انحراف و خطا در پرداخت یارانه؟ / جاماندگان هم بخوانند

در تازه‌ترین تحولات مرتبط با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، وزیر کشور از افزایش قیمت ۴ قلم کالای خوراکی خبر داده است؛ مرغ، تخم‌مرغ، لبنیات و روغن از اقلامی بوده که او به آن‌ها اشاره کرده است. همزمان، شامگاه سه‌شنبه صورت‌جلسه برخی فعالان حوزه لبنیات، روغن و دام و طیور در وزارت جهاد کشاورزی منتشر شد که در آن از قیمت‌های جدید این اقلام رونمایی شده بود. به‌طور مثال در این صورت‌جلسه قیمت هر کیلو مرغ بین ۶۰ تا ۸۰ هزار تومان و حلب ۱۶ کیلویی روغن نباتی یک میلیون و ۱۸۰ هزار تومان (ده برابر قیمت فعلی) عنوان شده بود. هر چند، خیلی زود وب‌سایت‌های منتشر‌کننده این صورت‌جلسه، آن را از روی خروجی خود برداشتند. دولت در هفته جاری طرح پرداخت یارانه‌ای (به ظاهر موقتی) تحت عنوان معیشتی را آغاز کرده است. در طرح جدید پرداخت یارانه، هر نفر بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان قرار است دریافت کند که وام کرونا هم از آن کسر شده است. پرداخت این یارانه باعث سردرگمی بسیاری شد، چون بسیاری از شهروندان با مراجعه به حساب خود متوجه شدند این مبلغ قابل برداشت نیست؛ دولت ایران گفته هنوز کالا‌ها با ارز ۴۲۰۰ توزیع می‌شوند و با اجرای طرح جدید کمک معیشتی قابل برداشت خواهد بود. اما نکته مهم، پس از آنکه اعلام شد این یارانه‌ها برای ۷۲ میلیون ایرانی که شامل ۹ دهک درآمدی می‌شوند، واریز خواهد شد معیار‌هایی را برای محدود کردن واریزی‌ها اعلام کردند و ستاد شناسایی مشمولان بسته حمایت معیشتی با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد خانوار‌هایی که اعضای آن دارای «واحد مسکونی»، «شغل» و «خودرو» به‌طور «همزمان» هستند یا خانوار‌هایی که دارای «دو واحد ملکی» هستند یا خانوار‌هایی که ارزش ملک آن‌ها در تهران و کلانشهر‌ها (۱۲) میلیارد ریال و در سایر شهرستان‌ها (۹) میلیارد ریال باشد، خانوار‌هایی که دارای خودروی سواری با ارزش بیش از (۳۰۰) میلیون تومان یا خودروی عمومی با ارزش بیش از (۴۰۰) میلیون تومان باشند، کارفرمایانی که بیش از (۳) بیمه پرداز داشته باشند و خانوار‌هایی که بیش از (۳) سفر خارجی غیرزیارتی داشته‌اند و نیز گیرندگان تسهیلات بانکی به مبلغ جمعا بیش از (۳) میلیارد ریال که در حال بازپرداخت اقساط باشند، مشمول این طرح حمایتی نمی‌شوند.

این نوع پرداختی چالش‌های زیادی دارد

وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان و رییس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی در واکنش به پرداخت یارانه ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی که برای دو ماه قرار است به حساب سرپرستان خانوار واریز شود گفت: مسائل و چالش‌های جدی برای این موضوع وجود دارد، آن‌گونه که پیش از این عنوان شده بود قرار بر این بود تا برای ۷۲ میلیون نفر که در ۹ دهک درآمدی قرار دارند این مبالغ واریز شود، اما این‌گونه که از شواهد امر پیداست این مبالغ حتی برای برخی افراد با درآمد‌های متوسط هم واریز نشده است.

این اقتصاددان خاطرنشان کرد: پس از آن عنوان شد افرادی که دارای مسکن، خودرو و شغل هستند این یارانه به آن‌ها تعلق نخواهد گرفت. اما در این فیلتر‌ها به مواردی مانند زمین، مستغلات و کارخانه و دیگر دارایی‌ها اصلا اشاره‌ای نشده است که این تعداد محدود از متغیر‌ها با خطای فاحشی همراه خواهد شد. شقاقی‌شهری تصریح کرد: در حال حاضر افرادی در جامعه هستند که گردش مالی بالایی دارند یا در بازار کار می‌کنند و هر چند ممکن است پراید هم سوار شوند و حتی گردش مالی‌شان شاید زیر ۱۰ میلیون تومان باشد، اما دارای زمین هستند یا دارایی‌های دیگری دارند که اصلا در بخش معیار‌هایی که برای این موضوع مطرح شده دیده نشده‌اند.

