تاثیر بازار متشکل ارزی بر قیمت دلار

از تابستان ۹۷ با شروع فعالیت عبدالناصر همتی در بانک مرکزی راهکارهای مختلفی برای مهار و ثبات قیمت دلار پیشنهاد شد. یکی از این راهکارهایی که تاکنون سرانجام مشخصی نداشته، راه‌اندازی «بازار متشکل ارزی» است.

بازار متشکل ارزی قرار است برای ساماندهی بازار ارز و تعیین نرخ در داخل کشور تشکیل شود، اما همچنان بلاتکلیف باقی مانده و با وجود وعده‌های مکرر مسئولان درباره زمان راه‌اندازی آن هنوز به سرانجام نرسیده است، بازاری که طبق گفته کارشناسان توان بازگرداندن ثبات به بازار ارز و جلوگیری از سفته‌بازی را نیز دارد.

گفته می‌شد ایجاد بازار متشکل ارزی می‌تواند علاوه بر ایجاد ثبات در بازار ارز به رسیدن قیمت دلار به نرخ واقعی آن نیز کمک کند، اما حالا به نظر می‌رسد تاخیر انجام شده در راه‌اندازی این بازار می‌تواند تا حدودی از تاثیر روانی آن بر کاهش قیمت دلار بکاهد. بر همین اساس تاخیرهای به وجود آمده در وعده‌های بانک مرکزی را نمی‌توان به فال نیک گرفت.

تاثیر بازار متشکل ارزی بر قیمت

البته کارشناسان معتقدند نباید انتظار داشت که افتتاح بازار متشکل بلافاصله در قیمت‌ها تاثیر بگذارد و حتی موجب کاهش آن شود زیرا بازار متشکل اساساً برای تعیین نرخ ساخته نشده بلکه برای تغییر روی تعیین نرخ ایجاد شده است.

نحوه محاسبه فعلی نرخ تهران به این شکل است که هر روز صبح نرخ تبدیل درهم امارات (ارز کاملاً الصاق شده به دلار آمریکا) به ریال ایران در بازار دبی به دست می‌آید. در تهران بر اساس خروجی نرخ فوق، نرخ فردایی دلار تهران محاسبه می‌شود و بعد نرخ نقد تهران از روی نرخ فردایی به دست می‌آید. این همان فرایندی است که هر روز صبح تا قبل از ظهر، تکرار می‌شود.

در واقع پایتخت ارزی ایران در محلی خارج از فضای جغرافیایی و حتی امنیتی آن قرار گرفته است و حالا انتظار این است که با افتتاح بازار متشکل تعیین نرخ در داخل صورت بگیرد.

یکی از مهم‌ترین مسائل بازار ارز این روزها تاثیر فوری اخبار وسیگنال‌های منفی در آن است که به راحتی امکان جوسازی و افزایش قیمت کاذب را ایجاد می‌کند. اما اگر بازار متشکل کارآیی لازم را داشته باشد ممکن است بتواند باعث کاهش نوسانات دوره‌ای و تصحیح فوری نرخ با هر خبر شود و این امر به نوبه خود از تقاضای سفته بازی در این بازار می‌کاهد.

از طرف دیگر مقید بودن معاملات به حجم‌های بزرگ و معاملات واقعی باعث کاهش واریانس نرخ و مانع از افزایش‌های ناگهانی می‌شود.

محدودیت‌های بازار

با همه این‌ها برخی کارشناسان اعتقاد دارند فعالیت این بازار نه تنها تاثیری در نرخ بازار ندارد بلکه در حال حاضر فقط  موجب چهار نرخی شدن دلار می‌شود. از دیگر انتقادهایی که بر آن می‌شود این است که تنها تبادل دلار و یورو در آن مقدور است و باقی ارز‌ها جایی در بازار متشکل ارزی ندارند.

مهم‌ترین نقیصه بازار متشکل ارزی از نگاه برخی کارشناسان اسکناس محور بودن آن است. بازار حواله [مثلاً درهم] در این بازار دیده نشده است. باید توجه داشت که ۹۵٪ اندازه بازار ارز را حواله و فقط ۵٪ آن را اسکناس تشکیل می‌‌دهد و مانور بازار متشکل در محدودهء فقط اسکناس، از عمق تاثیرگذاری آن بر بازار می‌کاهد.

آیا زمان افتتاح نرسیده؟

بازار متشکل ارزی با این که افتتاح رسمی نشده است اما به صورت آزمایشی شروع به فعالیت کرده و تا سقف مشخصی عرضه در آن صورت می‌گیرد. اتفاقا یکی از اقدامات بانک ‌مرکزی برای کنترل بازار ارز در گرانی‌های این روزها نیز افزایش سقف عرضه در این بازار تا ۵۰۰ هزار دلار بوده است.

به اعتقاد برخی علت عدم افتتاح بازار متشکل تا امروز عدم تمایل صرافی‌ها برای پیوستن به این بازار بوده که موجب شده بازار عمق لازم را نداشته باشد. از این رو آنان بازار متشکل را سیاستی شکست‌خورده می‌خوانند که برای فعالیت‌های بانک ‌مرکزی فقط نمودی تبلیغاتی داشته است درحالی که بازارساز خودش نیز آمادگی کافی برای استفاده از آن را ندارد.

در مقابل بعضی دیگر هم باور دارند که وجود چنین بازاری برای ما نیاز بود و حالا باید فرصت داد تا این بازار با گذشت زمان عمق و کارایی لازم را پیدا کند.

تعدادی هم باور دارند که در روزهای بحرانی ارز یکی از اقدام‌های لازم برای ساماندهی این وضعیت راه‌اندازی رسمی بازار متشکل ارزی است. آن‌ها معتقدند تعلل در راه‌اندازی سازوکار چارچوب‌دهی به بازار ارز چیزی جز فرصت‌سوزی نیست.