پروژه ای عظیم برای آیندگان

 برای اطلاع از کم و کیف نقش‌آفرینی وزیر پیشین صمت در این پروژه بزرگ با رضا رحمانی به گفتگو نشستیم.

نقش شما در این پروژه چه بود و چه اقداماتی انجام داده‌اید؟

بنده از سه منظر در این پروژه حضور داشته‌ام. اول به عنوان رئیس هیئت‌مدیره شرکت ملی مس ایران، دیگری به عنوان قائم‌مقام وزیر صنعت و نهایتاً هم به‌عنوان وزیر صمت.

نخستین باری که این پروژه مطرح شد در شرکت ملی مس بودم. این پروژه سه سهام‌دار عمده دارد: شرکت گل‌گهر، ‌چادرملو و شرکت ملی مس ایران. این سه شرکت در کنار شرکت تامین انتقال آب خلیج‌فارس؛ تشکیل‌دهندگان مشترک پروژه هستند. به همین علت به عنوان هیئت‌مدیره شرکت ملی مس در پروژه ورود کردیم. زمانی، عده‌ای تصور می‌کردند که این طرح هیچ توجیهی ندارد. یکی می‌گفت هزینه پروژه زیاد تمام می‌شود و عده‌ای هم  از اساس شک داشتند که پروژه به سرانجام برسد.

در آن روزهای سخت؛ بنده به واسطه اعتقادی که به پروژه داشتم از طرح حمایت کردم. زمانی هم که بر کرسی وزارت صمت نشستم بخشی از توان مدیریتی خود را صرف این حوزه کردم زیرا واقعاً به طرح اعتقاد داشتم. زمانی که وزیر بودم در دفتر کارم؛ روی تخته، فهرست پروژه‌های مهم صنعتی و معدنی کشور که باید در زمان مقتضی به بهره‌برداری می‌رسیدند را نوشته بودم. یکی از این طرح‌ها، همین پروژه انتقال آب خلیج‌فارس بود. این اسم، مدام جلوی چشم من بود. به همین علت به طور مستمر، وضعیت پروژه را پیگیری می‌کردم. این امر سبب شد که مشکلات و موانع را تا حد زیادی برطرف کنم. ناگفته نماند که اگر مدیران حاضر در پروژه، جدیت نداشتند پروژه به سرانجام نمی‌رسید.

بنده نه فقط در این طرح بلکه در تمام زندگی کاری‌ام، به گونه‌ای رفتار کرده‌ام که اگر مسئولیتی را پذیرفته‌ام آن را به بهترین نحو ممکن انجام داده‌ام. همین‌جا باید از همسر و فرزندانم حلالیت بطلبم زیرا همواره روی کار تمرکز کردم و کمتر به امورات شخصی پرداختم.

خاطره جالبی از پروژه دارید؟

وقتی در شرکت ملی مس حضور داشتم به طور مستمر در جلسات این پروژه شرکت می‌کردم. تک‌تک آن جلسات، جذاب و سرشار از خاطرات شیرین بود. البته گاهی در روند کار، سختی‌هایی نیز پدیدار می‌شد. ناگفته نماند که بنده در قاموس کاری‌ام، سختی‌ها را لزوماً تلخی نمی‌دانم. اعتقاد دارم که این مخالفت‌ها و تلخی‌ها، طبیعی است اما دوست داشتم که در این پروژه عظیم ملی؛ همه مدیران به این باور می‌رسیدند که برای چنین پروژه‌های مهمی، باید جدیت بیشتری به خرج داد.

ذکر این نکته را لازم می‌دانم که مخالفت ممکن است اشکال مختلفی داشته باشد. به عبارت دیگر همین‌که ما را در پروژه همراهی نمی‌کردند نوعی مخالفت بود. آنها می‌توانستند ما را در بخشی از پروژه که به آنها مربوط می‌شد بیشتر از این‌ها همراهی کنند. این وضعیت کم‌وبیش در بیشتر پروژه‌های بزرگ و کوچک، حکم‌فرما بود.

اکنون که شرایط کشور از نظر اقتصادی این چنین است، رسالت مهم همه ما در راستای حمایت از تولید داخل، همراهی حداکثری است. این پروژه را می‌توان قدمی بزرگ در مسیر رونق تولید و حمایت از تولید داخلی دانست. اگر بخواهیم مصداقی عملی برای جهش تولید نام ببریم، همین طرح عظیم انتقال آب است. شرایط زمانی بسیار دشوار طرح و فواید زیادی که انتقال آب به واحدهای بزرگ صنعتی و معدنی داشته است آن را به طرحی متفاوت تبدیل کرده است.

