نقش بازارگردانان در بورس چیست؟

آن‌گونه که مسوولان این سازمان می‌گویند قرار است با حمایت بازارگردانان صف‌های فروش جمع و بازار رفته‌رفته روی آرامش را به خود ببیند. گرچه برخی کارشناسان معتقدند در شرایط فعلی بازارگردان‌ها عامل دوم نجات بازار هستند اما در همین حال تاکید دارند فعالیت این بازیگران که یکی از ارکان اصلی بازار محسوب می‌شوند باید مداومت داشته باشد و به‌صورت مقطعی نباشد.

بازارگردانی در خدمت تعادل بورس

به اعتقاد کارشناسان بازار با همراهی قوی حقوقی‌ها انگیزه‌های حمایتی و مشارکت دلسوزانه مسوولان در بورس شکل خواهد گرفت. آنها امیدوارند بازار شاهد ورود و همراهی بیش از پیش تمامی اعضای شورای‌عالی بورس از جمله بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار به منظور انجام‌ بخشی از وظایف محوله به آنها باشند.

بازارگردانی؛ عامل دوم نجات بازار

سیدامیر اعتمادی، مدیر سرمایه‌گذاری شرکت سبدگردان داریک پارس از فعالیت بازارگردانان در بازار حمایت می‌کند و می‌گوید اگر این اقدام صورت گیرد و مداومت داشته باشد اثرگذار است و قطعا بازار به تعادل می‌رسد.

او اما در همین حال در گفت‌وگویی تاکید می‌کند که شرایط فعلی بازار به‌صورتی است که فعالیت بازارگردانان به‌عنوان عامل دوم می‌توانند کمک حال بورس باشد. یعنی بازار در وضعیتی نیست که اگر حقوقی‌ها وارد نشوند افت ادامه داشته باشد و با شاخص ۱۴۰۰ یا ۱۲۰۰ روبه‌رو می‌شویم! اعتمادی معتقد است بازار خودبه‌خود برمی‌گردد، اما حمایت حقوقی‌ها کمک می‌کند که شرایط بهتر شود و بازار با شتاب بیشتری بازگردد.

مدیر سرمایه‌گذاری شرکت سبدگردان داریک پارس با بیان اینکه «بازارگردانی که قرار است از امروز در بازار انجام شود روی سهم‌های بزرگ خواهد بود» می‌گوید: «قطعا این بازارگردانی روی سهم‌های کوچک اتفاق نمی‌افتد. حقوقی‌های بزرگ تلاششان این است از سهم‌هایی که افراد حقیقی قدرت خرید ندارند، حمایت کنند و سهم‌های کوچک به تبع آن جمع می‌شوند و خودبه‌خود بازار برمی‌گردد.»

او همچنین درباره این شائبه که بازارگردا‌ن‌ها به رانت اطلاعاتی دسترسی دارند می‌گوید: شفافیت بازار آنقدر هست که همه فعالان بازار (نه سرمایه‌گذاران خرد) همان اطلاعاتی را دارند که بازارگردان‌ها هم از آن مطلع‌اند. اطلاعات نهانی بازار ما خیلی نهان نیست و بازار شفافیت دارد، بنابراین اینکه بگوییم بازارگردان‌ها اطلاعات و رانتی دارند که برای بازارگردانی سهم‌های بزرگ از آن استفاده می‌کنند، درست نیست.

بازارگردانی؛ از رکن‌های اصلی بازار سرمایه

همایون دارابی نیز به بازارگردانی که قرار است از امروز اتفاق بیفتد خوش‌بین است و پیش‌بینی می‌کند با این اتفاق در روزهای آینده صف‌های فروش جمع و بازار متعادل شود.

او می‌گوید: بازارگردانی یکی از رکن‌های اصلی بازار سرمایه است که متاسفانه در بازار ما همیشه مغفول مانده است، در حالی که در بازارهای دیگر بازارگردان‌ها کارهای اساسی در معاملات انجام می‌دهند. کار آنان نیز به این صورت است که وقتی افراد حقیقی یا حقوقی می‌خواهند سهمی را بخرند یا بفروشند، آنان (بازارگردانان) طرف معامله قرار می‌گیرند و اجازه می‌دهند که در یک قیمت عادلانه خرید و فروش‌ها انجام شود.»

دارابی با بیان اینکه «بازارگردان‌ها اجازه نمی‌دهند عرضه و تقاضا به‌صورت رها شده در بازار قرار گیرد» می‌افزاید: اکنون ما رهاشدگی را در بازار سرمایه کشور به شدت احساس می‌کنیم به‌طوری که وقتی صف‌های خرید تشکیل می‌شود کسی نیست بفروشد و در مقابل نیز وقتی صف‌های فروش تشکیل می‌شود کسی نیست که بخرد. علاوه بر این چون بازار ما از گذشته دچار یک نوع فقر تحمیلی قوی هم بوده و کارآیی ضعیفی دارد وقتی پنج تا ۱۰ صف فروش شکل می‌گیرد عملا بقیه بازار هم صف فروش می‌شود. یعنی در اثر صف فروش چند سهم به بخش‌های دیگر هم انتقال می‌یابد و جو بازار به کلی منفی می‌شود. برعکس آن هم اتفاق می‌افتد و وقتی چند سهم صف خرید می‌شوند، این صف به نمادهای دیگر هم منتقل می‌شود و عملا شما یک بازار مثبت را می‌بینید.

