سیاست جدید بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز

در سیاست ارزی همواره در دو گانه مدیریت نوسان ارز و کنترل نرخ دلار قرار داشته است نتیجه کنترل نرخ دلار مداخله بانک مرکزی در قالب تزریق اسکناس و حواله ارزی به بازار با نرخ پایین تر بوده است. این تزریق ارز در قالب سیاست مداخله پر قدرت و پر فشار رخ داده است سیاستی که بر اثر آن موجب شد تا ابتدای سال ۹۷ حدود ۲۰۰ میلیارد دلار از منابع ارزی کشور با نرخ پایین به بازار تزریق شود. نتیجه این سیاست هم در نوسان نرخ دلار مشهود است. به محض کاهش حجم مداخله یا انسداد در نقل و انتقالات نرخ دلار در بازار ارز پرش داشته است.

نکته‌ای که رئیس کل کنونی بانک مرکزی نیز بر آن تاکید داشته و در آخرین سخنان خود از آن به عنوان ارزپاشی یاد کرد. همتی گفت: انتظار از بانک مرکزی هم از جانب ارز و هم از سمت ریال فراوان است اما باید به محدودیت‌های ارزی ونیز مضرات بسط ریال توجه شود؛ البته این انتظار ارزی نیز از زمانی که منابع ارزی فراوان بوده است و بانک مرکزی سالانه بیش از ۵۰ میلیارد دلار درآمد ارزی داشته، ایجاد شده است و این محلِ انتقاد است.

کارشناسان اقتصادی سیاست کنترل نرخ دلار از طریق مداخله را ارزپاشی عنوان می‌کنند و همتی نیز با استفاده از این واژه نشان داد منتقد سیاست مداخله ارزی پر قدرت با نرخ پایین تر از بازار است. اما گزینه جایگزین چیست؟ مدیریت نوسان.

در این سیاست بازار ساز با مدیریت نوسان نرخ دلار در بازار ارز تلاش می‌کند دامنه تغییرات را محدود کند. این اتفاق از طریق نزدیکی به نرخ در بازار ارز رخ می‌دهد در این حالت تقاضای رسمی با نرخ نزدیک به بازار پوشش داده می‌شود و وقتی بازار ساز به عنوان یک عرضه‌کننده موثر تقاضا را با نرخ بازار پوشش می‌دهد دو اتفاق رخ می‌دهد: نخست تغییر هیجانی نرخ در بازار کم می‌شود و دوم امکان فساد از طریق آربیتراژ از بین می‌رود. زیرا سیاست مداخله ارزی به دلیل آنکه با نرخ پایین تری انجام می‌شد ریسک بهره گرفتن از تفاوت قیمت‌ها برای کسانی که دلار مداخله‌ای را به‌دست می‌آوردند وجود داشت. هر چه نرخ پایین تر باشد انتفاع از این تفاوت قیمتی بالا می‌رود.

در نتیجه زمینه برای بالای بردن نرخ دلار در بازار آزاد نیز افزایش می‌یابد تا رانت ارزی مابه التفاوت نرخ مداخله‌ای و نرخ بازار آزاد ارز بیشتر شود. اما وقتی شکاف قیمتی در بازار رسمی و بازار آزاد کم باشد ریسک فساد از طریق آربیتراژ و انگیزه افزایش نوسان کاهش می‌یابد.

امروز نرخ دلار در بازار متشکل و صرافی ملی نسبت به روز ۵ شنبه افزایش یافت در روزهای نخستین نوروز ۱۴۰۰ نیز که بازار به دلیل تقاضای مسافرتی فعال بود اصراری بر کاهش تند و تیز نرخ نبود صرافی ملی در بازار ارز به عنوان عامل اجرایی بازار ساز شناخته می‌شود، ضریب نفوذ بانک مرکزی در بازار متشکل نیز غیر قابل انکار است بنابراین وقتی در این بازار و صرافی ملی کاهش نرخ تند و تیز نیست می‌توان نخستین سیگنال بانک مرکزی به بازار ارز را این گونه توصیف کرد: مدیریت نوسان نرخ دلار در بازار ارز اولویت دارد.