دولت برای حمایت از معیشت خانوار چه راهی دارد؟

به‌ نظر می‌رسد دولت سیزدهم به دنبال افزایش مبلغ یارانه نقدی با هدف حمایت از معیشت خانوار باشد. یک کارشناس مسائل اقتصادی معتقد است بدون رعایت دو پیش‌نیاز، هرگونه اقدامی برای تغییر در پرداخت یارانه‌ها آسیب‌زا خواهد بود.

صد و بیست و هفتمین مرحله یارانه نقدی در حالی در شهریورماه پرداخت خواهد شد که دولت سیزدهم به‌دنبال ایجاد تغییراتی در پرداخت آن است. مبلغ ۴۵ هزار تومانی یارانه نقدی هر ماه به جمعیت حدود ۷۸ میلیون نفری یارانه‌بگیران پرداخت می‌شود و در طول این سال‌ها ثابت مانده است.

با این حال، ارزش یارانه نقدی سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال‌های ابتدایی دهه ۱۳۹۰ به دلیل تورم، کاهش یافته است. با اینکه پس از افزایش قیمت بنزین در آبان ۱۳۹۸ یارانه دیگری با عنوان یارانه معیشتی به برخی از خانوارها تعلق گرفت، اما یارانه معیشتی نیز مبلغ ثابتی بود که نتوانست ارزش خود را در برابر تورم حفظ کند.

با اینکه دولت سیزدهم تاکنون موضوع‌گیری رسمی درباره یارانه‌های نقدی و یارانه معیشت نداشته، اما با توجه به اظهارنظرهای دوران تبلیغات انتخاباتی و نیز رویکرد پیشین اعضای کابینه، به‌نظر می‌رسد دولت جدید در پی ایجاد تغییراتی در کم و کیف پرداخت یارانه نقدی و یارانه معیشتی باشد.

یکی از وعده‌های انتخاباتی دولت سیزدهم، تخصیص کارت اعتباری معیشت ۲۰۰ هزار تومانی به خانوارهای دهک اول، دوم و سوم و کارت اعتباری معیشتی ۱۰۰ هزار تومانی به خانوارهای دهک چهارم و پنجم بود، وعده‌ای که زمان اجرای آن، آخر پاییز اعلام شده است.

دو پیش‌نیاز برای افزایش یارانه نقدی

یک کارشناس مسائل اقتصادی بر این باور است که افزایش یارانه نقدی و حمایت از معیشت خانوار بدون دو پیش نیاز، امکان‌پذیر نخواهد بود.

وحید شقاقی شهری اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی در این رابطه به ایرناپلاس گفت: افزایش مبلغ یارانه نقدی نیازمند داشتن تصویری روشن از نظام یارانه کشور است. اکنون ما هیچ تصویری از نظام یارانه‌ای کشور نداریم و این موضوع نه تنها در رابطه با یارانه‌های نقدی بلکه در رابطه با انواع یارانه‌هایی که به کالاهای مختلف و مانند آن پرداخت می‌کنیم نیز صادق است.

وی افزود: نظام یارانه‌ای کشور هرگز پالایش و بررسی نشده و آخرین داده‌ها و اطلاعات پرداخت یارانه نیز در ایران در دسترس نیست؛ این در حالی است که برای تصمیم‌گیری در رابطه با افزایش یا عدم افزایش یارانه‌های نقدی باید بدانیم که به‌طور دقیق، به چه بخش‌هایی یارانه پرداخت می‌شود و اثربخشی آن را نیز بررسی و تحلیل کنیم.

شقاقی شهری، پیش‌نیاز دوم افزایش یارانه‌های نقدی را نظام آماری دقیق و راستی‌آزمایی شده بیان کرد و گفت: در کنار پالایش، آسیب‌شناسی و بررسی نظام و یارانه‌ای کشور نیازمند دسترسی به بانک اطلاعاتی از یارانه‌بگیران هستیم. این بانک اطلاعاتی می‌تواند نشان دهد که یارانه به چه کسانی داده شده و آیا این افراد مستحق دریافت آن بوده‌اند یا خیر. بنابراین ما به یک نظام آماری دقیق و راستی‌آزمایی شده نیازمندیم.

دولت برای حمایت از معیشت خانوار چه راهی دارد؟

عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی در پاسخ به این پرسش که بهترین راهکار دولت سیزدهم برای حمایت از معیشت خانوار چیست؟ گفت: دولت برای حمایت از معیشت خانوار باید تصویر روشنی از نظام یارانه‌ای کشور داشته باشد و همچنین بانک اطلاعات راستی‌آزمایی شده‌ای از یارانه‌بگیران فراهم کند زیرا این دو، پیش‌نیاز تصمیم‌گیری در رابطه با شیوه ادامه پرداخت یارانه‌ها و طرح‌های حمایت از معیشت هستند.

وی افزود: بدون این دو، نمی‌توانیم تصمیم درستی در موضوع یارانه‌ها بگیریم و هرگونه تصمیمی در این فضا، پیامدهای مخرب را به کشور تحمیل خواهد کرد. علاوه بر این نمی‌توان اطمینان حاصل کرد که تغییرات به‌وجود آمده بتوانند هدفمندی یارانه‌ها را محقق کند.

جلوگیری از آسیب‌های افزایش یارانه

این استاد اقتصاد با تأکید بر اینکه «دولت نمی‌تواند بدون رفع چالش‌های گفته شده، دست به نظام اصلاح یارانه برای حمایت از معیشت خانوار بزند»، توضیح داد: پیشنهاد می‌شود اگر هدف دولت حمایت از معیشت خانوار است، در گام نخست بانک اطلاعات دقیقی از یارانه‌بگیران بر اساس مؤلفه‌های درآمد، ثروت و رفاه تهیه کند و در گام بعد، اثربخشی یارانه‌ها را مورد بررسی قرار دهد.

باید توجه داشت زمانی که از اثربخشی صحبت می‌کنیم، باید هر دو یارانه نقدی و معافیت‌های مالیاتی را در نظر بگیریم زیرا می‌توان معافیت‌های مالیاتی را نیز نوعی یارانه در نظر گرفت. گام نهایی دولت برای حمایت از معیشت خانوار این است که بر اساس بانک اطلاعاتی تهیه شده، تصمیم‌گیری کند در چه مواردی نیاز به اصلاح و جابه‌جایی منابع داریم. دولت باید توجه داشته باشد بدون داده و اطلاعات آسیب‌شناسی، هرگونه اقدامی در جهت تغییر در پرداخت یارانه‌ها آسیب‌زا خواهد بود.