تنها دو تا سه متغیر مدنظر قرار گرفته است

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: موضوع بعدی اینکه اصلا بحث هزینه‌ها هم در این بخش دیده نشده است و صرفا طرف درآمد و ثروت در این حوزه دیده شده که آن هم به صورت ناقص بوده و تنها دو تا سه متغیر در آن مطرح شده ضمن آنکه اصلا رویکرد مصرف محور نیز در آن دیده نشده است. شقاقی‌شهری افزود: به عنوان نمونه دو خانواده را در نظر بگیرید، یکی با درآمد ۲۰ میلیون تومان و دیگری با درآمد ۱۵ میلیون تومان، اما فردی که درآمد ۲۰ میلیون تومانی دارد به دلیل بیماری فرزندش از این میزان ۱۰ میلیون تومان را صرف هزینه درمان می‌کند، اما فرد دیگر بیماری در خانه ندارد، اما با این فیلتری که برای پرداخت یارانه در نظر گرفته‌اند به فردی که ۲۰ میلیون تومان درآمد دارد یارانه‌ای تعلق نمی‌گیرد، اما به فردی که ۱۵ میلیون تومان درآمد دارد یارانه می‌دهند. رییس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی تصریح کرد: انحراف و خطا در این بخش بسیار زیاد است و اصلا متغیر‌ها در آن دیده نشده این در حالی است که برای این اقدام اول باید تعریف درستی از ثروت عنوان می‌شد که بخشی از ثروت از پس‌انداز درآمد است، ضمن آنکه ثروت در ایران شامل خودرو، مسکن و بازار سرمایه و زمین و کسب و کار هم می‌شود.

این بانک اطلاعاتی خطای فاحشی دارد

شقاقی‌شهری تصریح کرد: این بانک اطلاعاتی کلا جامعه را درگیر می‌کند و خطای فاحشی هم دارد، حتی در سال ۱۳۸۷ هم احمدی‌نژاد نتوانست خوشه‌بندی‌ها را به درستی انجام دهد و در آخر به کل مردم ایران یارانه ۴۵۵۰۰ تومانی را پرداخت کردند. او در ادامه افزود: بنده مخالف حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی نیستم و این سیاست کاملا درست است، ضمن آنکه هر جراحی هزینه دارد و آن را هم ما می‌پذیریم، اما زمان اجرای این طرح در این شرایط تورمی بسیار بالا اشتباه بود و در شیوه اجرای این پروژه هم نقد زیاد است و هنوز دولت برنامه قابل اجرای خود را برای ۷ قلم کالا روی میز کارشناسان قرار نداده است. ضمن آنکه این ۷ قلم کالا هر کدام جامعه هدف مختلفی دارند.

این اقتصاددان گفت: مسلما جامعه هدف حمایت‌شوندگان دارو با جامعه هدف کنجاله و ذرت فرق دارند، ما هنوز نمی‌دانیم برنامه دولت برای دارو یا گندم و کنجاله چیست و باید برای این ۷ قلم کالا ۷ برنامه جداگانه طراحی شود. ضمن آنکه هر جراحی نیازمند آمار و اطلاعات درست است که هنوز این آمار وجود ندارد. او ادامه داد: جز بانک اطلاعات، راستی‌آزمایی و زمان‌سنجی اجرای پروژه و شیوه اجرا و زمان‌سنجی پروژه نیز حایز اهمیت است.

شرایط برای اجرای این پروژه اصلا فراهم نبود

شقاقی‌شهری در ادامه افزود: شرایط برای اجرای این پروژه اصلا فراهم نبود. اینکه سیاست درست اقتصادی در شرایط بد و با شیوه بد باشد بسیار خطرناک است و نتایج و پیامد‌های خسارت‌باری بر کشور می‌گذارد.

این اقتصاددان در مورد پرداخت رقم ۳۰۰ هزار تومان در مقایسه با ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان دولت نهم و دهم تصریح کرد: زمانی که اجرای هدفمندی یارانه‌ها آغاز شد عمدتا تمرکز در بخش انرژی بود، اما به دلیل شرایط خاص کشور آقایان در حال حاضر روی ۷ قلم کالا متمرکز شده‌اند و باید گفت با اجرای هدفمندی یارانه‌ها منابع بیشتری آزاد شد، اما با حذف ارز این ۷ قلم کالا رقم کمتری آزاد می‌شود که این رقم را هم تنها برای مدت دو ماه به مردم می‌دهند.

این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: این رقمی هم که به حساب افراد طی روز‌های گذشته واریز شده پس از راستی‌آزمایی آزاد و قابل برداشت خواهد شد و دولت منتظر است که این ارز ۴۲۰۰ تومانی فروخته و منابع آن تامین شود تا پس از کسب درآمد به حساب‌ها واریز شوند.