از امروز تهرانی ها اینطور نان بخرند

پس از اجرای طرح موسوم به «هوشمندسازی یارانه آرد و نان» در برخی استان‌های ایران، اجرای این طرح در استان تهران نیز از روز گذشته دوشنبه، ۳۰ خرداد آغاز شده است. دولت در حالی نام این طرح را «هوشمندسازی یارانه آرد و نان» گذاشته که به نظر می‌رسد بیش از هر چیز فروش نان با سیستم جدید نوعی «سهمیه‌بندی» باشد. به این صورت که آرد مورد نیاز برای پخت نان با نرخ یارانه‌ای در یک طرف به صورت «سهمیه‌ای» به نانوایی‌ها داده می‌شود و در کنار آن نانوایی‌های آزادپز نیز به کار خود ادامه خواهند داد.

در واقع مصرف‌کننده نان در این سیستم جدید و پیچیده قرار است بین نان یارانه‌ای و نان آزادپز «انتخاب» کند. در واقع دولت می‌گوید در این روش دیگر به نانوایی‌ها آرد دولتی نمی‌دهد و به‌ازای فروش نان به نانوا یارانه نقدی می‌دهد. استدلال دولت نیز این است که آردی که به نانوایی‌ها تحویل داده شده باید تبدیل به نان شود و سر از بازار‌های دیگر در نیاورد. اما نکته‌ای که فضای کار را سخت‌تر می‌کند اینکه با قطع یارانه آرد و پرداخت این یارانه به صورت نقدی، نانوایان نگرانند که جبران مابه‌التفاوت آرد یارانه‌ای و آزاد توسط دولت به تاخیر بیفتد.

اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان در تهران از فردا

بر اساس اعلام حشمت‌الله عسگری، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری تهران در فرآیند اجرای فاز اول طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان در تهران، نانوایی‌ها به دستگاه کارتخوان مجهز می‌شوند. معاون استاندار تهران افزود: «اجرای این طرح در سطح کشور به کاهش هدررفت سالانه بیش از حدود چهار میلیون تن نان منجر می‌شود.» او همچنین ادعا کرد که با توجه به یارانه‌ای بودن آردی که نانوایی‌ها استفاده می‌کنند، از قاچاق آن در سطح گسترده جلوگیری می‌شود.

مسوولان ادعا می‌کنند که سهمیه‌بندی نان با هدف مبارزه با قاچاق آرد انجام می‌شود و قیمت نان تغییر نمی‌کند. بر اساس این طرح، در مرحله نخست هیچ برنامه‌ای برای تغییر قیمت نان یا سهمیه‌بندی آن در دستور کار نیست، اما گفته می‌شود در فاز‌های بعدی، هر خانوار فقط به اندازه سهمیه مشخص‌شده می‌تواند نان بخرد و برای تهیه مقدار بیشتر، باید مبلغ آن را به قیمت آزاد پرداخت کند.

شیوه کار چگونه است؟

پروژه‌ای که از امروز قرار است در استان تهران اجرا شود پیش از این در چند استان از جمله خراسان رضوی، همدان، گیلان، سمنان، فارس، بوشهر، مرکزی، زنجان و قزوین به صورت پایلوت اجرایی شده بود و حالا دولت با توجه به این تجربه، در سطح پایتخت به دنبال آن است. با اجرای این طرح سهمیه آرد در خود نانوایی‌ها تغییر می‌کند.

روش کار به این صورت است که سهمیه یک نانوایی اکنون مثلا ۲۰۰ کیسه آرد در ماه بوده، اما با اجرای این طرح به نانوایی‌ها بر اساس تعداد نانی که به فروش می‌رسانند، آرد داده می‌شود؛ بنابراین بر اساس نان فروخته شده به نانوایی آرد می‌دهند و تغییری در سهمیه مصرف‌کننده ایجاد نمی‌شود.

به همه نانوایی‌ها دستگاه کارتخوان داده می‌شود. این دستگاه «سایا نان کارت» نام دارد که با دستگاه‌های عادی متفاوت است و طوری تعریف شده که وقتی فردی به نانوایی مراجعه می‌کند، نوع نان، قیمت و... مشخص می‌شود. کارت شما هم تعریف شده است و مشخص می‌شود که چه کسی، در چه ساعتی، چه میزان نان خریداری کرده و تمام مشخصات ثبت می‌شود.

