آغاز اعتبارسنجی صدور چک

مطابق با بخشنامه ارسالی بانک‌مرکزی، بانک‌ها موظفند که به مشتریان خود رتبه‌بندی اعتباری را در زمان اعطای دسته چک اعلام کنند. علاوه بر این بانک‌مرکزی اعلام کرد که کارسازی چک‌ها از هفته آینده در سامانه صیاد انجام خواهد شد. «قانون اصلاح قانون صدور چک» در سال ۱۳۹۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و پس از تایید توسط شورای نگهبان، در همان سال به شبکه بانکی کشور ابلاغ شد. در قانون اصلاح قانون صدور چک قواعد مختلفی برای اجرای احکام و تکالیف متعدد آن تعیین شده بود که از جمله آن، مهلت دوساله برای اجرای تکلیف مقرر در ماده (۲۱) مکرر قانون بود. بر این اساس بانک‌مرکزی بلافاصله پس از ابلاغ قانون، اجرای صحیح و دقیق قانون را در دستور کار قرار داد.

نتایج اقدامات بانک‌مرکزی پس از دو سال و در آذرماه سال‌جاری نمایان شد. پس از فراهم شدن عمده مقدمات مربوط به اجرای قانون چک، به‌دلیل تغییرات بنیادین ایجاد شده در استفاده از چک و با توجه به اینکه اثر‌گذاری آن بر آحاد جامعه بود و همچنین به‌دلیل پیامدهای نامطلوب اقتصادی و اجتماعی ناشی از کرونا مقرر شد اجرای قانون جدید صدور چک، مرحله‌ای و به‌صورت تدریجی انجام شود. در غیر این صورت انتظار می‌رفت در بیستم آذر سال‌جاری، فعالان اقتصادی به یکباره با چک‌های جدید و نحوه‌ متفاوت استفاده از آنها مواجه شوند و در نتیجه ایجاد سردرگمی و کاهش بازدهی در انجام فعالیت‌های استفاده‌کنندگان چک به وجود می‌آمد.

بنابر تصمیم اجرای تدریجی قانون چک، بانک‌مرکزی ضمن فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی مستمر باید زمینه افزایش آگاهی آحاد جامعه از قواعد جدید چک را فراهم آورد. در نتیجه با وجود آثار مطلوب اجرای تدریجی قانون جدید چک، در همین حال اجرای این قانون پایین‌ترین چالش و آثار منفی را برای فعالان اقتصادی، صاحبان مشاغل و کسب‌وکارها به دنبال خواهد داشت و افراد می‌توانند از مزایای این قانون بهره‌مند شوند.

 اقدامات بانک‌مرکزی

در گام اول بانک‌مرکزی با بخشنامه و اطلاعیه‌ها و منتشر کردن مصاحبه و... درخصوص قانون جدید چک، تلاش کرد که استفاده‌کنندگان از چک با قانون جدید و ساز و کار اجرایی آن آشنایی لازم را به‌دست آورند. در حال حاضر اکثرا افراد می‌دانند در صورت اجرای نهایی این قانون ارائه دسته چک صرفا از طریق سامانه صیاد انجام خواهد شد؛ چراکه براساس این قانون صدور و اعطای دسته چک خارج از این سامانه ممنوع است.

همچنین براساس اطلاع‌رسانی‌های بانک‌مرکزی، افراد با عبارت‌هایی از قبیل «درج کد یکتا روی برگه چک»، «دریافت کد رهگیری روی گواهی عدم پرداخت»، «تاریخ اعتبار چک، حداکثر سه سال» و «ممنوعیت اعطای چک به دارندگان چک برگشتی رفع سوء اثر نشده» آشنایی پیدا کرده‌اند.

در ادامه اقدامات بانک‌مرکزی، روز گذشته بانک‌مرکزی بخشنامه‌ای را به تمامی مدیران بانک‌ها ابلاغ کرد. این بخشنامه پیرو اقدامات و بخشنامه‌های قبلی بانک‌مرکزی است. در این بخشنامه بانک‌مرکزی دستورالعمل اجرایی ماده قانون اصلاحی قانون صدور چک را ابلاغ کرد. قبل‌تر بانک‌مرکزی این ماده قانون را تهیه کرده و این ماده قانون به تصویب شورای پول و اعتبار رسیده بود. براساس این بخشنامه از هفته آتی قابلیت ثبت چک در سامانه صیاد به‌صورت اختیاری فراهم می‌شود.

 ثبت اختیاری چک در سامانه صیاد از ۲۰ دی ماه

صادرکنندگان و دریافت‌کنندگان چک از ۲۰ دی ماه سال‌جاری به‌صورت اختیاری می‌توانند فرایندهای ثبت، تایید و انتقال چک را در سامانه صیاد از طریق برنامک‌های موبایلی مورد تایید بانک‌مرکزی انجام دهند.

به گزارش روابط‌عمومی بانک‌مرکزی، براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده از سوی این بانک در راستای فرهنگ‌سازی و آموزش عموم در اجرای ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک به منظور ثبت الکترونیکی چک در سامانه صیاد، در نظر است از تاریخ ۲۰ دی ماه سال‌جاری امکان ثبت، تایید و انتقال چک در سامانه صیاد به‌صورت اختیاری از طریق برنامک‌های موبایلی مورد تایید بانک‌مرکزی که اسامی آنها در تارنمای شرکت شبکه الکترونیک پرداخت کارت (شاپرک) و همچنین از طریق درگاه‌های نوین بانک‌ها و موسسات اعتباری (اینترنت‌بانک و همراه بانک) منتشر می‌شود، فراهم شود.

