قیمت برنج لوکس بازار را فریب داد
قیمت‌هایی که این روزها به برنج نسبت می‌دهند عجیب و غریب است اما واقعی نیست.
برنج، یکی از مهم‌ترین غلات جهان و رکن اساسی اقتصاد کشاورزی دو استان شمالی مازندران و گیلان است با ده‌ها رقم تجاری مانند برنج بلند دانه و خوش پخت هاشمی، استخوانی شیرودی، دم سیاه صدری، برنج‌های پرمحصول خزر، بی‌نام، ندا، حسنی و خانواده شلوغ طارم محبوب‌ترین و پرمصرف‌ترین برنج ایرانی که حداقل ۱۳ فرزند دارد از طارم سنگی و امیری گرفته تا طارم روشن و شهریار که با انرژی هسته‌ای غنی شده‌اند، همه و همه در ۲۱۴ هزار هکتار شالیزار مازندران کاشته می‌شود تا سفره شالیکاران و ایرانیان را غنی‌تر کند، اما عطر برنج شمال یک سالی می‌شود دیگر باعث برق شادی در چشم‌های خریدار نمی‌شود و لبخند به لب‌ها نمی‌آورد.
برنج مدتی است با طعم گرانی عرضه می‌شود و حالا هم که اخبار ضد و نقیض از نرخ ۱۰۰ هزار تومانی برای یک کیلوگرم برنج خبر می‌دهد تا هنوز فصل نشا برنج شروع نشده استرس افزایش نرخ این محصول فضای کشور را ملتهب کند.
روایت‌های فراوانی از دلایل گرانی اخیر برنج اعلام می‌شود از گرانی خودخواسته توسط برخی کشاورزان و شالیکوبی داران گرفته تا بازی روانی دلالان همیشه حاضر، برخی‌ها معتقدند افرادی می‌خواهند چشم‌ها به نرخ نجومی برنج عادت کند، محصولی که قرار است مرداد ماه امسال برداشت شود و برخی‌ها نیز سودجویی همیشگی دلالان را علت اصلی می‌دانند، دلالانی که خودشان به چند دسته تقسیم می‌شوند از دلالان سنتی و بنکدارهای قدیمی گرفته تا دلالان گوشی به‌دست و فروشگاه‌های بزرگ.
امان از دستور
گرانی واژه‌ای آشنا است و بسیاری از ما شاید هیچ گاه از افزایش هر روزه نرخ یک محصول تعجب نکنیم، شاید همین رفتار اجتماعی بهانه‌ای باشد برای برخی‌ها تا بر این رفتار و خرده فرهنگ بجای مانده از گذشته سوار شوند و نرخ برنج را هر روز بیشتر از پیش اعلام کنند.
اعلام خبر برنج ۱۰۰ هزار تومانی من را به چهار راه ابن شهر آشوب ساری و خیابان فردوسی می‌کشاند تا از راسته برنج فروشان این شهر نرخ این روزهای این کالای سفید را جویا شوم.
ابتدا به مغازه برنج فروشی برادران حسینی می‌روم و نرخ انواع برنج را جویا می‌شوم.
آقای حسینی می‌گوید: نرخ مصوب برنج طارم ۶۵ هزار تومان است اما کف بازار ۷۵ تا ۸۰ هزار تومان هم فروخته می‌شود، برنج فجر نیز ۵۵ هزار تومان و شیرودی ۴۵ هزار تومان است.
از او در ارتباط با علت افزایش نرخ برنج می‌پرسم و می‌گوید: وقتی شالی گران تولید می‌شود طبعا نرخ برنج در بازار هم باید گران شود.
پیاده رفتن در راسته برنج فروشان لذتی خاصی دارد، بوی برنج حالتان رو خوب می‌کند، به مغازه آقای رحیمی می‌روم و می‌گویم درست است برنج ۱۰۰ هزار تومان شده؟ پیرمرد که روزی خودش رئیس اتحادیه برنج فروشان ساری بود با خنده می‌گوید؟ جوک میگویی صد هزار تومان کجا بود؟
اخبار افزایش نرخ برنج را به او نشان می‌دهم همچنان خندان است و می‌گوید: این شاید نرخ مرغوبترین نوع برنج است که به آن کشت دوم می‌گویند، ولی ۱۰۰ هزار تومان هم زیاد است ما اینجا ۸۰ هزار تومان می‌فروشیم و به هر جای این مملکت هم بخواهی می‌فرستم.
