تاثیر طرح صیانت بر نرخ دلار

 برخی از کارشناسان نیز دلیل التهاب این روزهای دلار را تصمیم مجلس عنوان می‌کنند. برخی دیگر از کارشناسان نیز تصمیمات مجلس در قبال بودجه و انتظار برای تشدید کسری بودجه را دلیلی برای رشد دلار مطرح می‌کنند. در این میان سناریوهای دیگری نیز برای نوسان این روزهای بازار ارز مطرح می‌شود. در هر حال به نظر می‌رسد نقش مجلس در التهاب بازار ارز پررنگ است.

شاید در نگاه اول تصمیماتی مانند طرح صیانت اثری در بازارها نداشته باشد و آن‌چه تعیین‌کننده نرخ دلار است متغیرهای پولی و تجاری کشور باشد. با این حال وقتی با بینش دقیق‌تری به برخی از قانون‌گذاری‌ها مانند طرح صیانت نگاه می‌کنیم چنین طرح به ظاهر غیراقتصادی، می‌تواند به صورت مستقیم بر همان متغیرهای اقتصادی اثرگذار بر بازار ارز منعکس شود.

اثر طرح صیانت بر تولید ناخالص داخلی

طرح صیانت با محدودسازی اینترنت (حتی در سطح اندک) به مشاغل تازه‌پا در اقتصاد ایران آسیب شدید می‌رساند. در ظاهر ممکن است این تصور وجود داشته باشد که اینترنت ملی می‌تواند جایگزین اینترنت جهانی باشد؛ اما قطع ارتباط با جهان بیرون یا شرطی کردن این ارتباط از طرفی رانت سنگینی را ایجاد می‌کند و از سوی دیگر مانعی سنگین در برابر توسعه اقتصادی محسوب می‌شود. بر این اساس طرح صیانت با اثر مستقیم بر تولید ناخالص داخلی کشور باعث می‌شود که بستر برای تورم بیشتر و التهاب بیشتر بازار ارز فراهم شود. شاید برخی به اشتباه عنوان کنند که چنین ادعایی مبنای درستی ندارد. اما این افراد غرق در اطلاعات اندکی هستند که این موضوع را نمی‌توان هضم کنند که نمی‌توان تمام جزییات را وارد محاسبات ریاضی در جهت برنامه‌ریزی متمرکز کرد. این اشتباه را دولت‌هایی مانند شوروی صد سال قبل امتحان کرده و شکست خورده‌اند.

اثر طرح صیانت بر خروج سرمایه

در بخش دیگری این موضوع باید در نظر گرفته شود که باید مطلوبیت کافی برای سرمایه در ایران فراهم شود. این به آن معنا است که برای جذب سرمایه‌گذار خارجی باید مطلوبیت کافی ایجاد شود و این مطلوبیت صرفا موضوع اقتصادی نیست. برای مثال شاید برای بسیاری از خارجی‌ها سرمایه‌گذاری کردن در ایران با فرصت‌های ناب موجود در همه حوزه‌ها از نظر بازدهی جذاب باشد، اما مطلوبیت لازم را ایجاد نمی‌کند. علت این موضوع را باید در مواردی مانند عدم وجود امنیت سرمایه‌گذاری مطرح کرد. برای مثال همین تحریم‌های اخیر چه بلایی بر سر سرمایه‌گذاران خارجی پس از احیای برجام آورد؟

همین موضوع برای حفظ سرمایه اجتماعی یا اقتصادی در داخل ایران نیز مطرح است. شاید برخی همچنان این ایده اشتباه را داشته باشند که ایرانی‌ها به دلایل وطن‌پرستانه، داوطلبانه در داخل کشور می‌مانند و هیچ اعتنایی به مطلوبیت سرمایه در ایران ندارند. در این‌جا نیز « وطن » طبیعتا مطلوبیت بالایی برای حفظ سرمایه اجتماعی و اقتصادی ایرانی‌ها در داخل دارد؛ اما زمانی می‌رسد که به هر حال مشابه با هر موقعیت اقتصادی موضوع هزینه‌-فایده مطرح می‌شود. طرح صیانت و محدود کردن اینترنت به هر طریقی در حال افزایش هزینه ماندن در ایران است. این موضوع می‌تواند بسیاری از سرمایه‌های انسانی را فراری دهد. همان‌طور که شاهد افزایش خروج نخبه‌ها از ایران هستیم محدود کردن اینترنت به عنوان ابزاری که عمدتا مورد استفاده افراد است به شدت مطلوبیت این افراد را برای ماندن در ایران کاهش می‌دهد. این موضوع صرفا معطوف به نخبه‌ها و دانشجوها نمی‌شود و همراه با افراد، سرمایه‌های اجتماعی و اقتصادی ایران به سایر کشورها کوچ می‌کنند.

طبیعتا خروج سرمایه مالی از کشور که همین حالا هم معضل سنگینی برای اقتصاد ایران است می‌تواند با افزایش تقاضای ارز بر التهاب این بازار بیافزاید. اما این موضوع شاید در محاسبات ریاضی بسیاری از مشاوران اقتصادی مطرح نمی‌شود که تشدید خروج سرمایه انسانی با محوریت نخبه‌های جامعه به مراتب آسیب بیشتری را به اقتصاد ایران وارد می‌کند. بر این اساس اگر بازار ارز به پیشواز چنین عواملی برود چندان عجیب نیست.