشتند، یعنی اگر هر سهامدار تازه واردی هم با چشم بسته یک سهم را خریداری می‌کرد، چندین برابر رشد کرده است پس نیازی به گرفتن سیگنال از این و آن نبود. این مسئله سبب شد که سهامداران تازه وارد و خرد به چنین کانال‌ها و منابع اطمینان حاصل کنند در نتیجه گوششان همیشه به دهان آنها که چه سهمی را معرفی کنند. بخش دیگری از سهامداران خرد هم از ترس اینکه دیگر ضرر نکنند به سمت این افراد سوق پیدا کردند تا شاید آنها بعد از دوران اصلاح بتوانند سود خوبی نصیبشان کنند.

به هر حال هر دو بخش ناشی از کم آگاهی سهامداران خرد است که به صورت مستقیم و به صورت هیجانی وارد این بازار شدند. سازمان بورس هم اعلام کرده که کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی که از سوی سازمان مجوز دارند می‌توانند سیگنال خرید و فروش به متقاضیان بدهند اما اینکه چطور این کانال‌ها و گروه‌ها را پیدا کنیم را مشخص نکرده است.

به عنوان مثال چندی پیش کانالی تحت عنوان اخبار بورس عنوان کرده که نماد حکشتی به بندر گاه تجدید ارزیابی رسید. مجمع عمومی حخزر که سه روز پیش برگزار شد درحاشیه مجمع شنیده شد که تجدید ارزیابی در شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران از محل سرمایه گذاری (زیرمجموعه‌ها) کلید خورده است. این در حالی است که شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با صدور اطلاعیه‌ای در سامانه کدال، این خبر را تکذیب کرده است و عنوان کرده این شرکت و شرکت‌های تابعه هیچگونه برنامه‌ای جهت افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌های خود ندارند.

این سیگنال دهی در دوران اصلاح بیش از قبل به چشم می‌خورد که می‌تواند دلایل متعددی برای آن آورد مانند اینکه نمادی به دنبال رشد یا کاهش خروج سرمایه‌گذارن است. اما گاهی سیگنال‌هایی داده می‌شود که سهم دارای قوت بنیادی است و نه از نظر تکنیکال جای برای ادامه رشد دارد. به عبارت دیگر این نماد برای رسیدن به ارزش واقعی خود در آینده هم دچار ریزش می‌شود. این سیگنال دهی نمی‌تواند از سوی شرکت پذیرفته شده باشد چرا که دادن سیگنال در دوران اصلاح از سوی شرکت یعنی بی‌اعتمادی بیشتر سهامداران به نماد و ریزش سنگین‌تر ارزش سهام آن شرکت چرا که در دروان اصلاح چه شرکت بخواهد و چه نخواهد ریزش خواهد کرد. شاید نتوان به خاطر زیر سوال بردن برخی از نمادها در این مورد مثال زد اما به نظر می‌رسد که پیشنهاد چنین نمادهایی در دوران اصلاح که هم از نظر بنیادی و هم تکنیکال توانای رشد ندارند، بیشتر شبیه نقره داغ کردند سهامداران خرد و تازه وارد است. تایید این موضوع هم کار زیاد سختی نیست، کافی است که در این گروه‌های که سیگنال معرفی می‌کنند وارد شوید سپس سهمی را که معرفی کردند را توسط یک کارشناس بررسی کنید.

به هر حال آنچه در این زمینه مهم است رفتار سهامداران خرد و تازه کار است، باید این نکته را در نظر گرفت که بدون تحقیق در مورد یک سهم خریداری نکنید. همان گونه که برای خرید خانه یا ماشین و هر وسیله دیگر تحقیق می‌کنید تا سر شما کلاه نرود برای خرید سهام هم باید تحقیق کرد و به سیگنال و نمادهای که در کانال‌ها و گروه‌ها قرار می‌دهند، اکتفا نکنید. به خصوص آن که منشا این سیگنال‌ها غیر رسمی و با هویت‌های غیر واقعی باشد و یا این که خواستگاه گروه مذکور در خارج از کشور و با اهداف خصمانه‌ای باشد.