از آقای رحیمی در ارتباط با نرخ مصوب برنج می‌پرسم و می‌گویم چرا شما از این نوع برنج نمی‌فروشید؟ با عصبانیت می‌گوید مگر دولت به من برنج داده که بخواهم با نرخ دولتی بفروشم؟
رئیس سابق اتحادیه برنج فروشان ساری می‌گوید: عرضه و تقاضا در بازار تعیین‌کننده نرخ است برنج طارم که برنج پاکستانی یا هندی نیست تا بتوان یک نرخ ثابت برایش تعیین کرد بلکه برنج تولید داخل با نوسان نرخ کود و سم و کارگر متفاوت می‌شود.
او گفت: شاید مردمی که اهل مازندران نباشند فکر کنند علت افزایش نرخ برنج کمبود این محصول باشد اما چیزی که در بازار زیاد پیدا می‌شود برنج آن هم در انواع مختلف است.
عملیات پیچیده روانی مافیای برنج علیه مردم
وقتی گمرک جمهوری اسلامی ایران میزان واردات برنج در سال گذشته را بیش از یک میلیون و ۱۳۴ هزار تن اعلام کرد کمی خیال افکار عمومی راحت شد که هم کمبود برنج در کشور جبران می‌شود و هم نرخ برنج تا فصل برداشت بعدی متعادل، اما این مسئله به مذاق برخی‌ها خوش نیامد و تمام تلاششان را برای ایجاد تشنج در بازار کردند و تا حدودی هم موفق شدند.
مجید قربانی کارشناس اقتصاد کشاورزی می‌گوید: در اقتصاد جهانی افزایش نرخ یک کالا نتیجه کاهش عرضه و یا افزایش تقاضا است اما وقتی هیچ کدام از این موارد اتفاق نمی‌افتد کارشناسان عامل روانی را علت موثر می‌دانند.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی می‌گوید: در سال‌های اخیر اتفاقاتی در ایران افتاده است که میزان تاب آوری مردم به قیمت‌ها را به شدت کاهش داده است یعنی مردم دیگر نسبت به افزایش قیمت‌ها واکنش نشان نمی‌دهند. کشش قیمتی یعنی مردم در مقابل افزایش نرخ یک کالا چه میزان تاب آوری از خود نشان می‌دهند.
قربانی ایجاد جو روانی در بازار را عامل اصلی افزایش گاه و بی‌گاه نرخ محصولات می‌داند و می‌گوید: جو روانی در ارتباط با یک کالا اینگونه است که با به راه افتادن هجمه‌ها نرخ به آرامی شروع به افزایش می‌کند، مثلا در سال ۹۷ وقتی نرخ دلار نوسان لحظه‌ای پیدا کرد مردمی که هیچ شناختی از اقتصاد و بازار نداشتند علاوه بر ساختن لطیفه و عادی انگاری به هوای افزایش نرخ ارز، چندین میلیون دلار خانگی خریدند.
او گفت: در بحث نرخ برنج نیز مشابه همین اتفاق افتاده است یعنی مردم در مقابل افزایش نرخ برنج هیچ واکنشی ندارند و ترجیح می‌دهند خودشان را با آن وفق دهند و دلالان و مافیای برنج نیز با اطلاع از این مسئله هر چند ماه یکبار اقدام به ایجاد جو روانی برای افزایش نرخ برنج می‌کنند.
او گفت: افزایش ناگهانی نرخ برنج برای ایرانیان که غذای اصلی شان است تقاضا را متوقف نمی‌کند بلکه به طور مثال اگر نرخ این محصول ۲۰ درصد گران شود تقاضا شاید ۵ الی ۱۰ درصد کاهش پیدا کند و وقتی فروشنده بداند که کشش تقاضا برای برنج همچنان وجود دارد ترغیب می‌شود نرخ را بالاتر اعلام کند تا سود بیشتری نصیبش شود و این روال را در یک بازه زمانی طولانی مدت ادامه می‌دهد.
