سفته اعتباری خطرناک یا منسوخ شده؟

نام سفته را در مسائل اقتصادی بسیار شنیده‌ایم اما شاید به اندازه چک که این روزها مرسوم هست، جایگاهی در اقتصاد نداشته باشد و بیشتر جنبه اعتباری داشته باشد. در اصل سفته سندی هست که صادرکننده در برابر مبلغ و زمان معین به گیرنده ارائه می‌دهد. در ابتدا سفته برای کاهش خطرات نقل‌وانتقال پول و توسعه تجارت بین‌الملل بین بازرگانان رواج یافت. بیشترین کاربرد سفته در ایران در بانک‌ها برای پرداخت وام و حسن انجام کار در زمان استخدام هست.

طلبکاری که سفته را در اختیار دارد تا زمان سر رسید این سند را محافظت می‌کند. در صورت نیاز طلبکار سفته را در برابر مبلغی کمتر به یک شخص دیگر یا بانک انتقال می‌دهد. فراموش نکنید که در زمان انتقال باید سفته را پشت‌نویسی کرد. البته برای انتقال تا زمان سررسید سند نباید بیش از ۹۰ روز باقی مانده باشد. به این عمل بانک تنزیل می‌گویند.

سفته در ایران

سفته در ایران سندی نسبتاً منسوخ است و اشخاص ترجیح می‌دهند برای اطمینان از دریافت طلب خود از چک استفاده کنند و با تقلب نسبت به قانون به درج تاریخ مؤخر بر روی چک اقدام کنند. از دلایل کاربرد نداشتن سفته وضع ضمانت اجراهای سنگین برای چک است، در حالی که ضمانت اجرای سفته چندان تفاوتی با ضمانت اجرای اسناد عادی ندارد. دریافت مالیات از سفته از طریق حق تمبر به میزان نیم در هزار مبلغ سفته و تشریفات خاص برای اعتراض به پرداخت نشدن سفته و شبهه ربوی بودن تنزیل سفته دیگر دلایل کاربردی نبودن سفته هست.

قانون درباره سفته چه می‌گوید؟

بر اساس ماده ۳۰۸ قانون تجارت باید شرایطی را در زمان صدور سفته رعایت کرد، اگر شرایط لازم در صدور سند رعایت نشود، سند صادر شده از نظر قانونی معتبر نخواهد بود. شرایطی که بر روی سفته مشخص شده است، شامل مُهر یا امضاء، تاریخ صدور، مبلغی که باید توسط صادرکننده پرداخت شود، نام گیرنده‌ی وجه و تاریخ پرداخت است. همچنین بر اساس قانون اگر مبلغ سفته پرداخت نشود، دارنده سفته در مدت ۱۰ روز باید سفته را واخواست کند. واخواست نوعی اعتراض رسمی و قانونی برای وصول سفته هست.

در زمان نگارش سفته به چند نکته توجه کنید

اگر سفته بدون نام گیرنده باشد، دارنده یا یابنده آن امکان وصول سفته را دارد. نکته دوم این که اگر تاریخ وصول در سفته مشخص نشود، هر زمان امکان وصول توسط گیرنده هست. همچنین ضامنی که سفته را امضا می‌کند، در برابر پرداخت مبلغ مسئول هست.

صدور سفته چه مراحلی دارد؟

خوب به مرحله حساس سفته رسیدیم و در خصوص صدور سفته باید اشاره کرد که در مرحله اول باید مبلغ را نوشت. مبلغ باید کمتر یا برابر با سقف سفته باشد. تاریخ را نیز فراموش نکنید تا سفته شما بی‌اعتبار نشود، همچنین تاریخ پرداخت را نیز در نظر بگیرید که سفته در زمان مشخص وصول شود. نگارش نام گیرنده نیز مهم است که امنیت به این برگه می‌دهد. در نهایت هم امضا صادرکننده هست که اهمیت بالایی دارد.

تفاوت چک و سفته

حالا ممکن برای شما این سؤال پیش بیایید که چک با سفته چه تفاوتی‌هایی دارند. یکی از تفاوت‌ها این هست که چک جنبه کیفری دارد ولی سفته حقوقی است. به این معنا که حکم جلب برای سفته سوءپیشینه کیفری برای صادرکننده محسوب نمی‌شود. برای طرح دعوا و وصول چک باید گواهی عدم پرداخت از بانک دریافت کرد اما برای سفته نیاز به گواهی عدم پرداخت نیست و در دادگاه قابل مطالبه هست. نکته مهم این هست که برخلاف چک، دریافت گواهی عدم پرداخت برای سفته هزینه زیاد دارد و باید ۲ درصد مبلغ سفته را برای این گواهی بپردازید. تفاوت دیگر در انکار امضا هست که برخلاف امضا چک امضای سفته از سوی صادرکننده قابل‌انکار هست و نیاز به روند قانونی ندارد. تفاوت اصلی چک و سفته در ماهیت این دو برگ هست، به این معنا که چک وسیله پرداخت محسوب می‌شود اما سفته وسیله پرداخت نیست.

سفته حسن انجام کار

در پایان به مبحثی می‌پردازیم که در این روزها دغدغه خیلی‌ها هست. سفته حسن انجام کار ممکن برای خیلی از کارمندان و کارگران نگران‌کننده باشد و همیشه دل‌نگران وصول صاحب‌کار هستند. البته جای نگرانی نیست و اگر در برگه عبارت جهت حسن انجام کار نوشته شده باشد، امکان وصول سفته نیست، مگر خطایی از کارمند سر زده باشد که کارفرما این قصور را ثابت کند.

کارفرمایان به واسطه عدم اعتماد به نیروی استخدام شده سفته می‌گیرند تا در صورت بروز خسارت از سمت نیروی کار خسارت را جبران کنند. نکته مهم این هست که کارمند باید حتماً در سفته عبارت حسن انجام کار را بنویسد و بعد از کار حتماً سفته را از کارفرمای خود بگیرد. برای جلوگیری از امتناع کارفرما بهتر هست که یک کپی از سند داشته باشید. همچنین در خصوص قانونی بودن یا غیرقانونی بودن سفته اختلاف‌نظرهای متفاوتی هست. از نظر اخلاقی فشار به کارگر با سفته اقدام صحیحی نیست اما از نظر خیلی‌ها کار خلاف قانون نیست. مگر این که ثابت شود، این سفته جهت فشار بر نیروی کار بوده که امری غیرقانونی هست.