سراب جهش خودرو با مصوبات متغیر

آنچه مشخص است تحولات مدیریتی در کنار تغییرات خلق‌الساعه مصوبات، خودروسازان را سردرگم کرده به‌طوری‌که برخلاف رویه جهانی، این شرکت‌ها حتی قادر به برنامه‌ریزی ماهانه برای فروش و تولید نیستند حال آنکه خودروسازان دنیا استراتژی دهه‌های آتی خود را نیز عمومی می‌کنند. هر چند صنعت خودروی کشورمان در دهه ۸۰ صاحب استراتژی بود و برنامه این صنعت تا افق ۱۴۰۴ رونمایی شد با این حال هیچ قدمی در راستای تحقق بندهای این استراتژی برداشته نشده که دلایل اصلی آن دخالت دولت در خودروسازی، تحولات مدیریتی در این شرکت‌ها و همچنین تغییرات مصوبات خودرویی از سوی سیاست‌گذار که هر آن مسیر این صنعت را تغییر می‌دهد، تلقی می‌شود.

تغییرات عنوان شده اما همراه با اعمال تحریم‌های بین‌المللی طی دو سال و نیم گذشته در راستای گشایش مشکلات خودروسازان تشدید شده که نتیجه آن سردرگمی در زنجیره خودروسازی کشور است. اما نتیجه بی‌برنامگی در ابلاغ دستورالعمل‌های خودرویی را می‌توان در مصوبه اخیر وزارت صمت و همچنین شورای رقابت به عینه مشاهده کرد. آنچه مشخص است سیاست‌گذار خودرویی ذیل برنامه جهش تولید به مدیران ارشد خودروساز تکلیف کرد تا پایان سال، تولید خود را ۵۰ درصد افزایش دهند.

در همین راستا از یکسو علیرضا رزم‌حسینی وزیر صمت بسته‌ای را در ارتباط با آزادسازی قیمت خودرو به ستاد هماهنگی اقتصادی دولت ارائه کرد و شورای رقابت نیز زمینه واگذاری تعیین قیمت محصولات کم‌تیراژ به خودروسازان و افزایش قیمت زمستانه را در دستور کار قرار داد. به این ترتیب مدیران خودروساز نیز دل خوش به طرح سیاست‌گذار خودرویی برای آزادسازی قیمت به برنامه‌ریزی برای اجرای تکلیف جهش تولید پرداختند. این برنامه‌ریزی به وضوح در برآوردی که خودروسازان برای فروش سه ماهه پایانی سال در صورت‌های مالی منتشر شده خود در سایت کدال سازمان بورس، ارائه داده‌اند، دیده می‌شود. به‌طوری‌که سه خودروساز بزرگ کشور در مجموع رشد ۵۰ درصدی فروش را در سه ماهه پایانی سال به نسبت میزان فروشی که تا پایان آذرماه انجام داده‌اند، به‌عنوان برآورد خود در صورت‌های مالی ثبت کرده‌اند. طبق گزارش‌هایی که خودروسازان به بورس ارائه کردند با توجه به برنامه‌ریزی سیاست‌گذار خودرو جهت رشد ۵۰ درصدی تولید تا پایان سال، تولیدکنندگان با پیش‌بینی مصوبات شورای رقابت و همچنین بسته ارائه شده به ستاد اقتصادی دولت، فروش ۲۹۷ هزار و ۲۲۳ دستگاهی را در جدول صورت‌های مالی ارائه شده به بورس درج کردند. این در شرایطی است که تولیدکنندگان از ابتدای سال تا آذرماه ۵۹۰ هزار و ۷۷۱ دستگاه خودرو به فروش رسانده‌اند. بنابراین رشد بیش از ۵۰ درصدی فروش همراه با پیش‌بینی آزادسازی قیمت‌ها از سوی سیاست‌گذار خودرو و شورای رقابت، در نظر گرفته شده است. به این ترتیب در شرایطی که فعالان زنجیره خودروسازی منتظر بودند تا مسیر آزادسازی قیمت خودرو حداقل برای محصولات کم‌تیراژ هموار شود تا جهش ۵۰ درصدی را محقق کنند، ناگهان رضا شیوا رئیس شورای رقابت در آخرین روز دی ماه طی یک نشست خبری، نه تنها مجوز آزادسازی قیمت محصولات کم‌تیراژ را تعلیق کرد بلکه در همان نشست اعلام کرد شورای رقابت مجوزی برای افزایش قیمت محصولات پرتیراژ خودروسازان در سه ماهه پایانی سال نیز نخواهد داد. آن طور که رئیس شورای رقابت به مدیران خودروساز اعلام کرد خودروسازان به رغم تورم بخشی خودرو که حول و حوش ۱۴ درصد است، موظف هستند در سه ماهه پایانی سال بر اساس قیمت‌های پاییز محصولات تولیدی خود را عرضه کنند. از سوی دیگر ظاهرا پرونده بسته‌ای که رزم‌حسینی به ستاد اقتصادی دولت ارائه کرد نیز بسته شده و به گفته برخی از منابع آگاه دولت فعلا اجرای این بسته را به صلاح نمی‌داند. به این ترتیب در شرایطی آزادسازی قیمت برخی محصولات و افزایش زمستانه قیمت‌ها به حالت تعلیق درآمد که دولت برای تحقق رشد ۵۰ درصدی تولید به سرعت تسهیلات را جایگزین کرد.

