فشار گرانی مواد غذایی بر مردم / کالابرگ جایگزین یارانه می شود؟

طرح کالابرگ الکترونیک به صورت آزمایشی در استان هرمزگان به اجرا درآمد. بر اساس این طرح ۱۰ گروه کالایی یعنی شیر، پنیر، ماست، روغن، برنج، مرغ، تخم‌مرغ، ماکارونی، قند و شکر مشمول کالابرگ الکترونیک شده است. خانوار با استفاده از همه کارت‌های بانکی که به اسم سرپرست خانوار است، می‌توانند این کالاها را از فروشگاه‌های طرف قرارداد خریداری کنند. حال این سوال مطرح می‌شود که آیا کالا برگ الکترونیک منجر به حذف یارانه نقدی خواهد شد یا خیر. در این خصوص خبرنگار گسترش نیوز با هادی حق‌شناس کارشناس اقتصادی به گفتگو نشسته است که در ادامه می‌خوانیم.

ابعاد مثبت و منفی در ارائه کالا برگ الکترونیک

هادی حق‌شناس؛ کارشناس اقتصادی به خبرنگار گسترش نیوز گفت: در مورد کالا برگ الکترونیکی هم به ابعاد مثبت می‌توان فکر کرد و هم به ابعاد منفی می‌توان پرداخت. ابعاد منفی این است که کالا برگ و کوپن یادآور زمان جنگ است. در حال حاضر کشور در وضعیت جنگ اقتصادی قرار دارد اما در شرایط جنگی نظامی نیستیم! مورد دوم این است که خانوارها خودشان تشخیص می‌دهند آیا مثلا برنج بیشتر مصرف کنند، نان بیشتر مصرف کنند یا گوشت قرمز بیشتر مصرف کنند. هر کدام از خانوار خودشان به این نتیجه می‌رسند که بیشتر در کدام اقلام هزینه بیشتری داشته باشند. شاید در خانواده‌ای هزینه درمان بیشتر اولویت داشته باشد و در خانواده‌ای دیگر هزینه آموزش در اولویت باشد. با این حساب می‌توان گفت کالابرگ حق انتخاب را از خانوار می‌گیرد.

وی افزود: بعد مثبت کالا برگ این است که میزان حداقلی از یک سبد کالا برای خانوار تضمین می‌شود اما مستحضر هستید که معمولا وقتی در گذشته کوپن داده می‌شد و در این طرح جدید کالا برگ الکترونیک به مردم تخصیص داده شود، در کنار آن یک بازار دوم به اسم بازار سیاه نیز شکل می‌گیرد. در نتیجه می‌توان گفت این طرح متناقض با کرامت انسانی است و خانواری که نیاز پولی بیشتری را احساس می‌کنند، مجبور می‌شود این کالا برگ را در بازار ثانویه یا همان بازار سیاه بفروشد. در مجموع به نظر می‌رسد که اگر کمک نقدی به خود خانوار اختصاص داده شود و این اختیار به خودشان واگذار شود، بسیار مثمر ثمرتر خواهد بود.

پرداخت یارانه نقدی به خانوار

این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: در حال حاضر نزدیک به ۹۰ درصد خانوارها، حساب یارانه‌ای مشخصی دارند. پرداخت یارانه نقدی ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومانی برای برخی دهک‌ها از طرف دولت انجام می‌شود و بهتر این است که همین روند ادامه پیدا کند تا قدرت اختیار از خانوار حذف نشود.

