آشوب میان فولادی‌ها و معدنی‌ها

درحالی که با نقش‌آفرینی بورس کالا انتظار می‌رود مسوولان معدنی به تولید‌کننده‌های فولادی حق انتخاب دهند و عرضه و تقاضا یکدیگر را تکمیل کنند، اما شاهد قیمت‌گذاری دستوری و دخالت دولت در بورس هستیم.

دولت به تولید‌کنندگان حق انتخاب بدهد

با اینکه معدنکار باید برای خرید و فروش خود در بورس کالا فعالیت کند و همچنین برای صادرات و واردات دستش باز باشد، اما در این عرصه دچار محدودیت‌های جدی است.

گاهی موانع آنقدر زیاد است که با اینکه در صادرات یک تولید‌کننده می‌تواند سود ببرد اما متاسفانه هزینه صادرات بیشتر از فروش داخل برای تولید‌کننده تمام‌شده و این مهم مانع از توسعه صادرات هم می‌شود. این در حالی است که کارشناسان باور دارند که می‌توان در این حوزه شاهد بازی برد- برد دولت و تولید‌کننده و مصرف‌کننده باشیم.

به هر حال آنچه مطرح است اینکه صنعت فولاد در رده صنایع استراتژیک کشور قرار دارد که اثرگذاری بالایی بر اقتصاد دارد. این صنعت سهم بسزایی از تولید ناخالص داخلی را برعهده داشته و موقعیت‌های شغلی متعددی ایجاد کرده است. با توجه به صادرات قابل‌‌توجه آن می‌توان گفت که نقش مهمی در ارزآوری کشور دارد. بنابراین سیاستگذاری این حوزه باید طوری باشد که صادرات رونق گرفته و معدنکاری بدون مداخله دولت در حوزه قیمت‌گذاری به‌طور شایسته‌ای پیش برود. عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در این خصوص به «جهان‌صنعت» گفت: فلسفه فولاد که در بورس ورود پیدا کرد، این بود که مبادلات نظمی پیدا کنند. در واقع حدود ۲۰ سال قبل وقتی فولاد مبارکه ایجاد شد نظراتی روی قیمت‌ها نبود و شاهد این بودیم که وقتی حواله‌ای ارائه می‌شد به قیمت ۱۰۰درصد بالاتر از آن حواله خرید و فروش انجام می‌شد. به این ترتیب بورس را راه‌اندازی کردند تا از آنجا که تقاضا از عرضه بالاتر بود، درنتیجه عرضه و تقاضا یکدیگر را پیدا کنند.

رضا شهرستانی ادامه داد: سال‌ها گذشت و ما از یک مصرف‌کننده مثبت به یک تولید‌کننده مثبت تبدیل شدیم؛ در نتیجه کل رویه تغییر کرد. رویه‌ای که براساس آن قرار شد عرضه و تقاضا یکدیگر را پیدا کنند. در ادامه سیاست دولتمردان براساس اینکه نشان دهند تورم کم است به این سمت رفت که بورس فلزات را ایجاد کنند. اما شاهد بودیم که روی فلزات به خصوص فولاد به صورت دستوری قیمت‌گذاری کردند.

نیاز به شفاف‌سازی داریم

عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به اینکه امروز بورس اهمیت خاص خود را دارد،‌ ادامه داد: آنچه که مسلم است اینکه با راه‌اندازی بورس به سمت شرایط بیهوده‌ای نرفته‌ایم؛ اما نیاز به شفاف‌سازی و مشخص کردن امور داریم. به این صورت که چه کسی چقدر،‌ به چه قیمتی و چه چیزی به چه شخصی فروخته می‌شود. در واقع بازیگران مختلف از جمله ملت، مصرف‌کننده و تولید‌کننده و دولت هم به حق و حقوق واقعی خود باید برسند، اما اشکال در این است که مداخله دولت روی قیمت‌های دستوری و ابطال معاملات و مهندسی کردن بورس موثر بوده است.

راه حل وزیر جدید

عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با بیان اینکه مسوولان معدنی باید به تولید‌کننده حق انتخاب بدهند، خاطرنشان کرد: در این روند معدنکار اگر بخواهد در داخل محصول خود را بفروشد فقط باید از طریق بورس فعالیت کند و اگر هم بخواهد صادر کند باز دستش باز است و حق انتخاب دارد.

