قیمت گذاری دستوری بلای جان تولید کننده / شوینده ها گران می شود؟

در حالی شعار سال جاری «مهار تورم و رشد تولید» نام‌گذاری شده است و انتظار هم می‌رود که مسئولان کشور در جهت تحقق آن برنامه ریزی، تصمیم گیری و فعالیت داشته باشند ولی در عمل چیز دیگری را شاهد هستیم. بنگاه‌های تولیدی یکی پس از دیگری با زیان مضاعف روبرو هستند و ادامه فعالیت برایشان سخت شده است. در پی این اتفاق هزاران کارگر از کار بی‌کار شده و چرخه تولید هم آن طور که باید نمی‌چرخد. در برخی صنایع، کمبود مواد اولیه، تحریم و گرانی وضعیت نابسمان تولید را نور علی نور کرده است و نفس صنعت گران را به شماره انداخته است! حال در این سیکل بیمار دولت هم با وضع قیمت‌های دستوری کار را برای اغلب صنایع سخت‌تر کرده است. در گفتگوی زیر با جمشید فروزش، عضو هیات مدیره انجمن صنایع شوینده، آرایشی و بهداشتی ایران به بررسی ابعاد مختلف این چالش پرداخته‌ایم با ما همراه باشید.

آیا محصولات شوینده، بهداشتی و آرایشی مشمول قیمت‌گذاری دستوری است و دولت اجازه دخالت در آن را دارد؟

متاسفانه قیمت‌گذاری محصولات شوینده، بهداشتی و آرایشی در حال حاضر در کشور، یک نوع قیمت‌گذاری تحت‌نظارت و دستوری است که این رویه با آنچه در قوانین و دستورالعمل‌ها آمده مغایرت دارد. ۱۵ سال پیش دست‌اندرکاران این صنعت با ستاد تنظیم بازار تفاهم‌نامه‌ای را تنظیم و امضا کردند که مدارک آن نیز موجود است و در آن کنترل نیاز بازار و تعیین قیمت در این حوزه به انجمن صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی ایران واگذار شده است اما به این تفاهم‌نامه عمل نمی‌شود.

در قوانین کشور، محصولات شوینده، بهداشتی و آرایشی به هیچ عنوان مشمول قیمت‌گذاری دستوری و اجباری نیست اما دولت بدون وجود مصوبه و توجیه قانونی در این روند دخالت می‌کند. طبیعی است که این نوع قیمت‌گذاری نمی‌تواند برای این صنعت کارآمد باشد.

در یکی از نمونه‌های این سبک قیمت‌گذاری، در تعدیل قیمتی که در خرداد ماه سال گذشته انجام شد، خود کارشناسان و دست‌اندرکاران وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به افزایش قیمتی حدود ۴۵ درصد در این حوزه رسیدند اما به دلیل شرایط موجود اقتصادی کشور تنها با افزایش قیمتی حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد موافقت کردند و قرار بر این بود که متعاقبا ۲۰ درصد باقی‌مانده، به قیمت این محصولات افزوده شود که البته بعد هم اجازه چنین افزایش قیمتی داده نشده است و این وضعیت قیمت‌گذاری دستوری و ثابت نگه‌داشتن قیمت‌ها در حالی بر صنایع شوینده، آرایشی و بهداشتی حکمفرماست  که هزینه‌های تولید همچنان در حال افزایش هستند.

این‌عدم همخوانی افزایش هزینه‌های تولید و قیمت‌گذاری محصولات شوینده، آرایشی و بهداشتی تا چه حد بر اقتصاد این صنایع تاثیر می‌گذارد؟

تاثیر این موضوع بسیار زیاد است. ورودی مواد اولیه صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی متکی به ۲ منبع داخلی و وارداتی است که در بخش داخلی عمدتا از بورس کالا خریداری می‌شود. در مبحث واردات مواد اولیه نرخ تعرفه گمرکی بر اساس ارز نیمایی محاسبه می‌شود و طبیعتا با افزایش نرخ ارز، افزایش می‌یابد. در مورد بخشی از نهاده‌ها که از بورس کالا خریداری می‌کند نیز قیمت‌ها بر اساس فوب خلیج فارس منهای ۵ درصد تعیین می‌شود. این نهاده‌ها در یک سال گذشته بین ۳۵ تا ۶۰ درصد افزایش قیمت داشته‌اند و در کنار آن هزینه‌هایی مانند دستمزدها نیز ۵۷ درصد افزایش یافته و هزینه‌های حمل و نقل، حامل‌های انرژی و تعمیر و نگهداری تجهیزآلات نیز همچنان روند افزایشی داشته است. حال با این شرایط چگونه می‌توان انتظار داشت که صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی به فعالیت خود ادامه دهند در حالی که ورودی آن‌ها غیرقابل کنترل و آزاد هر روز با افزایش قیمت مواجه است و در مقابل قیمت‌های دستوری تعیین شده برای آن‌ها قیمت خروجی را ثابت نگه داشته است. آیا در چنین شرایطی می‌توان تعادل را در چرخه تولید کشور برقرار کرد. البته باید به عوامل منفی موثر بر وضعیت قیمت این محصولات، کاهش توان خرید مردم را نیز افزود.

