دامنه نوسان، معضل یا مشکل گشای بورس؟

یکی از اصلی‌ترین مطالبات سهامداران و کارشناسان در سه سال پر افت و خیز بازار سرمایه (از سال ۹۷ تاکنون) حذف یا اصلاح «دامنه نوسان» است. آنها معتقدند دامنه نوسان تبدیل به سرعت‌گیری شده که سهامداران را آزار می‌دهد.

البته نباید این نکته را فراموش کرد که به طور کلی دامنه نوسان، ابزاری برای کنترل نوسان‌های شدید بازار سهام است. مفهومی که برای حمایت از سهامداران خرد و مبتدی طراحی شده است. و هم اکنون بخش قابل توجهی از تعلل‌ موجود برای کنار گذاشتن آن هم معطوف به تبعاتی احتمالی است که می‌تواند برای این گروه از سهامداران به وجود آید.

از همین رو از اوایل دهه ۸۰ موضوع دامنه نوسان در بورس تهران مطرح و در برخی از دوره‌های زمانی، دامنه نوسان متقارن و در برخی دوره‌ها، به‌صورت نامتقارن تعیین شده است. این تغییرات به فراخور شرایط بازار گاهی کاهشی و گاهی بر مدار رشد قرار گرفته است. با این اوصاف در چند سال اخیر فعالان بازار نسبت به بودن دامنه نوسان انتقادات بسیاری داشتند و یکی از مطالبات آنان حذف این ریزساختار از بازار سهام است.

تبعات تداوم دامنه نوسان

در همین‌باره حمیدرضا جیهانی، کارشناس ارشد بازار سرمایه، اظهار داشت: بزرگترین آسیب دامنه نوسان برای بازار سرمایه، کاهش یا متوقف کردن سرعت تحولات است؛ یعنی اگر بازار بخواهد روند صعودی داشته باشد آن را متوقف و اگر بخواهد بازار اصلاحی داشته باشد آن را فرسایشی می‌کند.

جیهانی گفت: دامنه نوسان کارایی بازار را کاهش می‌دهد. و از جمله تبعات منفی دامنه نوسان زمانی است که بحث صف‌نشینی رخ می‌دهد. دامنه نوسان باعث پدیده‌ای به نام «سرخطی زدن» می‌شود که افرادی با استفاده از آن اقدام به کلاهبرداری یا با زد و بندهایی اقدام به خرید و فروش رانتی می‌کنند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا به طور کلی پدیده دامنه نوسان در کشورهای دیگر وجود دارد یا خیر؟ اظهار داشت: می‌توان گفت این پدیده موضوع عرفی در بورس‌های بزرگ جهان نیست و صرفا در کشورهای محدودی وجود دارد.

جیهانی افزود: یکی از مؤلفه‌های مهم بازارهای سرمایه، نقدشوندگی سرمایه‌گذاری است یعنی سهامدار بتواند ورود و خروج سرمایه را به راحتی داشته باشد.

این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: دامنه نوسان در روندهای اصلاحی منجر به قفل شدن بازار در سقف یا کف قیمتی می‌شود که همین موضوع سدی برای ورود یا خروج به هنگام در یک نماد معاملاتی ایجاد می‌کند.

جیهانی اظهار داشت: اگر دامنه نوسان وجود نداشته باشد در زمان ریزش با یک روند منظم و کوتاه مدت، بازار به شرایط قبل خود باز می‌گردد؛ همچنین در زمان صعود هم سهم به سرعت به ارزندگی می‌رسد بدین ترتیب دیگر خبری از صف‌های خرید و فروش نخواهد بود.

«حذف تدریجی» دامنه نوسان

با توجه به شرایط موجود بازار آنچه حتمی است امکان حذف یکباره دامنه نوسان وجود ندارد و به طور حتم تبعات آن می‌تواند از مزایای آن بیشتر باشد.

اما سازمان بورس و اوراق بهادار می‌تواند در یک روند برنامه‌ریزی شده و به صورت تدریجی اقدام به حذف دامنه نوسان سهم‌های بزرگ، بگیرد.

بدین ترتیب ضمن آماده سازی اهالی بورس برای حذف نهایی دامنه، گام بلندی در راستای نقدشوندگی بازار سرمایه برداشته می‌شود.

در نیمه آذر ماه سال جاری مجید عشقی در صبحانه‌ای کاری مشترک با اعضای اتاق بازرگانی در این باره اظهار کرده بود: ما در این تردیدی نداریم که باید موضوع بازکردن دامنه نوسان در دستور کار قرار گیرد اما این موضوع باید به شکل تدریجی و در یک زمانبندی خاص انجام شود که قطعا در برنامه‌های ما جا دارد.

پیش از عشقی رئیس سابق سازمان بورس و اوراق بهادار یعنی محمدعلی دهقان دهنوی هم چنین وعده‌ای داده بود. وی در اسفند ۱۳۹۹ درباره دامنه نوسان گفته بود: هر چه دامنه نوسان محدود شود، نقدشوندگی هم محدودتر می‌شود. او «حذف دامنه نوسان» را به‌عنوان یکی از چشم‌اندازهای سازمان بورس مطرح کرده بود.

با این اوصاف باید دید در نهایت چه زمانی بر دغدغه مسئولان سازمان بورس و اوراق بهادار و سهامداران جامه عمل پوشیده می‌شود.