منتظر خبر خوش اقتصادی باشید!

دهه ۱۳۹۰ یکی از پرفراز و نشیب ­ترین دهه‌­های گذشته به ­لحاظ نوسان رشد اقتصادی بود. در سال ۱۳۹۱ رشد اقتصادی ایران بر اثر شوک کاهش درآمدهای نفتی، افت قابل ملاحظه‌ای را تجربه کرد تا اقتصاد ایران حدود ۸ درصد کوچک­تر شود. بعد از آن در سال‌­های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ رشد اقتصادی مثبت شد (البته با ارقام کوچک) ولی در سال ۱۳۹۴ با کاهش قیمت نفت و درآمدهای نفتی، مجددا رشد اقتصادی منفی شد و از این رو، عوارض شوک نفتی سال ۹۱ همچنان پابرجا ماند. در سال ۱۳۹۵ که رشد اقتصادی به حدود ۱۲.۵ درصد افزایش یافت شکاف تولید ناخالص داخلی از ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ پر شد. (نمودار۱) با این حال، از ۱۳۹۷ که شوک دوم کاهش درآمدهای نفتی به اقتصاد کشور وارد شد، مجددا رشد اقتصادی منفی شد و در سال ۱۳۹۸ نیز رشد منفی بیشتری رخ داد.

ملاحظه می‌­شود که اثرات شوک نفتی اول در سال ۱۳۹۵ به اتمام می­ رسد یعنی تولید ناخالص داخلی کشور براساس قیمت ­های ثابت، در سال ۱۳۹۵ مجددا به سطح سال ۱۳۹۱ برمیگردد. این روند در سال ۱۳۹۶ ادامه یافت اما با بروز شوک دوم درآمدهای نفتی در سال ۱۳۹۷ مجددا وضعیت تغییر کرد. براین اساس، طی دو سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸، اقتصاد ایران مجموعا ۱۱ درصد کوچک­تر شد. با این حال، در سال ۱۳۹۹ رشد اقتصادی در ۹ماهه ابتدایی سال، نزدیک به صفر شد تا ترمز کوچک شدن اقتصاد کشیده شود. (نمودار ۱) اگر مجموع تغییرات تولید ناخالص داخلی را از سال ۱۳۹۰ تا انتهای ۱۳۹۸ بررسی کنیم، در این بازه زمانی اقتصاد ایران به ­طور متوسط سالانه و قیمت پایه سال ۱۳۹۰، حدود ۰.۲ درصد رشد کرده است. (همین بررسی برای رشد اقتصادی بدون نفت ایران، حدود ۲.۳ درصد است).

نگاهی به روند تغییرات رشد اقتصادی (با نفت و بدون نفت) در ۹ ماهه نخست سال ۹۹ نشان می­دهد از بهار تا پاییز ۹۹ حرکت رشد اقتصادی صعودی بوده است. چه اینکه در انتهای بهار رشد اقتصادی حدودا ۴.۵- درصد بوده که در تابستان به ۰.۵- درصد و در پاییز نیز به حدود یک درصد رسید. (رشد اقتصادی بدون نفت نیز از حدود ۳- درصد در بهار، ابتدا به ۰.۵- درصد در تابستان و پس از آن به حدود ۰.۵ درصد در پاییز افزایش پیدا کرد) بنابراین در سال ۱۳۹۹ روند رشد اقتصادی با نفت و بدون نفت تغییر کرد و از ارقام منفی به ارقام مثبت تبدیل شد. (نمودار ۳) این مسئله نشان می­دهد که در سال ۹۹ علائم خروج از رکود به شکل مناسبی پدیدار شده و با احتمال بسیار بالایی در سال پیش رو رشد اقتصادی مثبت خواهیم داشت.

جزئیات رشد اقتصادی در سال ۱۳۹۹ نشان می­دهد عمده بخش ­های اقتصادی نظیر «بخش صنعت»، «استخراج نفت و گاز طبیعی»، «معدن» و «ساختمان» از رشد منفی در بهار به رشد مثبت در پاییز رسیده ­اند، رشد «بخش کشاورزی» نیز در همین بازه افزایش پیدا کرده و تنها بخشی که رشد منفی داشته و تاثیر زیادی بر منفی شدن رشد اقتصادی در ۹ ماهه ۹۹ شده، «بخش خدمات» است. در این بخش، «عمده­ فروشی و خرده ­فروشی ­ها»، «حمل و نقل انبارداری»، «اداره امور عمومی» و «سایر خدمات عمومی، اجتماعی، شخصی و خانگی» در هر ۳ فصل رشد منفی داشتند. یکی از دلایل رشد منفی بخش خدمات نیز مربوط به شیوع ویروس کرونا است که قسمتی از فعالیت­ های این بخش را تحت تاثیر قرار داده است. (نمودار ۴) در مجموع، رشد ارزش افزوده بخش ­ها از ۴- درصد در بهار ۹۹ به ۰.۱- درصد در تابستان ۹۹ و در نهایت به ۰.۹ درصد در پاییز ۹۹ افزایش پیدا کرده است.