افزایش بالای نقدینگی در ۷ ماهه اول سال + نمودار

از دیدگاه برخی اقتصاددانان یکی از متغیرهایی که می تواند روندهای تورمی را تعیین تکلیف می کند متغیرهای نقدینگی است. از جمله متغیرهایی که می تواند در کوتاه مدت وضعیت بازارهای دارایی را بر هم زند و به افزایش تورم منجر شود افزایش سهم پول در اقتصاد است. در این حالت تمایل به سپرده گذاری کاهش می یابد و در مقابل با تبدیل شدن آنها به پول عطش خرید دارایی زیاد می شود.

این اتفاق در اقتصاد ایران به وفور رخ داده است جدیدترین آن تا آبان امسال بود. نوسانی که در بازارهای دارایی رخ داد ناشی از برهم خوردن ترکیب نقدینگی بود. یکی از دلایل این بر هم خوردن انتظار پیروزی مجدد ترامپ بود. در این گزارش وضعیت ترکیب نقدینگی قبل از باخت ترامپ بررسی شده است. وضعیتی که نشان می دهد گرایش به سمت نقد نگه داشتن پول بوده است.

رکوردداری در هفت ماهه

برهم خوردن نسبت ارکان تشکیل دهنده ی نقدینگی(شبه پول و حجم پول) به نفع حجم پول ،از نکات حائز اهمیت در مسئله ی اقتصاد پولی کشور است. اهمیت نقدینگی بدان جهت است که به عقیده ی بسیاری از اقتصاددانان ،تغییرات نقدینگی اثرگذاری مسقیم در سطح قیمت ها دارد.البته حجم پول به دلیل قدرت نقد شوندگی بالاتر نسبت به شبهه پول ،اثر گذاری بیشتری در ایجاد تورم دارد.حال در هفت ماه اول سال جاری حجم پول ۴۳ درصد رشد کرده که در تمام سال های گذشته در بازه ی زمانی مشابه با اختلاف رکور دار است.

البته جذابیت بالای بازار های سرمایه گذاری را میتوان دلیل این افزایش دانست.برای بیشترین مقدار افزایش ماهانه حجم پول با بیشترین ماه ورودی پول به بازار بورس همخوانی دارد.

سال ۹۹ از جهت افزایش در متغییر های پولی سال بسیار فعالی بوده است.حجم نقدینگی در پایان مهر ماه امسال نسبت به پایان سال گذشته ۱۹.۷ درصد رشد کرده که این عدد به ارزش ۴۸۷ هزار میلیارد تومان است.این در حالیست که سال گذشته در همین بازه ی زمانی هفت ماهه ،نقدینگی ۱۴.۵ درصد رشد داشته که این افزایش به مقدار ۲۷۴ هزار میلیارد تومان بوده است.البته لازم به ذکر اس که این شتاب بالا در افزایش نقدینگی در سال جاری را میتوان ناشی از سیاست های انبساطی بانک مرکزی برای عدم عمیق تر شدن رکود اقتصادی که درنتیجه ی بحران کرونا حاصل شده بود دانست.همچنین نقش کسری بودجه دولت را نیز نمیتوان در این افزایش شاخص های پولی نادیده گرفت.چرا که دولت برای تأمین هزینه های خود مجبور به خلق پول جدید بوده که در نتیجه ی این سیاست متغیر های پولی رشد خواهند کرد.

 تغییرات ماهانه

بر اساس بررسی های انجام شده ،حجم نقدینگی در هفت ماه اول سال جاری به طور میانگین ماهانه حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان رشد کرده است.بیشترین مقدار افزایش مربوط به ماه های اردیبهشت و تیر ماه است که به ترتیب در این دوماه ۸۰ و ۸۲ هزار میلیارد تومان به نقدینگی افزوده شده ، رشد در این دو ماه حدود ۳ درصد بوده است. کم ترین مقدار رشد نقدینگی نیز به اولین ماه سال فروردین تعلق دارد،افزایش بسیار پایین این متغییر در فروردین هم ناشی از تعطیلات نوروز میباشد که در روند سال های گذشته نیز کاملا مشهود است.بر این اساس حجم نقدینگی در پایان مهر ماه به مقدار ۲ هزار و ۹۵۹ هزار میلیارد تومان رسید.

برهم خوردن توازن ارکان تشکیل‌دهنده نقدینگی

از اتفاقات بسیار با اهمیت درسال جاری برهم خوردن نسبت ارکان تشکیل دهنده ی نقدینگی میباشد.شبه پول(سپرده های بلند مدت) و حجم پول(اسکناس،مسکوکات و حساب های جاری) دو رکن اصلی تشکیل دهنده ی نقدینگی هستند.از اواخر سال گذشته این نسبت شروع به تغییرات کرد ،چنانچه در آذر ماه ۹۸ این نسبت برای حجم پول ۱۵ درصد و برای شبه پول ۸۵ درصد از کل حجم نقدینگی بوده است.در حالی که در پایان مهر ماه امسال این نسبت ها به ترتیب برای حجم پول و شبه پول ،۲۰ و ۸۰ درصد است.این تغییرات را میتوان ناشی از کم شدن جذابیت سود سپرده ها بلند مدت بانکی و در مقابل سود دهی بالای بازار های دیگر سرمایه گذاری دانست. همچنین بالا رفتن تورم انتظاری و کاهش شدید نرخ سود حقیقی نیز در این مسئله اثر گذار بوده است.