براین اساس تمام صادرکنندگان چک می‌توانند با مراجعه به برنامک‌‌های کاربردی موبایلی اشاره‌شده، اطلاعات چک‌هایی که قصد صدور آن را دارند، در سامانه صیاد ثبت کنند. متقابلا دریافت‌کنندگان چک نیز در صورت ثبت چک از سوی صادرکننده آن، امکان استعلام چک ثبت‌شده به نفع خود را از طریق برنامک‌های موبایلی داشته و پس از حصول اطمینان از تطبیق اطلاعات مندرج در فیزیک‌چک با اطلاعات ثبت‌شده در سامانه صیاد، می‌توانند اطلاعات چک را تایید یا رد کنند. همچنین چنانچه دریافت‌کننده چک متمایل به انتقال چک به شخص ثالث یا ذی‌نفع جدیدباشد، پس از تایید چک، امکان انتقال چک به شخص ثالث برای وی فراهم است. نحوه استفاده از برنامک های موبایلی برای صادرکنندگان و دریافت‌کنندگان چک به شرح زیر است:

الف- نحوه استفاده صادرکنندگان چک از برنامک‌های موبایلی:

صادرکننده چک می‌تواند با در اختیار داشتن یکی از کارت‌های بانکی صادر شده از سوی بانکی که دسته چک وی را صادر کرده و با استفاده از سیم‌کارت متعلق به خود از طریق برنامک موبایلی، با وارد کردن اطلاعات شناسه صیادی ۱۶ رقمی مندرج در برگه چک که قصد صدور آن را دارد، وارد منوی ثبت چک‌شده و اطلاعات چک صادره خود شامل تاریخ، مبلغ و مشخصات ذی‌نفع را وارد کند.

ب- نحوه استفاده گیرندگان چک از برنامک‌های موبایلی:

گیرنده چک می‌تواند با در اختیار داشتن هریک از کارت‌های بانکی خود و سیم‌کارت متعلق به خود، از طریق برنامک موبایلی، با وارد کردن اطلاعات شناسه صیادی ۱۶رقمی مندرج در برگه چک دریافتی، وارد منوی تایید چک شده و اطلاعات چک ثبت شده به نفع خود را با اطلاعات مندرج در برگه چک تطبیق داده و مراتب تایید یا عدم تایید خود را اعلام کند. پس از تایید چک، گیرنده می‌تواند چک ثبت‌شده را به ذی‌نفع جدید منتقل کند.

در پایان خاطرنشان می‌سازد به‌‌رغم اختیاری بودن فرآیند‌های مرتبط با ثبت چک‌ها در سامانه صیاد تا اطلاع ثانوی، برنامک‌های موبایلی، اینترنت‌بانک و موبایل‌بانک‌ موسسات اعتباری فرصت آموزش و آشنایی هموطنان با سامانه یادشده، تا زمان الزامی شدن ثبت سیستمی و ممنوعیت پشت‌نویسی چک‌ها را فراهم کرده‌اند و توصیه اکید این بانک نیز بهره‌برداری از زیرساخت‌های موصوف از سوی صادرکنندگان و دارندگان‌ چک است، تا با آموزش و شناخت حاصل‌شده، قانون صدور چک با سهولت و کیفیت بهتری در جامعه اجرایی شود.

 بانک‌ها موظف به اعلام امتیاز

براساس آخرین دستورالعمل ابلاغی از سوی بانک‌مرکزی، کلیه بانک‌ها از ۲۰ دی ماه موظف هستند که اعتبار افراد را به آنها اعلام کنند. در گذشته رتبه‌بندی برای اعتبار و تسهیلات در بانک‌ها استفاده می‌شد و در قانون جدید رتبه‌بندی و امتیازدهی برای سامانه‌های خدماتی نیز در بانک‌ها استفاده خواهد شد.

بنابراین پس از نهایی شدن قانون جدید چک، سقف اعتبار مجاز متقاضی دسته چک اعم از اشخاص حقیقی دارای حساب جاری غیرتجاری، اشخاص حقیقی دارای حساب جاری و اشخاص حقوقی، حسب مورد با توجه به انفرادی یا مشترک بودن حساب و نیز متناسب با نتایج گزارش اعتباری و امتیاز اعتباری دریافتی از شرکت‌های اعتبارسنجی یا گزارش رتبه‌بندی دریافتی از موسسات رتبه‌بندی اعتباری، توسط سامانه صیاد براساس شیوه‌نامه‌ای که توسط بانک‌مرکزی تدوین و به تصویب شورای پول و اعتبار می‌رسد، محاسبه خواهد شد. تا قبل از ابلاغ شیوه نامه یادشده کلیه بانک‌ها صرفا موظف هستند رتبه اعتباری یا امتیاز اعتباری مذکور را به فرد اعلام کنند.

ثبت، تایید و انتقال چک در سامانه صیاد تا اطلاع‌ ثانوی به‌صورت اختیاری است و تمام چک‌ها طبق روال ‌سابق بدون نیاز به ثبت در سامانه اشاره شده در شبکه بانکی کشور پذیرش و پردازش خواهند شد. بنابراین باتوجه به اختیاری بودن فرآیند ثبت چک در سامانه یادشده، انتقال چک طبق روال سابق از طریق پشت نویسی با ذکر هویت گیرنده جدید شامل نام و نام خانوادگی/ نام شرکت و شماره/ شناسه ملی معتبر خواهد بود. به عبارت دیگر با عرضه چک‌های با ظاهر و مندرجات جدید که زمان انتشار آن توسط بانک‌مرکزی اعلام خواهد شد، طبق قانون ثبت در سامانه صیاد برای این نوع از چک‌ها، اجباری خواهد شد.