تصدی‌گری در بازار ارز وظیفه کیست؟
کامران ندری- اقتصاددان
اهمیت بحث مدیریت بازار ارز بر هیچ ناظر اقتصادی در ایران پوشیده نیست، چراکه تغییر در رویه کاری بانک مرکزی باید به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین اولویت‌های ما در اصلاح ساختاری اقتصاد باشد.
این موضوع عمق بسیار زیادی دارد اما می‌توان آن را پیرامون وظایف بانک مرکزی مورد بررسی قرار داد. وظیفه اصلی بانک‌های مرکزی در سراسر جهان (غیر از چند کشور از جمله ایران) کنترل نرخ تورم و حمایت از پول ملی کشورهاست.
تصدی‌گری بانک مرکزی در بازار ارز باعث می‌شود این نهاد سیاست‌گذار، توانایی تمرکز بر رسالت اصلی خود که همان حراست از ارزش پول ملی است را از دست بدهد. البته متاسفانه بانک مرکزی هم تمایلی به وانهادن این وظیفه به دیگران ندارد، زیرا مدیریت بازار ارز باعث می‌شود جایگاه این نهاد در بین ارگان‌های حاکمیتی اهمیت بیشتری یابد، در چنین شرایطی است که رئیس کل این نهاد به‌طور طبیعی از جایگاه به‌مراتب مهم‌تری برخوردار خواهد بود.
از طرفی هم باید توجه داشت که نرخ ارز بر تراز تجاری کشور تاثیر بسزایی دارد، چراکه کاهش ارزش پول ملی و افزایش نرخ برابری ارز باعث می‌شود حجم صادرات ما افزایش پیدا کند. از سوی دیگر وقتی ارزش پول ملی در برابر دلار افزایش پیدا می‌کند و ریال تقویت می‌شود، شاهد افزایش حجم واردات به کشور هستیم.
وقتی نوسانات نرخ ارز می‌تواند تا این حد تاثیرگذار باشد، مدیریت بازار آن و قیمت‌گذاری دلار نیز می‌تواند برای مدیران جذابیت بالایی داشته باشد. البته بسیاری از صادرکنندگان و واردکنندگان نیز به دلایلی که ذکر شد تمایل زیادی به تاثیرگذاری بر نرخ ارز دارند و برخی از فعالان اقتصادی در همین راستا سعی می‌کنند از طرق مختلف نظرات خود را بر نرخ ارز در بازار آزاد اعمال کنند و در این حوزه تاثیرگذار باشند.
مواردی که ذکر شد باعث شد بانک مرکزی در کشور ما تحت تاثیر لابی‌هایی قرار بگیرد که پیرامون نرخ ارز به‌وجود آمده است؛ همان‌طور که گفته شد این لابی‌ها یا ازسوی صادرکنندگان هستند یا از طرف واردکنندگان.
همه این موارد باعث شده‌اند بانک مرکزی از وظیفه اصلی‌اش که در تمام جهان نیز پذیرفته شده، غافل شود. یکی از دلایلی که سبب شده نرخ تورم تا این اندازه رشد کند نیز همین مسئله تمرکز بانک مرکزی بر مدیریت بازار ارز است. اظهارات مقامات اقتصادی دولت و نمایندگان مجلس نیز به‌نحوی است که گویی کنترل تورم از اساس جزو وظایف بانک مرکزی نیست و این نهاد باید تمام توان خود را برای مدیریت بازار ارز به کار گیرد.
نباید فراموش کرد دلارهایی که در پی صادرات نفت وارد کشور می‌شوند، به دولت تعلق دارند و بانک مرکزی تنها پخش‌کننده آن است، از طرفی هم به ازای این منابع ارزی باید به دولت ریال بدهد. در این بین دو مشکل به‌وجود می‌آید؛ یکی اینکه دولت از این دلارها به‌عنوان اهرمی برای اعمال فشار بر بانک مرکزی استفاده می‌کند.
مشکل دوم نیز در پس دادن معادل ریالی این منابع ارزی به دولت است، چراکه دولت برای جبران کسری بودجه بانک مرکزی را با استفاده از اهرم‌هایی که در اختیار دارد وادار به انتشار پول می‌کند و این مسئله نیز باعث رشد نقدینگی و در نهایت رشد نرخ تورم می‌شود؛ از همین رو نرخ تورمی که قرار بود بانک مرکزی کنترلش کند عملا قربانی تمایل بانک مرکزی برای تصدی‌گری در بازار ارز می‌شود.
مدیریت بازار ارز باید برعهده وزارت اقتصاد باشد. بانک مرکزی هم می‌تواند در برخی مواقع با دولت همکاری و همراهی کند اما این تعامل نباید به‌گونه‌ای باشد که بانک مرکزی از رسالت کنترل تورم باز بماند. پرسش کارشناسان و متخصصان نیز از بانک مرکزی باید این باشد که چرا نرخ تورم به‌صورت افسارگسیخته‌ای افزایش می‌یابد؛ نه اینکه چرا دلار گران شده است؟
ارسال نظر