می‌دانید چند نفر در پروژه کار می‌کردند؟

در طول انجام این پروژه حدود ۱۶ هزار نفر مشغول به کار بودند. این امر بیانگر اشتغال‌زایی بسیار زیاد طرح است. در مورد مختصات کار نیز باید گفت که طرح، پتانسیل این را دارد که از زوایای مختلف به آن پرداخته شود. کار بسیار بزرگی انجام شده است و مدیران ما باید بدانند که این چنین طرح‌هایی، شدنی است. این طرح، بدون داشتن بودجه دولتی به سرانجام رسید. تعدادی از مدیران علاقه‌مند با برگزاری جلساتی، منابع لازم برای اجرای طرح را تامین کرده‌اند. بعضی از شرکت‌ها با مشکلات مالی متعدد، مواجه بودند اما به خوبی دریافته بودند که با کار بسیار بزرگی سروکار دارند. به همین علت در پروژه شرکت کردند تا مشکلات استان‌های درگیر در این پروژه یعنی هرمزگان، یزد و کرمان را حل کنند. این طرح نه فقط برای صنعت کشور مفید است بلکه در زمینه حل مشکلات مربوط به آب‌های زیرزمینی، حفظ محیط‌زیست و شرب بسیار موثر است. علاوه بر این، طرح مذکور سبب توسعه‌های بعدی می‌شود. در واقع باعث بهره‌برداری بیشتر از منابع خدادادی مثل معدن می‌شود.

چه عاملی باعث شد که برای انجام بهتر کار انگیزه بگیرید؟

بنده اصولاً رسالتی برای خودم قائل هستم. معتقدم، هرجا که می‌توانیم به این ملت خدمت کرد نباید دریغ کرد. همیشه به دنبال کارهای بزرگ بوده و هستم. این قبیل کارهای بزرگ را نقطه عطف می‌دانم. در طول تاریخ عده زیادی آمده‌اند و رفته‌اند اما شمار کمی هستند که به آن نقاط عطف رسیده باشند. به طور مثال ذوب‌آهن، فولاد مبارکه، ایران خودرو، تراکتور‌سازی و ... به راحتی تکرار نخواهند شد. آرزوی همیشگی من آن بوده که خداوند توفیق دهد در دوره‌ خدمت ما، تعداد نقاط عطف بیشتر و بیشتر شود. طرح پروژه انتقال آب خلیج‌فارس یکی از طرح‌هایی است که نامش به عنوان نقطه عطف در دوره خدمت ما ثبت خواهد شد و خواهد ماند. اهمیت طرح حتی برای آیندگان نیز ملموس خواهد بود.

این طرح بزرگی است چون شاهد انتقال آب از ارتفاع ۲۷۰۰ متری هستیم. اتفاقی نادر در سطح جهان رخ داده و به این راحتی‌ها تکرار نخواهد شد. انتقال ۱۶ مترمکعب آب نیز کار بزرگی است. کافی است که دبی رودخانه‌های پرآب کشور را اندازه بگیریم. هیچ‌یک به این اندازه نیست. ۱۶ مترمکعب آب در ثانیه یعنی یک رودخانه خروشان، در فاز اول ۴ مترمکعب و در هر یک از فازهای دوم و سوم، ۶ متر‌مکعب‌ آب، انتقال می‌دهد. البته ناگفته نماند که زیرساخت این طرح برای سه فاز اجرا شده است. قطعا قطر لوله‌های فاز دو و سه بیشتر از فاز اول خواهد بود.

ضمن اینکه ایستگاه‌های پمپاژ هرکدام یک واحد صنعتی بزرگ هستند. در این پروژه ۱۲ ایستگاه پمپاژ داریم. در دل این طرح، ۷۸ پروژه بزرگ اجرا شده است.

یکی از عواملی که در طول پروژه برای بنده بسیار مهم بود ساخت داخل بودن این پروژه است. تجربه جدیدی برای کشور حاصل شد. الگویی فراهم شد تا با تکیه بر آن پروژه‌های مشابه شروع شود. به‌طور مثال می‌توان آب دریای عمان را به خراسان برد. یا می‌توان آب اصفهان را تامین کرد. این پروژه بدون شک در آینده الگوی ما خواهد بود.