دکتر قربانی می‌گوید: در افزایش نرخ هر محصولی پای دلالان در میان است، افرادی در هر تیپ شخضیتی که با شناخت خلاهای موجود در اقتصاد ایران بیشترین آسیب را به این اقتصاد وارد می‌کنند.
پای از کشاورز بهتران در میان است
بازاربرنج اگر چه هر سال پس از پایان فصل برداشت متشنج می‌شود اما پارسال، روند افزایش نرخ برنج شتاب بیشتری گرفت، خبر کاهش ۱۸درصدی تولید به‌دلیل خشکسالی کافی بود تا برنجی که ۳۵ هزار تومان از کشاورز خریداری شده بود در یک چشم بر هم زدن به نرخ ۹۰ هزار تومان برسد و داستان تکراری خرید مقادیر زیاد برنج از کشاورز و انبار کردن آن برای فروش با بالاترین نرخ تکرار شود، اما بررسی‌ها نشان از تکنیک جدیدی برای افزایش نرخ برنج دارد، اعلام یک نرخ غیرواقعی برای سنجش تاب آوری جامعه و در صورت همراهی مردم افزایش مجدد نرخ برنج.
حسن تقی‌زاده رئیس اتحادیه برنج فروشان بابل می‌گوید: نرخ ۱۰۰ هزار تومانی برای هر کیلوگرم برنجی که اعلام کرده‌اند مربوط به کشت دوم مرغوبترین برنج ایرانی است که در برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای معامله می‌شود و این نرخ نمی‌تواند معیار قیمت‌گذاری سایر ارقام برنج باشد.
کشت دوم برنج به برنج‌هایی گفته می‌شود که بعد از برداشت محصول در اواسط تابستان دوباره در شالیزارها کاشته و پاییز برداشت می‌شود، این برنج از لحاظ طعم و پخت بهترین و گران‌ترین برنج ایرانی است که فقط در استان مازندران قابل کشت و برداشت می‌شود.
به گفته تقی زاده برنج طارم کشت اول اکنون ۷۲ هزار تومان از کشاورز مازندرانی خریداری و پس از بوجاری ۸۰ هزار تومان به عمده فروشان فروخته می‌شود اما برنج طارم کشت دوم ۸۰ هزار تومان از شالیکاران خریداری و پس از بوجاری و بسته‌بندی ۹۰ هزار تومان در اختیار بنکداران وعمده فروشان از جمله فروشگاه‌های زنجیره‌ای قرار می‌گیرد که هر کدام بر اساس سود خود برنج را به مشتری عرضه می‌کنند.
او حداکثر سود بنکداری برنج را ۳ درصد، سود خرده فروشی را ۱۲ درصد و سود فروشگاهی از جمله فروشگاه‌های زنجیره‌ای را ۱۳ درصد اعلام کرد و گفت: میزان تولید برنج ۱۰۰ هزار تومانی که اکنون برخی آن را معیاری برای نرخ برنج و متشنج کردن بازار اعلام کرده‌اند بسیار محدود است و نمی‌تواند معیار نرخ یک محصول باشد.
از رئیس اتحادیه برنج فروشان بابل در خصوص نقش آفرینان این افزایش نرخ می‌پرسم می‌گوید: بیشتر از ۷۰ درصد برنج‌های مازندران از استان خارج شده و کمتر از ۱۰ برای مصرف کشاورزان در اختیار آنها است و حدود ۲۰ درصد هم در انبارهای فروشگاه‌ها و مراکز عرضه برنج مازندران باقی مانده است.
او می‌گوید: شالیزارهای مازندران آنقدر کوچک شده‌اند که کشاورز تولید انبوه برنج ندارد که بخواهد آن را به امید ماه‌های آینده نگه دارد تا گران‌تر بفروشد، این نرخ‌گذاری‌ها در دست بازرگانان و دلالان بزرگ است و رد آنان را نه در مازندران که باید در استان‌ها یا مراکزی که برنج را به مقدار زیاد انبار کرده‌اند جویا شد.