شهرستانی درباره مزایای این رویه خاطرنشان کرد: متاسفانه هزینه و قیمت‌های صادراتی بیشتر از فروش داخل برای تولید‌کننده تمام می‌شود. موضوعی که به دلیل حمل‌و‌نقل‌، بارگیری، هزینه گمرک، ریسک برگشت پول و بیمه و… شکل گرفته است. اما این مساله اختلافی بین ۱۰ الی ۱۵ درصدی ایجاد کرد و در نتیجه هزینه صادرات را بیشتر می‌کند. این در حالی است که اگر دست تولید‌کننده را باز بگذارند،‌ چنین اتفاقاتی نمی‌افتد.

او با اشاره به بازی برد-برد دولت و تولید‌کننده و مصرف‌کننده تاکید کرد: با این رویه هم جلوی واسطه‌گری و رانت گرفته می‌شود و هم اختلاف بورس و بازار داخلی از بین می‌رود. این اختلاف بین مصرف‌کننده واقعی و تولید‌کننده تقسیم می‌شود و در نهایت دولت هم به حق و حقوق خود می‌رسد. بر این اساس، بورس باعث می‌شود تولید‌کننده‌ها نتوانند مهندسی کرده و قیمت‌های بازار را بالا ببرند و در نهایت به قمیت صارداتی خود برسند.

عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به اینکه بورس در ایران نیمه‌آزاد است، تصریح کرد: متاسفانه شاهد دخالت‌های دولتی در این راستا بوده‌ایم. البته نگرانی درباره قیمت‌گذاری همیشگی بوده و مساله مهم این است که چگونه می‌توان کیک زنجیره فولاد را به صورت عادلانه بین تمامی سهامداران تقسیم کرد. البته این سهم همواره کم و زیاد شده است، اما امیدواریم راهکاری اتخاذ شود که منجر به سود یک‌طرف و کاهش سود طرف مقابل نشود که کارخانه یا معدن خود را تعطیل کند بلکه شرایطی ایجاد شود که همگان سود ببرند.

صنعت فولاد در رده صنایع استراتژیک کشور

در این خصوص همچنین چندی پیش یک کارشناس فولادی مطرح کرد که در شرایط فعلی عرضه فولاد و محصولات فولادی در بورس کالا حتی بالاتر از نیاز بازار داخلی، مانع تنظیم تقاضا برای گرانفروشی فولاد است؛ کمااینکه در سال‌های گذشته بارها شاهد مدیریت عرضه فولاد و گرانفروشی آن در بازار داخلی بوده‌ایم.

علی یاری در خصوص چالش‌های فولادسازان و راهکارهای رفع آن اظهار کرد: صنعت فولاد در رده صنایع استراتژیک کشور قرار دارد که از اثرگذاری بالایی بر اقتصاد برخوردار است. این صنعت سهم بسزایی از تولید ناخالص داخلی را بر عهده دارد، موقعیت‌های شغلی متعددی ایجاد کرده و با توجه به صادرات قابل‌توجه آن، می‌توان گفت نقش مهمی در ارزآوری کشور دارد. وی گفت: این در حالی بود که وزارت صنعت، معدن و تجارت اقدام به وضع عوارض صادراتی روی فروش خارجی محصولات بخش معدن و صنایع معدنی کرد. نکته قابل توجه اینکه این سیاست در حوزه فولاد و محصولات فولادی و در زمان طلایی صادرات اجرا شد.

این کارشناس فولادی با اشاره به عواقب وضع عوارض صادراتی برای فولادسازان گفت: چنین عملکردی، زمینه از دست رفتن بازارهای فروش خارجی را فراهم کرد. علاوه‌بر این، اعتبار فروش تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی به ‌دلیل بدقولی و تغییر در شرایط فروش آنها از بین رفت، این در حالی است که اعتبار، مهم‌ترین لازمه حضور یک تولیدکننده در بازار جهانی است.

یاری تصریح کرد: حمایت از تولید داخلی و اعطای امتیازاتی مانند منابع ارزان انرژی و مواد اولیه به صنعتگران با هدف رونق تولید و همچنین حمایت از مصرف‌کنندگان نهایی اجرایی می‌شود. با ‌وجود این، در حال حاضر سود حاصل از چنین اقداماتی تنها به جیب تولیدکنندگان در حلقه‌های بالادستی این زنجیره می‌‌رود.

وی معتقد است که در چنین شرایطی عرضه فولاد و محصولات فولادی در بورس کالا حتی بالاتر از نیاز بازار داخلی، مانع تنظیم تقاضا برای گرانفروشی فولاد است؛ کما‌اینکه در سال‌های گذشته بارها شاهد مدیریت عرضه فولاد و گرانفروشی آن در بازار داخلی بوده‌ایم.