در طول این پروژه ۱۹۴ شرکت داخلی در ۱۵ استان، مسئولیت تامین تجهیزات و قطعات را بر عهده داشتند. این بیانگر عظمت طرح است. بنده شرکت‌هایی را می‌شناسم که در آستانه کم کردن نیروی کار و کاهش فعالیت بودند اما زمانی که در وزارتخانه بودم به یکی از مدیران این شرکت‌ها که در حال ساخت پمپ‌های این پروژه بود زنگ زدم. مدیر این شرکت تبریزی به من گفت که ما نه‌تنها تعدیل نیرو نداشته‌ایم بلکه نیروی جدید نیز جذب کرده‌ایم. این بیانگر اشتغال‌زا بودن طرح است.

۹۷ در صد طرح، داخلی بوده است. یکسری اقلام خاص مثل بعضی ترانس‌ها و تجهیزاتی که مصرف کم دارند و تعدادشان اندک است تولید شرکت‌های خاص خارجی هستند. بقیه موارد شامل لوله‌ها، شیر‌آلات و پمپ‌ها در داخل تولید شد. این نکته هم دستاورد بزرگی به‌حساب می‌آید. منافع یک طرح برای کشور کمتر از آثار آن نیست. در چند سال اخیر، سیاست ما در وزارتخانه حمایت از رونق تولید و تولید داخل بوده است.

 این طرح، برکات زیادی برای تولید داخل به همراه داشته است. فقط در سال ۱۳۹۸ معادل 3 میلیارد و ۴۰۰ میلیون یورو، ساخت داخل داشته‌ایم. هدف این بوده است که این مبلغ در طول  3 سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به ۱۰ میلیارد دلار برسد.

 این یعنی اشتغال‌زایی، رشد صنعت، ایجاد درآمد برای مردم، توسعه کشور، توسعه مناطق، فعال‌سازی واحد‌های راکد، قطع وابستگی، قطع واردات و جلوگیری از خروج ارز. همه این‌ها به برکت چنین طرحی به دست آمد. در این طرح نزدیک ۱۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شد. تا پایان طرح هم ۵ یا ۶ هزار میلیارد تومان دیگر هم سرمایه‌گذاری خواهد شد. شرکت تامین و  انتقال آب  خلیج فارس درحال‌حاضر حداقل ۵۰ هزار میلیارد تومان دارایی دارد. حدود ۵ هزار متر زمین، تملک شده است. هر بخش از پروژه می‌تواند موردتوجه شرکت‌ها و اهل فن قرار گیرد. دانشگاه‌ها و پژوهشگران می‌توانند از این طرح استفاده کنند. این طرح، تجربه خوبی برای آینده خواهد بود. حتی می‌توان به کشورهای مختلفی که طرح‌هایی از این دست دارند خدمات فنی و مهندسی، صادر کرد.

در پایان باید گفت که طرح به صورت ۱۰۰ درصدی، توسط وزارت صمت و ۳ شرکت گلهر، چادرملو و شرکت ملی مس ایران و در واقع بدون اختصاص اعتبار دولتی اجرا شد. وزارت تخصصی آب، وزارت نیرو است اما در این پروژه ورود نکرد. بزرگ‌ترین پروژه آبرسانی کشور را کسانی اجرا کرده‌اند که در وزارتخانه تخصصی نبوده‌اند. خود وزاتخانه تخصصی هم حضور نداشته است. مشکلات مربوط به بروکراسی اداری هم خیلی مانع ایجاد کرد وگرنه چه‌بسا، کار حتی زودتر از این‌ها به بهره‌برداری می‌رسید. 

در شرایطی که وضعیت ما در کشور طبیعی نیست و مشکلات متعددی مثل تحریم، کمبود درآمد ارزی و کاهش صادرات داشتیم؛ طرح‌های بزرگی مثل انتقال آب خلیج‌فارس، آلومینیوم جنوب (سالکو) را اجرا کردیم. به طوری که برای نخستین بار رکورد تولید مس را در طول تاریخ تاسیس آن داشتیم. ما در کنار مدیریت بحران‌های ذکر‌شده، کار تولید را نیز پیگیری کرده‌ایم که به نوبه خود دستاورد بسیار مهمی است. باید از تمام مدیرانی که در 3 شرکت گل‌گهر، چادرملو، مس، و همچنین ایمیدرو و وزارت صمت و شرکت انتقال آب خلیج فارس که در این مدت با تلاش‌ خود سربلندی را برای کشور رقم زدند تشکر ویژه کرد.