تلاطم در بازار جهانی، آیا سونامی اقتصادی در راه است؟

معادلات اقتصادی جهان آن‌چنان به هم پیوسته و در هم تنیده است که ممکن نیست قسمتی از این پیکره واحد؛ دستخوش تحول شود و آثار و تبعات آن در سایر قسمت‌ها بروز و ظهور پیدا نکند. این کنش‌ها و واکنش‌‌ها دلایلی بنیادین دارد. بی‌تردید متغیرها و مولفه‌های اقتصادی بی‌شماری بر تحولات اقتصادی اثرمی‌گذارند اما در نگاهی کلی؛ هر کشوری در جهان دارای منابع، معادن و ظرفیت‌های تولیدی خاص و منحصربه‌فردی است؛ محصولات خود را در بازار تبادلات جهانی عرضه می‌‌کند و بخشی از نیازهای متقاضیان در خرده بازارهای جهانی را پوشش می‌دهد. در همین راستا، ارسال سیگنال‌های تنش‌زا در بازار های جهانی، قطع شدن شریان‌های عرضه و تقاضا یا تغییر رفتارها؛ پیامدهایی را به وجود می‌آورد که خود موجب لرزه‌ها و پس‌لرزه‌های بسیاری در اقتصاد جهانی می‌شود. رفتارهای هریک از تولیدکنندگان یا مصرف‌کنندگان ممکن است سبب ایجاد تلاطم در بازار جهانی شود و نبض اقتصاد را از ریتم منظم؛ خارج و آهنگ اقتصادی منظم جهانی را فالش کند.

ترکش جنگ‌ها، زیاده‌خواهی‌ها، بازی‌های سیاسی و تحریم‌ها؛ آثاری آنی، کوتاه‌مدت و میان‌مدت بر بدنه تجارت و اقتصاد جهانی به جا می‌گذارد. اگر این رویه مخرب تداوم یابد امواج گفته‌شده به تلاطم جدی در اقتصاد جهانی بدل شده و باید در انتظار سونامی اقتصادی مخربی باشیم. تنش روسیه و اوکراین و تحریم‌های ویران‌کننده اخیر علیه تجاوز روسیه به خاک اکراین که واکنش متقابل روسیه را به دنبال داشته است (روسیه صادرات بیش از ۲۰۰ محصول خود را به حداقل رسانده و ادعای متوقف کردن آن را دارد) می‌تواند آثاری جدی و زیان‌بار بر بازارهای متقاضی این دویست کالا به جا بگذارد. این انزوای اقتصادی روسیه و تقابل ناشی از آن کمبودهایی را در بازار جهانی به وجود خواهد آورد.

نشست گروه ۷ درخصوص بحران امنیت غذایی؛ به همین دلیل برگزار می‌شود. گروه ۷ به دنبال تامین و جایگزینی غلات وارداتی روسیه برای کشورهای مصرف‌کننده غلات است. این موضوع؛ هم‌اکنون نیز باعث افزایش قیمت غلات و گندم در بازار جهانی شده است. پیش‌تر؛ رویدادهای مربوط به بهار عربی در اوایل دهه ۲۰۱۰ میلادی باعث افزایش چشمگیر قیمت انرژی و کالاهای دیگر شده بود. این درحالی است که اصولا تلاطم اقتصادی در حوزه امنیت مواد غذایی و به خصوص گندم که کالایی استراتژیک محسوب می‌شود پیامد‌های جانبی گسترده‌ای را برای تمامی شهروندان جهان به همراه خواهد داشت. پایش تحولات سیاسی و اقتصادی ابهامات فزاینده‌ای در آینده روابط اقتصادی و تجاری جهان را نشان می‌دهد و به نظر می‌رسد باید پیامدهای گسترده‌تر و عمیق‌تری را در اقتصاد و امنیت جهان نظاره‌گر باشیم.

وقتی زیاده‌خواهی و زیاده‌طلبی اقتصادهای بزرگ اجازه هر اقدامی را به گردانندگان و تعیین‌کنندگان معادلات جهانی می‌دهد، وقتی اهداف؛ وسایل و شیوه‌ها را توجیه می‌کند و تجاوز و یورش به حقوق ملی کشوری دیگر «عملیات تدافعی» نامیده می‌شود، خشونت و خشم متقابل تولید می‌شود. وقتی شعله‌های خشم زبانه می‌کشد، خشونت توجیه می‌شود. وقتی خشونت‌ آغاز می‌شود، ادامه پیدا می‌کند و نمود و بسط و گسترش می‌یابد و در عرصه‌های انسانی و اجتماعی و اقتصادی و بین‌المللی و سایر عرصه‌ها قواعد شکسته می‌شود و اقتصاد و مردم جهان را درگیر انواع مشکلات بعدی می‌کند.

بی‌تردید؛ سکوت و سکون و انفعال کشورهای جهان تا جایی ادامه می‌یابد که فراتر از آستانه تحمل آنها نباشد و منافع ملی، امنیتی و اقتصادشان را با خطری جدی مواجه نکند. یقینا آستانه تحمل ظرفیت محدودی دارد و ادامه این تحولات و تلاطم به زودی باعث واکنشی جدی، حداقل از سوی اروپا خواهد شد و این شروعی خواهد بود برای صحنه‌آرایی و صف‌بندی همفکران و متحدان در هر دو سوی جنگ! اقتصاد جهان در میانه تلاطم و طوفان و گرداب قرار گرفته‌ و یک اشتباه می‌تواند جهان را درگیر جنگی فراگیر و وسیع کند. برخی از تحلیل‌گران، جهان را در آستانه جنگ سوم جهانی و سومین تراژدی بزرگ تاریخ جنگ می‌بینند التهاب بازارهای جهان، سیگنال‌های خوبی مخابره نمی‌کند. اقتصاد در لایه‌های پنهان خود گسست‌هایی را تجربه می‌کند. باید دید این فشارها تا کجا ادامه می‌یابد. آیا سونامی اقتصادی در راه است؟