بر این اساس عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی در دیداری که روز شنبه از ایران‌خودرو داشت خبر از نهایی شدن تسهیلات ۵ هزار میلیارد تومانی برای دو خودروساز بزرگ کشور و همچنین فعال شدن امکان استفاده از اوراق گواهی اعتبار مولد (گام) برای خودروسازان داد. براساس صحبت‌های همتی ایران‌خودرویی‌ها می‌توانند تا سقف ۱۰ هزار میلیارد تومان از این اوراق استفاده کنند و این امکان برای دیگر خودروساز بزرگ کشور یعنی سایپا هم مهیا خواهد شد. البته رئیس کل بانک مرکزی در صحبت‌های خود بر این نکته تاکید کرد که شکوفایی در صنعت خودرو بر پایه چهار اصل ممکن است که اصل اول آن را «اصلاح نظام قیمت‌گذاری» دانسته بود. همتی در ادامه اصلاح «نظام عرضه و فروش خودرو» و «نظام زنجیره تامین مالی» همچنین «واگذاری اموال مازاد شرکت‌های خودروساز» را به‌عنوان اصول دیگر مورد توجه قرارداده بود. اما به‌رغم این اظهارنظرها هیچ‌گاه دولت به‌عنوان سیاست‌گذار کلان حاضر نشده تبعات این موضوع را بپذیرد. بی‌تردید سیاست‌گذار کلان باید تمام قد در میدان حاضر شود و این جراحی را در خودروسازی کشور انجام دهد تا غده سرطانی قیمت‌گذاری دستوری را از کالبد خودروسازی کشور خارج کند.

بنابراین بار دیگر شاهد هستیم که نه تنها سایه سیاست قیمت‌گذاری دستوری از روی خودروسازی کشور کنار نرفت بلکه تداوم آن نیز حفظ شد و بار دیگر سیاست تسهیلات درمانی برای ادامه حرکت خودروسازی کشور در دستور کار قرار گرفت. حال در شرایطی که برنامه جهش تولید به خودروسازان تکلیف شده و قرار است خودروسازان با استفاده از ابزار نه چندان کارآمد تسهیلات این برنامه را محقق کنند مشخص نیست که آیا تسهیلات دریافتی به میزانی خواهد بود که آنها بتوانند این برنامه را نهایی کنند یا اینکه برنامه جهش تولید نیز مانند سایر برنامه‌های پیشین به‌صورت ناقص به اجرا در خواهد آمد؟ مدیران خودروساز به خوبی می‌دانند در صورتی که نقدینگی که قرار است در قالب تسهیلات به آنها پرداخت شود به میزان کافی نباشد اجرای برنامه جهش تولید و همچنین عرضه خودرو با قیمت‌های پاییز به معنای زیان بیش از پیش شرکت‌های تحت مدیریت آنها خواهد بود و چاه زیان انباشته شرکت‌های خودروساز را عمیق‌تر خواهد کرد.