تغیرات مقدار ماهانه شبه پول در هفت ماه نخست سال

شبه پول در پایان مهر ماه امسال نسبت به پایان سال گذشته ۱۴.۸ درصد رشد داشته که این افزایش، حدود ۳۰۴ هزار میلیارد تومان بوده است.شبه پول یا سپرده های بلند مدت بانکی در هفت ماه اول سال جاری به طور متوسط ماهانه حدود ۴۳ هزار میلیارد افزایش یافته است.بیشترین مقدار خالص افزایش ماهانه این مغییر پولی مربوط به مرداد ماه با ۲.۸ درصد رشد ،به ارزش ۶۲ هزار میلیارد بوده است.این شاخص در تیر ماه در کمترین میزان افزایش خود در مقایسه با ماه های مورد بررسی قرار داشته است.بر اساس مشاهدات سپرده ی یکساله در میان سپرده های بلند مدت بانکی بیشترین جذابیت را برای مشتریان دارد ،به عنوان مثال در شهریور ماه امسال حدود یک دوم کل حجم شبه پول را سپرده های یکساله تشکیل داده است.همچنین کم ترین سهم تشکیل دهنده شبه پول به سپرده های بلند مدت سه ساله تعلق داردو

در سال گذشته بر شبه پول چه گذشت

در هفت ماه اول سال گذشته رشد مقدار خاص ماهانه شبه پول بسیار نزدیک به افزایش نقدینگی بوده است،به بیان دیگر بیشتر افزایش نقدینگی متأثر از افزایش در حساب های بلند مدت بانکی بوده است.این در حالیست که همانطور که بیان شد در بازه یزمانی مشابه در سال جاری سهم شبه پول در افزایش نقدیگی کاهش یافته است.

تغییرات ماهانه حجم پول؛پر شتاب تر از همیشه

از جمله نکات مهم افزایش بی سابقه ی حجم پول در هفت ماهه ی اول سال جاری است.حجم پول در پایان مهر ماه نسبت به پایان سال گذشته حدود ۴۳ درصد رشد داشته که این رشد به ارزش ۱۸۴ هزار میلیارد تومان بوده است.میتوان گفت حجم پول به طور متوسط ماهانه حدود ۲۶ هزار میلیارد تومان افزایش داشته است.بیشترین میزان رشد ماهانه به تیر ماه با ۱۰.۷ درصد تعلق دارد ، مقدار این رشد نیز به ارزش ۵۴ هزار میلیارد تومان میباشد.آرام ترین ماه نیز برای حجم پول به ماه اول سال تعلق دارد ،در این ماه تنها ۲ هزار میلیارد به حجم پول افزوده شد.بر اساس بررسی های انجام شده تنها حدود یک دهم از حجم پول به شکل اسکناس و مسکوکات در نزد مردم وجود دارد و مابقی آن به صورت سپرده ی کوتاه مدت در حساب های جاری قرار دارد.به عنوان مثال درآخرین ماه تابستان امسال ۶۰ هزار میلیارد تومان از حجم پول به شکل اسکناس و مسکوکات در نزد مردم بوده ، و مابقی آن به ارزش ۵۴۰ هزار میلیارد تومان در حساب های دیداری یا جاری بوده است.

وضعیت حجم پول در سال ۹۸

بر خلاف امسال سال گذشته سال بسیار آرامی برای متغیر حجم پول بوده است.همانطور که که گفته شد میانگین مقدار افزایش ماهانه حجم پول در سال جاری ۲۶ هزار میلیارد تومان بوده است،در حالی که سال گذشته همین مقدار تنها حدود ۶ هزار میلیارد تومان بوده است.حتی در سال۹۸ برخی ماه ها افزایش حجم پول منفی بوده است یا به بیان دیگر از حجم مسکوکات ،اسکناس. سپدرده های دیداری کاسته شده است.

چرایی افزایش افسار گسیخته حجم پول در سال جاری

در طول سال های گذشته بیشتر افزایش در نقدینگی سهم شبه پول بوده است.اما علت سهم بالای حجم پول در افزایش نقدینگی در سال جاری چیست؟

همان طور که در سطوح بالاتر نیز ذکر شد،جذابیت بالای بازار های سرمایه گذاری نسبت به سود سپرده های بلند مدت بانکی از علل این افزایش چشم گیر میباشد ،مشاهدات انجام شده نیز صدق این گزاره را تأیید میکند.بر اساس بررسی های انجام شده در میان بازار های سرمایه گذاری ،بازار بورس بیشترین سهم را در این افزایش دارد.در شش ماهه ی اول امسال حجم نقدینگی وارد شده به بورس حدود ۱۰۳ هزار میلیارد تومان است ،قله ی ورود پول به این بازار در حد فاصله تیر ماه تا اواسط مرداد ماه است که در همین زمان یعنی میانه ی مرداد شاهد بیشترین بازدهی در بازار سرمایه بودیم که بیشترین میزان شاخص در۱۹ مرداد بوده است و پس از این مدت بازار سهام با رود کاهشی مواجه شد.دقیقا در همین بازه یعنی تیر ماه حجم پول بیشترین مقدار افزایش را تجربه کرد و به دلیل صف های طولانی خرید سهام،این افزایش در حجم پول تأثیر خود را به شکل عمده در میانه ی مرداد ماه گذاشته است.به مانند بازار سهام افزایش حجم پول نیز بعد از این ماه روند نزولی به خود گرفت و در ماه های بعدی این افزایش به ترتیب ۱۸ ،۲۷ و ۱۱ هزار میلیارد تومان بوده است.

جذابیت بازار های سرمایه گذاری در سال جاری ،در مقایسه با سال گذشته درمورد سهم شبه پول و پول در افزایش نقدینگی نیز قابل مشاهده است. در ۷ ماهه ی اول سال گذشته تنها ۱۴.۵ درصد متأثر از افزایش حجم پول بوده است.این در حالیست که در بازه ی زمانی مشابه در سال جاری افزایش نقدیگی ۳۷.۷ درصد ناشی از افزایش در حجم پول بوده است.