در این دستگاه قسمتی هم برای کنجد و پلاستیک تعریف شده و قیمتش جداگانه مشخص و ثبت می‌شود. این دستگاه کارتخوان مجهز به سیستم جی‌پی‌اس است و نمی‌تواند از نانوایی جابه‌جا شود. در طرح دولت، مردم تعداد نان درخواستی خود را در کارتخوان‌های هوشمند ثبت و کارت می‌کشند و از حساب خریدار همان نرخ معمولی نان کم می‌شود. این کارتخوان به این دلیل نصب شده است که تعداد نانی که نانوا می‌فروشد، مشخص شود و دولت بر اساس آن یارانه به حساب نانوا می‌ریزد و در مقابل آرد را به نرخ آزاد به نانوا می‌دهد.

۶۸۰۰ کارتخوان آماده و تحویل نانوایی‌ها شده است

عسگری همچنین در جلسه کارگروه آرد و نان استان تهران در این مورد گفت: قیمت نان همان نرخ مصوب سال ۱۴۰۰است و هرگونه افزایش خارج از مصوبه غیرقانونی و با متخلفین برخورد خواهد شد. اجرای فاز اول طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان و نصب کارتخوان‌ها در سطح نانوایی‌های استان تهران از روز دوشنبه۳۰ خرداد آغاز شد و تاکنون ۶۸۰۰ کارتخوان آماده و تحویل شده است.

به گفته معاون اقتصادی استاندار تهران اجرای این طرح در سطح کشور باعث کاهش هدررفت سالانه بیش از حدود ۴ میلیون تن نان در کشور خواهد شد و از طرف دیگر با توجه به یارانه‌ای بودن آرد مورد استفاده نانوایی‌ها از قاچاق آن در سطح گسترده‌ای جلوگیری خواهد شد و اجرای این طرح را عامل مهمی در مدیریت مصرف و برنامه‌ریزی برای جلوگیری از سوءمصرف این کالای استراتژیک دانست. وی همچنین از دستگاه‌های اجرایی و نظارتی ذی‌ربط خواست با تشدید فعالیت گشت‌های بازرسی، نظارت لازم را در زمینه‌های بهداشتی و قیمت نان به عمل آورده و مانع از هرگونه سوءاستفاده و تخلف شوند.

در حال حاضر به ۹ هزار واحد نانوایی کشور آرد یارانه‌ای پرداخت می‌شود، اما فعلا به تعداد ۶۸۰۰ واحد، دستگاه کارتخوان هوشمند آماده برای نصب وجود داشته و بر اساس اعلام استانداری برای مابقی واحد‌های نانوایی نیز این کارتخوان نصب می‌شود. به گفته رییس اتحادیه نانوایان سنتی تهران بعد از نصب کارتخوان‌های هوشمند، فروش نان با این دستگاه‌ها انجام می‌شود، اما با توجه به اینکه فعلا آرد یارانه‌ای به واحد‌های نانوایی پرداخت می‌شود شکل پرداخت یارانه نان تغییری نخواهد داشت.

رییس اتحادیه نانوایان سنتی تهران در پاسخ به اینکه آیا قیمت نان بر مبنای آرد یارانه‌ای تغییری نخواهد داشت، گفت: نرخ نان برای ۱۴۰۰ است و قرار بود که نرخ جدید به نانوایان ارایه شود، اما با این وجود با افزایش قیمت در این مقطع موافقت نشده است و نرخ‌های سال گذشته اعمال می‌شود.

دولت وارد حاشیه شده است

علی قنبری، معاون اسبق وزیر جهاد کشاورزی گفته است که دولت متاسفانه در بخش‌های مختلف دچار گرفتاری‌ها و مشکلات زیادی است و بی‌خود هم خود را وارد افزایش قیمت‌ها و دخالت در بازار و کنترل بازار‌ها کرده است؛ در صورتی که دولت نمی‌تواند در چند جبهه بجنگد و در بازار‌های مختلف دخالت کند؛ به خصوص اینکه نان که مصرف عمومی دارد، به اعتقاد من به این شکل ورود به مساله نان هزینه‌بر است و تشکیلات نظارتی قوی و سیستم الکترونیکی دقیق می‌خواهد.