  جزئیات پیش‌بینی فروش زمستانه

اما سراغ گزارش‌های بورسی خودروسازان می‌رویم، گزارشی که از برنامه‌ریزی آنها در جهت رشد ۵۰ درصدی تولید تا پایان سال حکایت دارد. آنچه مشخص است طبق گزارش‌های مالی، سه خودروساز بزرگ کشور تا پایان آذرماه در مجموع ۵۹۰ هزار و ۷۷۱ دستگاه از انواع محصولات خود را به‌فروش رسانده‌اند. این در شرایطی است که سه شرکت در صورت‌های مالی خود برآورد کرده‌اند که در سه ماه پایانی سال در مجموع ۲۹۷ هزار و ۲۲۳ دستگاه خودرو به فروش برسانند. پیش‌بینی صورت گرفته در قیاس با فروش این شرکت‌ها تا پایان پاییز از رشدی در حدود ۵۰ درصدی حکایت دارد. از آنجا که میزان فروش خودروسازان آینه‌ای است که وضعیت تولید آنها را بازتاب می‌دهد و مدیران ارشد خودروساز تعهدی در ارتباط با جهش تولید به وزارت صمت داده‌اند به نظر می‌رسد آنها تلاش کرده‌اند تا برآورد فروش خود را با توقع مدیران ارشد محصولات وزارت صمت، منطبق کنند. حال سراغ برآورد فروش هر یک از خودروسازان می‌رویم و جزئیات پیش‌بینی صورت گرفته آنها را در ارتباط با فروش محصولات در فصل زمستان بررسی می‌کنیم. ابتدا به سراغ ایران خودرو می‌رویم. آبی‌های جاده مخصوص تا پایان فصل پاییز براساس اطلاعات منتشر شده در صورت‌های مالی خود که در اختیار سازمان بورس قرار داده‌اند توانسته‌اند فروش ۳۲۶ هزار و ۳۹۲ دستگاه از انواع محصولات حاضر در سبد محصولاتی خود را نهایی کنند. این خودروساز برآورد کرده که در پایان فصل زمستان تعداد ۱۷۱ هزار و ۵۴۴ دستگاه خودروی دیگر از محصولات خود را به فروش برسانند. بنابر این برآورد رشد فروش فصل زمستان در قیاس با ۹ ماهی که از سال جاری می‌گذرد بیش از ۵۰ درصد خواهد بود. بر این اساس غول آبی جاده مخصوص تا پایان آذر ماه ۹۹ توانسته ۲۴۰ هزار و ۸۳۰ دستگاه از اعضای خانواده پژو را به‌فروش برساند. پیش‌بینی این خودروساز از فروش ۱۰۹ هزار و ۷۵ دستگاه دیگر از اعضای این خانواده در زمستان حکایت دارد. بنابراین گروه پژو قرار است در سه ماه پایانی سال در مقایسه با فروش این خودروساز تا پایان پاییز ۹۹ رشدی در حدود ۴۵ درصدی را در کارنامه فروش خود ثبت کند. حال به سراغ خانواده سمند می‌رویم. ایران خودرویی‌ها برآورد کرده‌اند که فروش اعضای این خانواده در فصل زمستان در قیاس با کل فروش این خانواده از ابتدای سال تا پایان پاییز رشد نزدیک به ۵۴ درصد را تجربه کند.