او دلیل این اتفاق را جای خالی بازارگردان در بازار می‌داند و در همین حال یادآور می‌شود: در چند هفته اخیر مجموعه تصمیماتی که در بورس گرفته شده مجموعه تصمیمات خوبی بوده که امیدواریم بازارگردانی هم اثر مثبت خود را روی بازار نشان دهد. از آنجا که کار بازارگردان این است که بازار را در یک روند طبیعی حرکت بدهد و قیمت‌ها را در حدود قیمت‌های عادلانه نگه دارد، امیدواریم اثر این اتفاق از فردا در بازار مشاهده شود.

بازارگردانی سودآور است

این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که آیا بازارگردانی باید تنها روی سهم‌های شاخص‌ساز انجام شود یا نمادهای کوچک هم نیاز به بازارگردان دارند تاکید می‌کند: هر شرکتی که وارد بازار سرمایه می‌شود باید یک بازارگردان تخصصی داشته باشد. در دنیا هم به همین شکل است که وقتی شما وارد بورس بزرگ می‌شوید می‌بینید که یک نماد شاید سه تا چهار بازارگردان داشته باشد. این بازارگردان‌ها شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری، شرکت‌های سبدگردان و صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که به‌صورت تخصصی کارشان این است که برای یک نماد بازار عرضه و تقاضا ایجاد کنند. متاسفانه اکنون شما در بورس ما روی سهم هر شرکتی دست بگذارید و بخواهید حتی یک یا دو درصد از سهامش را بخرید یا بفروشید می‌بینید که طرف مقابلش یعنی خریدار یا فروشنده را پیدا نمی‌کنید! دارابی با بیان اینکه «جای بازارگردان در بازار ما بسیار خالی است» اضافه می‌کند: همین مسئله مشکل بازار را تشدید می‌کند. البته دامنه نوسان نیز همین وضعیت را دارد ولی بحث اصلی این است شرکتی که وارد بازار سرمایه می‌شود باید یک تا چند بازارگردان تخصصی داشته باشد.

لزوم حضور مستمر بازارگردانان در بورس

او در پاسخ به این سوال که ورود بازارگردان‌ها به بازار سرمایه باید مقطعی باشد یا این حضور باید به‌صورت دائمی و تضمین شده باشد، می‌گوید: همان‌طور که در قانون بازار سرمایه نیز تاکید شده بازارگردان‌‌ها یکی از رکن‌های اصلی بازار هستند. به همین دلیل هم نهاد بازارگردان باید از نهاد سازمان بورس مجوز بگیرد و همچنین باید برای آنها تخفیف‌هایی در کارمزد و عملیات در نظر گرفته شود. بسیاری از بازارگردان‌ها به‌عنوان یک عضو بدون حق رای در جلسات هیات مدیره شرکت‌ها حاضر می‌شوند چون باید بتوانند قیمت عادلانه برای سهم تعیین کنند. بنابراین بازارگردان باید مانند مدیر شرکت از تعهدات شرکت بااطلاع باشد.

این کارشناس بازار سرمایه در حالی که تاکید می‌کند «بازارگردانی یک کار علمی پیچیده است و به سادگی انجام نمی‌شود» می‌گوید: بازارگردانی در عین حال یک کار بسیار سودآور هم هست. اگر به عملیات صندوق‌های بازارگردانی نگاه کنیم می‌بینیم که عمدتا درآمدهای خوبی به‌دست می‌آورند.

او همچنین بر لزوم افزایش تعداد بازارگردان‌ها و نیاز بازار به آنان تاکید و اظهار می‌کند: باید نهادهای بازارگردان توسعه پیدا کنند و تعداد بیشتری سبدگردان و مدیر صندوق داشته باشیم تا بتوانند برای ۷۰۰ شرکت بازارگردانی انجام دهند. باید شرکت‌هایی که تازه وارد بازار سرمایه می‌شوند بازارگردان داشته باشند.

دارابی یادآور می‌شود: از آنجا که بازارگردانی عملیات سودآوری است، اگر به‌صورت علمی و درست انجام شوند داوطلبان زیادی برای این کار پیدا می‌شود. در بورس‌های بزرگ دنیا خود برای واگذاری رکن بازارگردانی به نمادها مزایده برگزار می‌کنند. بنابراین اگر بازارگردانی درست انجام و سودآوری آن تضمین شود می‌توان شاهد این بود که همه نمادها به‌صورت داوطلبانه بازارگردان داشته باشند.