برنج به فراوانی موجود است حتی زیر نرخ مصوب
افزایش نرخ برنج شاید کام بسیاری از مردم را تلخ کند اما تنظیم بازار این محصول به برهم زدن جو مخرب روانی که بسیاری از دلالان به‌وجود آورده‌اند کمک شایانی می‌کند.
مرکز تجارت بین‌المللی و پایانه صادرات برنج ایران به مساحت بیش از ۱۷۰ هزار متر مربع، سالانه حدود ۷۰۰ هزارتن برنج تولیدی کشور را می‌تواند نگهداری، ذخیره سازی، بسته‌بندی، سورتینگ، برندسازی و صادر کند.
هدف از ایجاد این مرکز، ساماندهی بازار فروش و عرضه برنج و اطمینان خاطر برای مصرف‌کننده جهت خرید برنج سالم و بدون ناخالصی، جلوگیری از واردات برنج، ظرفیت‌سازی برای صادرات و حذف دلالان و واسطه‌ها و کاهش فاصله قیمتی بین کشاورز و مصرف‌کننده است.
اسماعیل یزدان پناه مدیرعامل این مرکز در باره افزایش اخیر نرخ برنج گفت: برنج هیچ افزایش قیمتی نداشته است بلکه نرخ ۱۰۰ هزار تومان که در برخی رسانه‌ها بیان شده است متعلق به برنج کشت دوم طارم هست که به واسطه کشت محدود و کیفیت فوق العاده جزو برنج‌های لوکس حساب می‌شود و اعلام آن به عنوان نرخ برنج ایرانی برای تاثیر گذاشتن روی ذهن مردم و احتمالا افزایش نرخ این محصول در سال پیش رو باشد.
به گفته او مافیا و دلالان بازار برنج وقتی این بازار را راکد دیدند و خواستند برنج‌های باقی مانده در انبارهایشان را با نرخ بالاتری بفروشند با اعلام این نرخ و ایجاد جو روانی سعی در رسیدن به اهداف خود داشتند که تا حدودی از لحاظ روانی نیز موفق شدند.
یزدان پناه می‌گوید: پایانه صادرات برنج ایران، برنج فجر مورد تایید این مرکز را که سازمان استاندار هم آن را تایید می‌کند با نرخ ۵۲ هزار و ۵۰۰ تومان به میادین تره بار تهران ارسال کرده است و این روند همچنان ادامه دارد.
از یزدان پناه می‌پرسم چه میزان برنج با این نرخ در بازارهای تهران عرضه می‌شود و نشانی این مراکز را به ما هم بدهید که از آنجا خرید کنیم، می‌گوید هیچ محدودیتی در عرضه برنج نداریم و لیست مراکز و میادین تهران که برنج‌های ۵۲ هزار و ۵۰۰ تومانی ایرانی را در آنجا عرضه می‌کنیم هم برایت می‌فرستم.
او هم نرخ ۱۰۰ هزار تومانی را ناشی از کمبود یا احتکار برنج نمی‌داند و می‌گوید: این بازی جدید دلالانی است که هزاران تن برنج را بعد از فصل برداشت از کشاورزان خریداری کردند و ۶۰ درصد بیشتر از آن دارند می‌فروشند، مردم فریب جو روانی دلالان را نخورند.
مدیرعامل مرکز تجارت بین‌المللی و پایانه صادرات برنج ایران می‌گوید: رد گرانی برنج در شالیزارهای شمال نیست بلکه شبکه‌های نظارتی باید مسیر حرکت هزاران تن برنج از مناطق شمالی به شهرهای بزرگ و پایتخت را برای یافتن سرنخ‌ها دلالان رصد کنند.
زنان و مردان شمالی حالا بیش از هر وقت دیگر در شالیزارها هستند و بیش از هر زمان دیگری به کشتزارشان خیره می‌شوند و نمی‌دانند جوانه‌های نابالغ برنجی که دارند در زمینشان می‌کارند قرار است کام چه کسانی را شیرین کند.
ارسال نظر