موج ارزانی کدام بازارها را گرفت؟

آنچه که در روزهای پس از انتخابات امریکا در اقتصاد ایران رخ می‌دهد و مایه تعجب بسیاری از مردم است، نه واکنش بازارها (که پیشتر پیش‌بینی شده بود با انتخاب فرد دموکرات، اثر روانی بر بازارها سبب تقویت روند نزولی قیمت‌ها به خصوص در بازار دلار شود) که اقدامات عرضه‌کنندگان یا فروشندگان کالاهاست. هنوز رئیس‌جمهور جدید امریکا در کاخ سفید شروع به کار نکرده که گشتی در سایت‌های خرده‌فروشی کالا نشان از افزایش هیجان برای فروش و کاهش قیمت کالاهایی است که تا پیش از انتخابات با هر نوسان قیمتی در دلار، قیمت کالاها را افزایش می‌دادند یا آنها را «ناموجود» اعلام می‌کردند تا با قیمت جدید به فروش رسانند.

با وجود تقویت زمزمه‌های کاهش بیشتر قیمت دلار در میدان فردوسی، هیجان در روز اخیر به سطح بالاتری رسید تا جایی که هیجان فروش به خصوص در بازار مسکن و خودرو شدت گرفته است. هر چند در این بازارها خریداران کمتر از فروشندگانند و به نوعی منتظر سیاست‌های متقابل ایران در برابر رئیس‌جمهور جدید امریکا هستندچرا که معتقدند اگر سیاست‌ها متناسب باشد، چه بسا نرخ دلار از قیمت‌های فعلی نیز پایین‌تر می‌آید بنابراین خرید با قیمت‌های فعلی منطقی نیست.

اما تلاش بخش دیگری از اقتصاد ایران که از جریان‌سازی و بالا رفتن قیمت دلار نفع می‌برد نیز باعث شگفتی شده و بعضا مشاهده شده این افراد در برخی کانال‌های تلگرامی به «خبرسازی» روی آورده‌اند تا بتوانند جلوی کاهش بیشتر قیمت را بگیرند.

خبرسازی برای جلوگیری از ریزش قیمت‌ها در ابتدا در یک گروه تلگرامی فروشندگان خودرو آغاز شد و با اقدام متقابل مردم در شبکه‌های مجازی و هشتگ «دلال سکته کن» ادامه یافت. حتی دامنه اعتراض به عدم تغییر قیمت‌ها آن هم در شرایطی که نرخ دلار نسبت به ابتدای آبان ۱۴ درصد کاهش داشته، به سایت‌های بزرگ فروش کالا نیز رسیده و بسیاری از کاربران شبکه‌های مجازی با انتقاد از عملکرد آنها در عدم کاهش قیمت محصولات‌شان در شرایطی که نرخ دلار افت داشته، از آنها خواسته‌اند قیمت‌ها را تغییر دهند. به گفته کاربران در بسیاری از سایت‌ها کالاهایی که تا هفته آخر مهر ماه و به دلیل صعود قیمت دلار، «ناموجود» بود به یک‌باره موجود شدند اما با همان قیمت مهرماه. به نظر می‌رسد دلالان و خبرسازان بازارها از هر فرصتی برای جلوگیری از کاهش حاشیه سود دلالی استفاده می‌کنند.

نگهداری بازار با خبرسازی

تغییر رفتار دلار در بازار از صبح پنجشنبه و در شرایطی آغاز شد که اخبار مخابره شده از امریکا، پیشی گرفتن بایدن از رقیب جمهوری‌خواه خود را نشان می‌داد. با وجود اینکه بازار نیمه تعطیل بود اما نرخ دلار تا کانال ۲۶ هزار تومان کاهش یافت. به گونه‌ای که طی ۶ روز کاری و از شنبه ۱۰ آبان تا پنجشنبه ۱۵ آبان بیش از ۵ درصد نزول داشت و از ۲۸ هزار تومان به ۲۶ هزار و ۳۵۴ تومان رسید. هرچند کاهش قیمت‌ها با بازگشایی بازارها در روز گذشته کاهش بیشتری گرفت و حتی برخی فعالان بازار ارز معتقدند قیمت‌ها روند نزولی خود را ادامه می‌دهند.

هر چند به باور کارشناسان اقتصادی کاهش نرخ دلار ناشی از اثرات روانی انتخاب بایدن است و در میان مدت نرخ دلار در یک قیمت تثبیت خواهد شد که «نرخ یا کانال تثبیت» نیز بستگی زیادی به اقدامات دولت فعلی و دولتی که در ۱۴۰۰ بر سر کار می‌آید، دارد.اما جدای از انتظاراتی که در بازارهای دارایی برای کاهش یا ثبات میان مدت قیمت‌ها آن هم در شرایطی که مراسم تحلیف رئیس‌جمهور منتخب هنوز برگزار نشده، شکل گرفته، تلاش‌های برخی بازارسازان برای جلوگیری از سقوط بیشتر قیمت‌هاست. به نظر می‌رسد باز شدن روزنه امید برای بهبود شرایط، گروهی از دلالال را به فکر انتشار اخبار غیرواقعی انداخته تا بازارها را در شرایط نااطمینانی نگه دارند.

شایعه‌پراکنی در بازار خودرو

همه‌چیز با یک اسکرین‌شات از گروه فروشندگان خودرو آغاز شد. جایی که یک فروشنده خطاب به هم صنف‌هایش گفته بود که در گروه‌های مختلف شایعه پراکنی کنند تا «مردم پول‌های‌شان را به جای بورس به بازار خودرو آورند چرا که بورس در آینده ریزش خواهد داشت و ضرر هنگفتی به سهامدارانش می‌زند». اصرار برای ورود نقدینگی‌های سرگردان به بازار خودرو در حالی است که بر اساس مشاهدات میدانی افراد برای خرید خودرو عجله‌ای ندارند و معتقدند قیمت‌ها کاهش بیشتری خواهد یافت.