برای تحقق این پیش‌بینی مدیران ایران خودرو باید در سه ماه پایانی سال ۲۱ هزار و ۸۶۸ دستگاه از اعضای خانواده سمند را به‌فروش برسانند. این خودروساز تا پایان پاییز در مجموع ۴۰ هزار و ۴۳۹ دستگاه انواع سمند فروخته است. دنا محصولی است که بیشترین رشد فروش در فصل زمستان برای آن پیش‌بینی شده است. بخش فروش ایران خودرو تا پایان سه ماه سوم سال توانسته ۲۹ هزار و ۸۹۲ دستگاه انواع دنا را فاکتور کند. پیش‌بینی این خودروساز نشان می‌دهد ایران خودرو در سه ماه چهارم امسال فروش ۳۲ هزار و ۴۱۳ دستگاه دیگر دنا را نهایی می‌کند. مقایسه وضعیت فروش کل تا پایان پاییز با برآورد فروش فصل زمستان از رشد بیش از ۱۰۸ درصدی حکایت دارد. ایران خودرویی‌ها در صورت‌های مالی خود پیش‌بینی کرده‌اند که در سه ماه پایانی سال فروش رانا بیش از ۵۸ درصد رشد خواهد کرد. این محصول ایران خودرو که به تازگی فروش مدل پلاس آن نیز در دستور کار این خودروساز قرار گرفته است تا پایان فصل پاییز طبق آمارهای ارائه شده توسط این خودروساز تعداد ۸ هزار و ۵۵۷ دستگاه فروش داشته است. آن طور که صورت‌های مالی ایران خودرو نشان می‌دهد قرار است در فصل زمستان ۵ هزار و ۱۵ دستگاه دیگر از این خودرو به‌فروش برسد. ایران خودرویی‌ها در صورت‌های مالی خود ستونی دارند که عنوان سایر محصولات را به خود می‌بیند. به نظر می‌رسد منظور از سایر محصولات خودروی هایما باشد که به رغم تولید و فروش در صورت‌های مالی آذر در برآوردهای فصل زمستان جایش خالی است. به هر حال این خودروساز تا پایان آذر ماه توانسته ۳ هزار و ۷۹ دستگاه از محصولات ذیل ردیف سایر محصولات را به‌فروش برساند و برآورد کرده فروش این محصولات در فصل زمستان در قیاس با فروش آن تا پایان پاییز رشد ۷۱ درصدی را تجربه کند. فروش ۲ هزار و ۲۷۲ دستگاه در این بخش برای سه ماه پایانی سال پیش‌بینی شده است. طبق صورت‌های مالی آبی‌های جاده مخصوص فروش وانت آریسان نیز در زمستان در حدود ۳۰ درصد رشد خواهد داشت. غول آبی جاده مخصوص تا پایان سه ماه سوم سال توانسته ۳ هزار و ۳۲۰ دستگاه وانت به‌فروش برساند. بنابراین چنانچه ایران خودرویی‌ها ۹۹۱ دستگاه از این خودرو را در زمستان به فروش برسانند رشد مدنظر خود را محقق کرده‌اند. سراغ دیگر خودروساز بزرگ کشور یعنی خودروسازی سایپا می‌رویم. نارنجی‌های جاده مخصوص تا پایان آذر امسال توانسته‌اند فروش ۲۰۶ هزار و ۱۲۳ دستگاه از محصولات تولیدی خود را نهایی کنند. پیش‌بینی این خودروساز نشان می‌دهد آنها در سه ماه پایانی سال ۹۹ فروش ۶۹ هزار و ۲۷۰ دستگاه خودروی دیگر از محصولات خود را نیز نهایی کنند که از رشد بیش از ۳۳ درصدی در قیاس با فروش تا پایان فصل پاییز حکایت دارد. برآوردهای مدیران سایپا نشان می‌دهد که در زمستان ۵ هزار و ۲۷۰ دستگاه انواع پراید که بخش عمده آن را مدل وانت به خود اختصاص می‌دهد، به‌فروش خواهد رسید. این میزان فروش در سه ماهه زمستان در قیاس با فروش ۶۸ هزار و ۹۱۷ دستگاهی تا پایان آذر ماه امسال نشان‌دهنده رشد بیش از ۵/ ۷ درصدی فروش اعضای خانواده پراید خواهد بود. آن‌طور که پیش‌بینی سایپا نشان می‌دهد فروش اعضای  خانواده  تیبا در فصل زمستان ۶۴ هزار دستگاه خواهد بود. اگر سایپایی‌ها این تعداد از اعضای خانواده تیبا را در زمستان به‌فروش برسانند در مقایسه با فروش این خودرو تا پایان فصل پاییز رشد بیش از ۴۶ درصدی را در کارنامه فروش خود به ثبت خواهند رساند. پارس‌خودرو نیز به‌عنوان سومین خودروساز بزرگ کشور برای خود رشد فروشی در حدود ۹۷ درصد در زمستان امسال به نسبت فروش خود تا پایان پاییز پیش‌بینی کرده است. این خودروساز که زیر مجموعه خودروسازی سایپا محسوب می‌شود تا پایان فصل پاییز توانسته ۵۸ هزار و ۲۵۶ دستگاه از انواع محصولات خود را به‌فروش برساند. پارس‌خودرویی‌ها برای سه ماه آخر سال فروش ۵۶ هزار و ۴۰۹ دستگاهی را پیش‌بینی کرده‌اند.