حق‌شناس درباره تاثیر کاهش نقدینگی در طرح کالابرگ یادآور شد: لایحه بودجه سال آینده قریب به ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار میلیارد تومان بسته شده است. تاثیر کالا برگ بر این میزان بودجه بسیار ناچیز است که نسبت به کاهش نقدینگی و کم کردن تورم تغییری ایجاد کند. نکته دوم این است که کسانی که اقلام سبد کالا در طرح کالا برگ را تهیه کنند، آیا به آن وارد کننده یا مالک مواد خوراکی، هزینه‌ای بابت آن پرداخت نخواهند کرد؟ طبیعتا در ازای پرداخت وجوه سبد کالا تهیه می‌شود. البته ممکن است این فرضیه مطرح شود که آن واردکننده یا مالک مواد خوراکی هزینه را یکجا دریافت می‌کند اما در پرداخت یارانه وجوه به سطح گسترده‌ای صورت می‌گیرد اما در اقتصاد کلان مثلا به ۶۰ میلیون نفر پول پرداخت کنید یا همین پول را به واردکننده برنج یا هر نوع واردکننده مواد خوراکی دیگر پرداخت شود، فرقی ندارد. وقتی گفته می‌شود نقدینگی در جامعه این رقم است دیگر تفاوتی ندارد که این حجم از نقدینگی دست وارد کننده باشد یا دست خانوار، از نظر میزان اثرگذاری بر تورم یکسان خواهد بود. نقدینگی که بر تورم حجم آن اثر می‌گذارد، مهم است نه اینکه با چه ترکیبی دست مردم است. بنابراین پرداخت یارانه نقدی مستقیم هر اثری که بر تورم داشته باشد، کالا برگ الکترونیکی نیز همان تاثیر را بر تورم خواهد داشت.

عرضه کالاها به قیمت شهریور ۱۴۰۰

این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: شاید این نکته ذکر شود که در طرح کالا برگ الکترونیک قیمت کلاها به قیمت شهریور ۱۴۰۰ ارائه می‌شود، نکته این است که تورم بر اساس کالایی که در بازار عرضه می‌شود، شکل می‌گیرد و قیمت کالای کوپنی اثرگذار نیست. به عنوان مثال دلیل حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی چه بود؟ دلیل این است که تورم بر مبنای دلار بازار آزاد شکل می‌گیرد نه بر مبنای دلار ۴۲۰۰ تومانی. کالایی که با ارز ۴۲۰۰ تومان وارد می‌شد با کالاهایی که با ارز نیمایی وارد می‌شد، افزایش قیمت‌شان در بازار تقریبا نزدیک به هم بود. این جریان اثبات می‌کرد که ارز ۴۲۰۰ تومانی نتوانسته بود میزان تورم را کم کند. البته لازم به ذکر است که در زمان حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی اتفاقات اثر گذار دیگری نیز در اقتصاد کشور رخ داد. در مجموع تورم بر اساس کالایی است که در بازار آزاد عرضه می‌شود و مقیاس تورم را نمی‌توان قیمت کالای عرضه شده در کالا برگ الکترونیک دانست.

قدرت خرید مردم کاهش یافته است

حق‌شناس در پایان به گسترش نیوز گفت: فاصله میزان یارانه پرداختی به خانوار در مقایسه با افزایش قیمت در کالاهای اساسی، بسیار زیاد است. با توجه به تورم نقطه به نقطه، تورم مواد خوراکی در دی ماه به ۶۵ درصد رسیده است. اگر دی ماه سال گذشته را با دی ماه سال جاری مقایسه کنیم، مردم به طور میانگین خوراکی‌ها را ۶۵ درصد گران‌تر می‌خرند. البته وقتی در مورد گرانی، قیمت تخم مرغ یا قیمت مرغ را با دی ماه سال گذشته مقایسه می‌کنیم، شاید درصد گرانی حتی به بالاتر از ۶۵ درصد هم برسد اما میانگین کلی گرانی در اقلام خوراکی ۶۵ درصد اعلام شده است. سوالی که پیش می‌آید این است که آیا دی ماه امسال نسبت به سال گذشته، یارانه‌های ملت ۶۵ درصد افزایش پیدا کرده است؟ اگر یارانه‌ها نیز به همان میزان افزایش پیدا می‌کرد، هر قدرت خریدی که خانوار در دی ماه سال گذشته داشتند در سال جاری نیز ادامه پیدا می‌کرد.  در صورتی‌ که یارانه تغییری نکرده است. بنابراین قدرت خرید خانوارها نسبت به سال گذشته روند کاهشی داشته است.