چرا که بهانه خودروسازان برای افزایش قیمت‌ها که همان نوسان نرخ ارز بود، به زودی از بین می‌رود و نرخ ارز در یک قیمت یا کانال تثبیت خواهد شد. البته سعید موتمنی، رئیس اتحادیه فروشندگان خودرو در مصاحبه ۱۳ آبان خود کاهش قیمت در بازار خودرو را حتمی نمی‌دانست چرا که بر این‌باور است اقدامات بانک مرکزی در مدیریت شرایط پس از انتخابات امریکا برای کاهش قیمت‌ها در بازار دارایی‌ها تعیین‌کننده‌تر از هر عامل روانی دیگر است.

اما نکته دیگر در خصوص بازار خودرو، تغییرات «اغلب مثبت» قیمت خودروهای داخلی نسبت به آخرین روز بازار در سایت‌های فروش است. به عنوان مثال گروه پراید نسبت به آخرین روز بازار بین ۲.۶ و ۰.۸۷ درصد افزایش داشته‌اند. در گروه سمند نیز قیمت‌های روز شنبه بین ۱.۵۶ تا ۲.۲۵ درصد افزایش را نشان می‌دهد. این در حالی است که برخی خبرگزاری‌ها از کاهش ۲۰ تا ۵۰ میلیون تومانی خودرو در مشاهدات میدانی خبر دادند. با وجود اجازه افزایش ۲۵ درصد قیمت خودروها در پاییز، به نظر می‌رسد این کاهش پایدار نخواهد بود. چرا که فعالان می‌گویند عمده خریداران منتظر کاهش قیمت‌ها هستند و این بازار در رکود به سر می‌برد.

مورد عجیب در بازار مسکن

انتشار آگهی فروش ۲۵۲ واحد به صورت یکجا در منطقه ۲۲ تهران و فروش یکجا ۵۶ واحد آپارتمان در اصفهان نیز از دیگر رخدادهای عجیب بازار مسکن پس از نزدیک شدن بایدن به کاخ سفید بود. اما روز گذشته نیز روند فروش یکجای آپارتمان در سایت‌ها شدت گرفته بود به گونه‌ای که تا لحظه نگارش این گزارش (ساعت ۱۷) ده آگهی فروش یکجا از سه تا یازده طبقه ثبت شده که برخی از این آگهی‌ها در مناطق گران تهران بودند. افزایش ثبت آگهی‌های فروش یکجای منزل مسکونی در حالی است که تا پیش از انتخابات امریکا مهم‌ترین مسئله بازار مسکن از دید کارشناسان هم تراز نبودن عرضه مسکن با تقاضا عنوان شده که به همین دلیل قیمت‌ها شتاب بیشتری به خود گرفته و تقاضاکنندگان اصلی از بازار خارج شدند.

از سوی دیگر عرضه‌کنندگان نیز تمایلی برای ساخت خانه ندارند. چرا که معتقدند هیجان زیادی بر بازار حاکم است که می‌تواند قیمت‌ها را حتی در کوتاه‌مدت تغییرات دهد. در این راستا مهدی سلطان محمدی، کارشناس مسکن گفت: « در چند ماه گذشته بازارها خود را بر اساس پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا و نرخ‌های بالای دلار تنظیم کرده بودند. پیروزی بایدن اطلاع جدیدی بود که به بازارها آمد و به همین دلیل قیمت‌ها فورا اتفاق نمی‌افتد. صاحبان کالاها منتظر تثبیت نرخ ارز می‌مانند و اگر ببینند قیمت آن ثابت شده به‌تدریج قیمت کالاها را پایین می‌آورند. شاخص تورم هم مقداری کاهش می‌یابد.»

فروش سریع برای جلوگیری از ضرر

واکنش به انتخابات امریکا محدود به بازار دارایی نمی‌شود و حتی در خرده فروشی‌ها نیز هیجان برای کاهش قیمت‌ها وجود دارد. با جست‌وجویی در برخی از این خرده‌فروشی‌ها می‌توان دریافت کالاهایی که تا دیروز «ناموجود» بودند مانند گوشی تا لپ‌تاپ به ناگهان موجود شدند اما با همان نرخ ارز ۳۰ هزار تومانی آماده فروش هستند. در تاریخ ۲۹ مهر امسال گزارشی تحت عنوان «سرنوشت جمله نخرید تا ارزان شود» به چاپ رسید که در آن قیمت برخی اقلام نیز عنوان شده بود.

در زمان نگارش آن گزارش نرخ دلار نزدیک به کانال ۳۲ هزار تومان بود و در ۳۱هزار و ۸۰۰ تا ۳۱ هزار و ۹۰۰ تومان معامله می‌شد. با وجود کاهش بیش از ۲۱ درصدی قیمت ارز اما نرخ لپ‌تاپ «ایسوس مدل vivobook- X۵۴۰YA» که در آن گزارش عنوان شده بود تنها ۲۰۰ هزار تومان کاهش داشت و به ۱۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان رسید. قیمت گران‌ترین لپ‌تاپ موجود در بازار در آن شرایط که «ایسوس مدل ROG Zephyrus Duo ۱۵ GX۵۵۰LWS» بود نیز با ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان کاهش به ۱۲۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان رسید که ۴ درصد کاهش قیمت را نشان می‌دهد.