یعنی کاهش توان خرید مردم نیز بر قیمت تمام شده محصولات شوینده، بهداشتی و آرایشی می‌افزاید؟

به دلیل مواجهه با مسائلی مانند تورم، گرانی و… قدرت خرید مصرف‌کنندگان کم شده است. به این ترتیب این کاهش توان خرید راندمان تولید شرکت‌های تولیدکننده را کاهش داده است. بنابراین هزینه ثابت واحد محصول با کاهش پیدا کردن میزان تولید، افزایش پیدا می‌کند. یعنی اگر قبلا مثلا هزینه ثابت یک واحد هزار تومان بود، با تولید ۱۰۰ واحد، هزینه برای هر واحد ۱۰ تومان بود، امروز با تولید ۸ واحد، هزینه به ۱۲.۵ تومان می‌رسد.

شرایط اقتصادی نامطلوب این صنعت چه تاثیری بر وضعیت شرکت‌های حاضر در بورس داشته است؟

امروز اگر وارد سیستم کدال شرکت‌های این حوزه که در بورس حضور دارند شوید، خواهید دید بسیاری از آن‌ها با زیان انباشته سنگینی مواجه هستند. در مورد شرکت‌هایی نیز که سبد محصول کاملی دارند می‌بینیم که هم با سقوط قیمت سهام و هم کاهش فاحش سود مواجه هستند.

ادامه شرایط فعلی چه تاثیری بر فعالیت صنایع تولیدکننده محصولات بهداشتی، شوینده و آرایشی خواهد گذاشت؟

فشار غیرمنطقی بر تولیدکنندگان محصولات شوینده، بهداشتی و آرایشی یا توقف تولید را در پی خواهد داشت و یا برای ادامه حیات این صنعت، آن‌ها را وادار خواهد کرد که یا از کیفیت یا کمیت محصولات خود کم کنند که در هر دو صورت زیان‌های فراوانی را به جامعه تحمیل می‌کند.

بی‌توجهی به ادامه حیات صنایع شوینده و بهداشتی کشور، موجب خواهد شد تا هزینه‌های مربوط به این حوزه، با کاهش بهداشت صرف واردات دارو، هزینه‌های درمانی و تبعات دیگر آن شود.

تصمیم‌گیری در این باره باید با برنامه‌ریزی، دوراندیشی و بر مبنای اصول اجرایی صنعت انجام شود؛ نه اینکه مانند سیاست درج قیمت کالا روی کالاها یک روز تولیدکننده را وادار به درج قیمت تولید و یک روز مجبور به درج قیمت تولیدکننده و مصرف‌کننده کند و در نهایت نیز به جز افزودن هزینه‌های مربوط به جت‌پرینت بر قیمت کالا، نتیجه‌ای در بر نداشته باشد. مقررات و قوانین به‌خصوص در حوزه اقتصادی باید به نحوی باشد که تولیدکننده و مصرف‌کننده در یک بستر آرام اقتصادی از آن منتفع شوند نه اینکه با اظهار نظر و اعمال سلیقه‌های شخصی و مقطعی هر دو سوی این معادله را دچار چالش کند.

یعنی نیاز به افزایش قیمت در این محصولات اجتناب‌ناپذیر است؟

این افزایش قیمت در واقع منطقی‌سازی و تعدیل بهای محصولات این صنایع محسوب می‌شود. زیرا در هر حال صنایع شوینده و بهداشتی مجبورند برای برون‌رفت از یک فاجعه، بر اساس افزایش هزینه تمام‌شده تولید، قیمت محصولات خود را تعدیل کنند. ما امروز در حالی درباره صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی کشور صحبت می‌کنیم که هزینه‌های ورودی، مواد اولیه و نهاده‌های تولید آن بر اساس قیمت‌های جهانی است ولی قیمت تعیین شده برای محصولات یک‌سوم تا یک‌چهارم قیمت‌های جهانی آن است و این اصلا منطقی نیست. بنابراین برای بقای صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی باید آن را از حالت زیان‌ده خارج کرد.

با توجه به این موارد، به نظر شما راهکار عملی برای خروج از این شرایط بحران‌زا چیست؟

حقیقت این است که امروز ظرفیت تولید در صنایع تولیدی شوینده، بهداشتی و آرایشی حداقل ۴ تا ۵ برابر نیاز کشور است، بنابراین نمی‌توان آن را مانند کالاهای اساسی مثل روغن که تولید کمتر از نیاز کشور است، نیازمند قیمت‌گذاری دستوری و اجباری دانست. پس ضرورتی وجود ندارد که قیمت این محصولات توسط نهادهای بالادست و بدون در نظر گرفتن هزینه‌های تولید صورت گیرد. به نظر کارشناسان این حوزه اگر قیمت‌گذاری محصولات شوینده، بهداشتی و آرایشی را در اختیار انجمن یا خود صنعت بگذارند، رقابت و نیاز بازار –نظام عرضه و تقاضا- با توجه به‌عدم محدودیت ظرفیت، این محصولات را با حداقل قیمت در اختیار مصرف‌کنندگان قرار خواهد داد.

آیا زیرساخت‌های قبول چنین مسئولیتی در انجمن صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی ایران وجود دارد؟

قطعا؛ علاوه بر اینکه بسترهای قانونی در این زمینه وجود دارد، انجمن در مقاطع زمانی گذشته نیز ثابت کرده که توانایی مدیریت چنین شرایطی را دارد. این تشکل صنفی در بدترین شرایط و در همه‌گیری ویروس کرونا در کشور توانست بازار داخلی را به بهترین شکل ممکن تنظیم کند و در حالی که کشورهای دیگر در اغلب موارد با کمبود اقلام بهداشتی مواجه بودند، اجازه نداد که در مورد هیچ یک از این اقلام کمبودی در کشور ایجاد شود. پس امروز نیز فعالان این صنعت در انجمن می‌توانند بدون دخالت‌های بی‌دلیل، وضعیت بازار را مدیریت کنند.