ونزوئلایی شدن اقتصاد نزدیک است؟

 مرکز آمار ایران طی گزارشی اعلام کرده که نرخ تورم نقطه‌ای در آذرماه امسال به عدد ۴۸.۵ درصد رسیده است؛ این یعنی خانوار ایرانی برای خرید یک مجموعه کالا و خدمات به طور میانگین ۴۸.۵ درصد نسبت به آذر ماه سال قبل هزینه کرده‌اند. در عین حال، صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده که روند صعودی نرخ تورم برای دو سال آینده ادامه دارد. اما رئیس بانک مرکزی می‌گوید برآوردهای این نهاد خبر از روند کاهشی نرخ تورم برای سال ۱۴۰۲ دارد. البته او رقم تورم را اعلام نکرده اما به نظر می‌رسد همین اظهارات دور از واقعیت مقامات اقتصادی سطح نارضایتی‌ها را افزایش داده است.

هفته قبل بود که عضو کمیسیون شوراهای مجلس طی سخنانی خبر از احتمال استیضاح وزیر اقتصاد در مجلس داد. در واکنش به این تصمیم، برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند نارضایتی مردم به‌ویژه از نرخ تورم و ناعادلانه بودن نظام مالیاتی از جمله دلایل این امر است. البته، این موضوعات تنها متوجه وزیر اقتصاد نیست و چاره کار هم تغییر تیم اقتصادی دولت عنوان شده است.

 تورم آذرماه چقدر است؟

نگاهی به جزئیات داده‌های منتشر شده توسط مرکز آمار حکایت از افزایش نسبی نرخ تورم در آذرماه نسبت به ماه قبل دارد. بر اساس این گزارش، نرخ تورم نقطه‌ای آذر ماه در سال جاری نسبت به ماه قبل به میزان ۰.۴ واحد درصد افزایش یافته است. در عین حال، نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» با کاهش ۲.۴ واحد درصدی به ۶۵.۳ درصد رسیده است. نرخ تورم گروه «کالا‌های غیرخوراکی و خدمات» هم با افزایش ۲.۰ واحد درصدی به ۳۸.۹ درصد رسیده است.

گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد نرخ تورم نقطه‌ای برای خانوار‌های شهری ۴۷.۹ درصد است که نسبت به ماه قبل ۰.۶ واحد درصد افزایش داشته است. همچنین این نرخ برای خانوار‌های روستایی ۵۱.۴ درصد بوده که نسبت به ماه قبل ۰.۹ واحد درصد کاهش داشته است.

ایران رتبه سوم تورم را دارد

اما وضعیت ایران از منظر شاخص تورم در جهان چگونه است؟ در این زمینه، اتاق بازرگانی تهران در تازه‌ترین گزارش خود به بررسی وضعیت اقتصاد جهانی پرداخته که طبق برآوردهای تورمی صورت گرفته، ایران در رتبه سوم قرار دارد. این گزارش نشان می‌دهد در ماه اکتبر سال ۲۰۲۲ کشور آرژانتین با تورم ۸۸ درصدی بدترین عملکرد را در بین کشورهای منتخب داشته است. پس از آن کشور ترکیه قرار دارد؛ با تورم ۸۵.۵ درصدی! در رتبه سوم هم ایران قرار گرفته است.

استناد این گزارش به اطلاعات مهرماه مرکز آمار است که بر اساس آن تورم نقطه به نقطه به ۴۸ درصد رسیده بود. در ادامه این گزارش آمده است که پاکستان با ۲۶، لهستان با ۱۷ و روسیه، شیلی و ازبکستان نیز با تورم ۱۲ درصدی در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در ضمن، میانگین تورم در منطقه یورو حدود ۱۰ درصد اعلام شده است.

راهکار کاهش سریع‌تر نرخ تورم چیست؟

تداوم تورم بالا سبب شده تا عده‌ای بارها نسبت به ونزوئلایی شدن اقتصاد ایران هشدار دهند. اما برخی اقتصاددانان با بررسی زیرشاخص‌های توسعه به این نتیجه مهم دست یافته‌اند که هرچند مردم ونزوئلا تورم بالایی را تجربه می‌کنند اما در بسیاری از حوزه‌ها، وضعیت‌شان از نظر معیارهای توسعه با ما متفاوت است.

در همین زمینه، چندی پیش وحید محمودی- اقتصاددان- به تجارت‌نیوز گفته بود: «وضعیت مردم ونزوئلا از نظر شاخص‌هایی مثل شادی، کیفیت محیط زیست یا آزادی فردی بسیار بالاست. آنها داشته‌هایی در اختیار دارند که تحمل تورم بالا را برای‌شان میسر می‌کند. اما از آنجایی‌که مردم ایران از امکانات لازم برخوردار نیستند، تورم بالا برای آنها قابل تحمل نیست و بنابراین جامعه ایرانی به لحاظ فرهنگی، جامعه‌شناختی یا اقتصادی با مردم ونزوئلا فرق می‌کند.»

در عین حال، گروهی هشدار می‌دهند که اگر کشور ما بخواهد مسیر ونزوئلا را برود، دچار فروپاشی اقتصادی می‌شویم.

اقتصاددانان پیشنهاد می‌کنند برای بزرگ شدن کیک اقتصاد و حل مسائل مبتلا به آن، لزوما نباید حکمرانان تغییر کنند بلکه تغییر تفکر آنها کافی است. نهادهای بین‌المللی پولی و مالی نیز در گزارش‌های متعدد پیش‌بینی کرده‌اند که اگر تحریم‌ها رفع شوند، بازار ارز به یک ثبات نسبی برسد و اصلاحات سخت اقتصادی به اجرا درآیند، این امور به کاهش سریع‌تر نرخ تورم کمک می‌رسانند. همزمان توصیه می‌شود که اصلاحات اساسی به تدریج انجام شوند.