موج دوم پذیرش نیروی کار در ژاپن

کمبود نیرو و چالش‌های جمعیت‌شناحتی، حزب حاکم ژاپن را وادار کرده است که پذیرش مهاجران را تسهیل کند.

در دهه ۶۰ ژاپن، بهشت جوانان ایرانی برای کار و قول معروف پول درآوردن بود. اما این وضعیت ادامه نیافت و ژاپن رفتن، به خاطره‌ای محو و کمرنگ تبدیل شد. اکنون ژاپنی‌ها یک بار دیگر، سیاست پذیرش نیروی کار مهاجر را در پیش گرفته‌اند. به نظر می‌رسد که اقتصاد ژاپن بدون حضور خارجی‌ها نخواهد توانست به رشد خود ادامه دهد بنابراین دولتمردان موج دوم پذیرش نیروی کار خارجی را در پیش گرفته‌اند. برای بررسی بیشتر این موضوع با گسترش‌نیوز همراه باشید.

حضور پررنگ خارجی‌ها در شهرها

در یکی از محلات قدیمی و دیدنی توکیو به نام Ueno با مناظر عجیبی مواجه می‌شوید. تبلیغات تجاری مغازه‌ها و فروشگاه‌ها به بیش از ۲۰ زبان نوشته شده‌اند. رستوران‌ها و فروشندگان غذاهای خیابانی، غذاهای موردعلاقه‌ مردم کشورهای مختلف را طبخ می‌کنند. ژاپنی‌ها دیگر به دیدن جوانان آفریقایی عادت کرده‌اند. دیدن این صحنه‌ها در کشوری مثل آمریکا یا هنگ‌کنگ کاملا عادی و پیش‌پا افتاده است اما تا همین چند سال قبل هیچ کسی فکر نمی‌کند در توکیو خارجی‌ها را به وفور ببیند. توکیو هیچ وقت یک پایتخت جهان‌وطن مشهور نبوده است.

این شروع یک تغییر بزرگ است. توکیو و دیگر شهرهای بزرگ ژاپن هر روز مهاجران بیشتری را در خود جا می‌دهند. ژاپن سیاست‌های مهاجرت خود را عمیقا تغییر داده است. ژاپن را یک کشور تک‌فرهنگی، یک‌دست و خارجی‌ستیز می‌دانند اما دیگر این گونه نیست. در کشورهای غربی پذیرش گسترده مهاجر با اعتراض احزاب راست‌گرا و محافظه‌کار همراه بوده اما ژاپنی‌ها واکنش چندانی به حضور گسترده نیروی مهاجر نشان نداده‌اند.

کاهش ۵۰ میلیونی جمعیت

اکنون حدود ۳ میلیون مهاجر در ژاپن زندگی می‌کنند. جمعیت خارجی‌ها در مقایسه با دهه ۱۹۹۰ حدود سه برابر بیشتر شده است. پیری سریع جمعیت به معضل بزرگ تبدیل شده و ژاپن با کمبود روزافزون نیروی کار مواجه شده است. آمارهای جمعیت‌شناختی نشان می‌دهد که روزهای بدتری در راه است. اوائل سال قبل ژاپنی‌ها اصلاحات عمیقی را اعمال کردند. آنها رویه‌ اعطای ویزا را تسهیل کردند. مدت زمان ویزا هم افزایش یافت تا  ۳۴۵ هزار نیروی کار جدید بتوانند ۵ سال پشت سرهم در کشور اقامت داشته باشند. کارگران کم‌مهارت می‌توانند اقامت ۵ ساله بگیرند اما کارگران و نیروی کار متخصص و اعضای خانواده آنها می‌توانند اقامت نامحدود دریافت کنند.

آمار مهاجرت به ژاپن از اوایل سال ۲۰۱۳ به طور مستمر افزایش یافته است. در این سال دولت برنامه کارآموزی برای نیروی‌ کار مهاجر را به اجرا گذاشت تا به این ترتیب صدها هزار کارگر فصلی مدت جذب شوند. به اعتقاد ناهیرو یاشیروِ اقتصاددان، در ۵ سال آینده بیش از ۴۰ درصد نیروی کار ماهر ژاپن را خارجی‌ها تشکیل خواهند داد.

ژاپن دیگر شباهتی به ذهنیتی که ما از آن داشتیم نخواهد داشت. در حال حاضر از هر جوان زیر ۲۰ سال که در پایتخت زندگی می‌کنند یک نفر مهاجر است. این وضعیت به سرعت به شهرهای دیگر ژاپن سرایت پیدا می‌کند. بسیاری از مهاجران در شهرهای کوچک کشور ساکن می‌شوند. مهاجران بیش از ۱۵ درصد جمعیت شهرهای کوچکی مثل هوکایدو را به خود اختصاص داده‌اند.

جو مهاجرستیزی ایجاد نشد

خوشبختانه احزاب سیاسی، مهاجرستیزی را ابزاری برای ترساندن جامعه و رسیدن به اهداف سیاسی خود تبدیل نکرده‌اند. در واقع جامعه و دولتمردان ژاپنی واکنش تندی به اصلاحات عمیقی که در ارتباط با قوانین و مهاجرت اعمال شده است نشان نداده‌اند. این تغییر رویه ربطی به تغییر نگرش جامعه ژاپن به خارجی‌ها ندارند. این رویکرد جدید یک جبر جمعیت‌شناختی است و نخست وزیر ژاپن، شینزو آبه اخیرا در سخنان خود بر این واقعیت صحه نهاده است. آمارها نشان می‌دهد که اگر نرخ مولید ژاپنی‌ّها تغییر نکند تا سال ۲۰۵۰ ژاپن ۵۰ میلیون از جمعیت خود را از دست خواهد داد (در حال حاضر جمعیت این کشور ۱۲۶ میلیون نفر است). حدود ۳۰ درصد از جمعیت بالای ۶۵ سال سن دارد. ژاپن هر سال ۴۰۰ هزار نفر از جمعیت خود را از دست می‌دهد.

در سال‌های اخیر نرخ بیکاری همیشه کمتر از ۳ درصد بوده است. حتی بحران کرونا هم نتوانست نیاز کشور به نیروی کار را کاهش دهد. سال گذشته برای اولین بار در تاریخ ژاپن، تعداد مشاغل بیشتر از متقاضیان کار بود. ژاپن را به سخت‌گیری در حوزه سیاست‌های مهاجرتی می‌شناختیم اما ژاپنی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که بهترین راه‌حل پیش‌رو، پذیرش نیروی کار خارجی است.