به گفته او، من فکر می‌کنم دولت بی‌موقع وارد این قضایا شده؛ این در حالی است که باید مسائل اقتصادی و درآمد مردم و مشکل نقدینگی را حل کند. دولت باید سعی کند بخش سرمایه‌گذاری را تقویت کند؛ هم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و هم سرمایه‌گذاری خارجی.

وی درباره تاثیر طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان روی مصرف مردم و نیز قاچاق در گفتگو با خبرآنلاین عنوان کرد: من فکر می‌کنم تاکنون در رابطه با بحث آرد و نان مشکلی نداشتیم و جلوی قاچاق را هم می‌شود به راحتی گرفت. اما کنترل مصرف و قاچاق با این شیوه‌ای که دولت در پیش گرفته، در بلندمدت هزینه زیادی برای اقتصاد کشور دارد و مشکلات را نیز نمی‌توانیم حل کنیم. ما واقعا نمی‌دانیم هدف اصلی از اجرای این طرح چیست و چرا وارد طرح‌های هزینه‌زا شده‌اند.

آردی اضافه‌تر از مصرف مردم به نانوا‌ها تخصیص نمی‌یابد

دولت سیزدهم برای اجرای طرح سهمیه‌بندی، «ستاد نان» را در وزارت اقتصاد راه‌اندازی کرد؛ میثم جعفری، دبیر اطلاع‌رسانی این ستاد، روز ۲۴ خرداد به یکی از خبرگزاری‌ها گفته بود: «با اجرای این طرح، مشخص می‌شود مردم چقدر نان خریده‌اند و به همان میزان، آرد به آن‌ها اختصاص می‌یابد و اضافه‌تر از آن، آردی به نانوا‌ها تخصیص پیدا نمی‌کند.» این در حالی است که برخی کارشناسان معتقدند اجرای این طرح علاوه بر اینکه تنش میان نانوایان و مشتریان را بالا می‌برد، افزایش قیمت نان را در پی دارد؛ زیرا نانوایان مجبور می‌شوند برای تامین کسری آرد، آن را از بازار آزاد و به چند برابر قیمت تهیه کنند.

مسوولان دولتی افزایش قیمت نان را تکذیب کرده و مدعی‌اند قیمت نان تغییر نمی‌کند؛ اما شواهد نشان می‌دهد آنچه تا پایان سال تغییر نمی‌کند، قیمت نان یارانه‌ای است و بهای نان آزاد بیشتر خواهد شد. دولت در حالی این طرح را در دستور کار قرار داد که نان غذای اصلی ایرانیان است و به دنبال افزایش بی‌رویه قیمت سایر کالا‌های خوراکی و حذف آن‌ها از سفره مردم، مصرف نان افزایش یافته است.

وعده دولت: قیمت نان یک ریال هم تغییر نمی‌کند

مسوولان دولتی اواخر اردیبهشت ماه جاری وعده داده بودند که قیمت نان یک ریال هم تغییر نمی‌کند. دولت بار‌ها اعلام کرده که نان و دارو جزو خط قرمز‌های دولتند و گران نمی‌شوند. باوجود این وعده‌ها، طرح سهمیه‌بندی نان در استان‌های ایران به سرعت در حال اجراست و نگرانی از افزایش قیمت آن فشار روانی زیادی را به مردم وارد کرده است. هم‌اکنون بهای ۲۷۰ گرم نان تست در فروشگاه‌ها بیش از ۱۶ هزار تومان است و بهای ۵۰۰ گرم نان تست نیز از ۲۱ هزار تومان عبور می‌کند.

نان‌های سنتی هم که با آرد یارانه‌ای درجه ۲ تهیه می‌شوند، وضعیت بهتری ندارند؛ هر دانه نان لواش که پرخریدارترین نان در ایران به شمار می‌رود، ۶۵۰ تومان و هر دانه نان بربری دو هزار و ۵۰۰ تومان است. بهای یک عدد نان سنگک هم سه هزار تومان است. با این حال، چه کسی است که تضمین کند با حذف یارانه آرد نانوایی‌ها، قیمت‌ها باز هم افزایش پیدا نکند؟