سهم ایران از کشاورزی جهان چقدر است؟

به رغم تنوع گسترده محصولات کشاورزی و باغی در ایران و همچنین چهارفصل بودن ایران برای تولید محصولات کشاورزی مختلف، شاهد کاهش روزافزون سهم اقتصاد ایران از بازارهای جهانی صادرات کالاهای کشاورزی و مواد غذایی هستیم. پی‌جویی ریشه‌های این بحث، منجر به گفت‌وگوی گسترش نیوز با علی قنبری استاد اقتصاد کشاورزی و معاون پیشین وزیر کشاورزی در این زمینه شد. وی معتقد است که به علت مقدم دانستن نیازهای داخل بر خارج، سهم ایران از بازارهای جهانی با افت شدید روبرو شده است.

تلاش برای تنظیم بازار داخل علیه صادرات

رئیس پیشین کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس در پاسخ به این پرسش که علت اصلی کاهش سهم اقتصاد ایران از بازار محصولات کشاورزی جهانی چیست، اظهار داشت: ایران به عنوان خواستگاه و زیستگاه بسیاری از محصولات کشاورزی شناخته می‌شود و در واقع نیاکان ما دارای خلاقیت بسیار زیادی در ایجاد و کشت مزارع و باغ‌های بسیار متنوع بودند. با این در چند سال اخیر سهم ایران در بازارها به چند دلیل با کاهش بسیار جدی مواجه است که باید نخستین ریشه آن را کمبود کالا در کشور دانست. درواقع دولت در پاسخ به افزایش قیمت مواد غذایی، صادرات محصولات کشاورزی و باغی در کشور را ممنوع می‌کند تا بازار داخلی تنظیم شود. فارغ از این که موافق یا مخالف این رویکرد باشیم، دولت تامین کالاهای اساسی داخلی را برای خود اولویت می‌داند تا این که بخواهد صادرات در کشور تقویت شود. درواقع ریشه اصلی این کاهش سهم صادرات را باید در تفاوت نگرش و اولویت دولت‌ها در نظر بگیرید نه در کاهش پتانسل‌های اقتصاد کشاورزی ایران!

دولت مانع اصلی افزایش صادرات محصولات کشاورزی

علی قنبری در ادامه خاطرنشان ساخت: افزایش تورم در کشور، باعث ایجاد آربیتراژ در برابری قیمت دلار نسبت به ریال خواهد شد و در نتیجه انگیزه عمومی برای صادرات افزایش خواهد یافت. به همین دلیل بخشی از کمبود کالایی که در این زمینه مشاهده می‌کنیم ناشی از همین تفاوت قیمتی دلار و ریال و است و اثر آن بر افزایش انگیزه صادراتی. دولت در این شرایط بادی به انگیزه‌های صادرکنندگان و تاجران هم توجه کند و دست به اقدامات یک طرفه در این زمینه نزند. یک مورد اساسی دیگری که در زمینه کاهش سهم ایران از بازارهای جهانی این محصولات حائز اهمیت است، افزایش عرضه محصولات کشاورزی و خوراکی توسط دیگر رقبای ایران است. در سه دهه پیش، ایران بزرگترین صادرکننده خرما و خشکبار و یکی از بزرگترین صادرکنندگان میوه‌های سردسیری در جهان بود اما اکنون رقبای ایران در زمینه تولید خشکبار مختلف اعم از پسته و بادام و گردو بسیار زیاد شدند . به طور مثال چین و آمریکا به عنوان بزرگترین تولیدکنندگان بادام درختی و فندق و پسته، کاملا جای ایران را در بازار پر کرده‌اند و دیگر خلاء حضور ایران در بازار جهانی حس نمی‌شود. در زمینه تولید و صادرات کالای بسیار مهمی مثل زعفران هم، ما بازارهای جهانی به رقبایی همچون چین، اسپانیا، استرالیا و افغانستان واگذار کردیم. 

بازار زغفران را واگذار کردیم

این استاد دانشگاه در پایان یادآور شد: به طور مثال زعفران، یک کالای پرتقاضای عمومی نیست که دولت بخواهد صادرات آن را به جهت تنظیم بازار داخلی محدود کند. در همین راستا باید این بار دولت را مقصر تام و تمام در این زمینه بدانیم که چرا اقدام به رفع موانع رونق و شکوفایی زعفران نمی‌کند؟ ضعف ایران در صنایع تبدیلی و صنایع بسته‌بندی هم در این موضوع که ما بازارهای جهانی را از دست دادیم بسیار موثر واقع شده است. در این زمینه هم مشکلات بسیاری وجود دارد که باید توسط کارشناسان بررسی و توسط دولت رفع شود. اما تا آن‌جا که من اطلاع دارم عواملی که در راستای مسائل معطوف به داخل وجود دارد، باعث کاهش سهم محصولات کشاورزی ایران به زیر پنج میلیارد دلار در بازارهای جهانی شده است و این در شرایطی است که بازار این محصولات از گردش و یک و نیم تریلیون دلاری برخوردار است.