تناقض بزرگ در طرح نهضت ملی مسکن / متقاضیان کلافه شدند!

آخرین آمارها از تعداد متقاضیان نهضت ملی مسکن نشان می‌دهد دولت تا کنون حدود یک میلیون و ۷۰۰‌ هزار نفر را به‌عنوان «تقاضای اولیه قطعی» شناسایی و معرفی کرده است. تقاضای اولیه قطعی یعنی آن دسته از درخواست‌هایی که در مراحل مختلف مربوط به پایش ثبت‌‌‌نام‌‌‌کننده‌‌‌های طرح نهضت ملی مسکن از همه فیلترهای تعیین‌شده عبور کرده و تمام شرایط را دارا بوده‌اند. آمار کل ثبت‌‌‌نام‌کنندگان این طرح ۶ میلیون نفر برآورد شده است.

البته این در حالی‌ست که از این تعداد یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر نیز تنها ۶۵۰‌ هزار نفر در لیست نهایی قرار گرفته‌اند. به بیان دیگر به‌طور متوسط از هر سه نفر تقاضای موثر و واجد شرایط مسکن ملی، تنها یک نفر تاکنون موفق شده است در لیست دریافت واحد مسکونی دولتی قرار بگیرد و هزینه‌های دریافت واحد مسکونی را پرداخت کند!

از سوی دیگر دولت سیزدهم در ابتدای ارائه طرح نهضت ملی مسکن مقرر کرده بود در دوره چهار ساله خود، سالی یک میلیون واحد تحویل دهد و حالا بر اساس داده‌های این حوزه، پس از گذشت دو سال تنها حدود ۶۰۰‌ هزار واحد مسکونی از طرح نهضت ملی مسکن در حال ساخت است.

نکته بعدی در خصوص این آمارها مربوط به میزان آورده در این پروژه است. آمار ۶۵۰‌ هزار نفری از افرادی که اقدام به واریز آورده اولیه کرده‌‌‌اند، تنها مربوط به تعداد متقاضیانی است که قسط اول آورده یعنی ۴۰ میلیون تومان را پرداخت کرده‌‌‌اند.

این در حالی‌ست که بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد تا کنون دست‌‌‌کم باید متقاضیان به طور متوسط، آورده‌‌‌ای ۲۰۰ میلیون تومانی پرداخت کرده باشند، اما هیچ آماری از تعداد افرادی که این میزان آورده یا بیش از آن به شبکه بانکی برای تزریق به پروژه‌‌‌ها واریز کرده باشند، در دست نیست.

برخی پروژه‌‌‌ها در مراحل پایانی ساخت قرار دارند و محاسبات صورت‌گرفته نشان می‌دهد در این پروژه‌‌‌ها که نزدیک به ۷۰‌ درصد پیشرفت فیزیکی دارند، آورده نقدی مطالبه‌شده که باید از سوی متقاضیان واریز شود رقمی بیش از ۳۰۰ میلیون تومان است.

چرا متقاضیان جا ماندند؟

اما سوال مهمی که باید به آن پاسخ داده شود این است که چرا باید از میان یک میلیون و ۷۰۰‌ هزار نفری که از بین حدود ۶ میلیون نفر که انتخاب شده‌اند، تنها حدود یک‌سوم موفق به ورود به لیست نهایی شوند؟

بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد در این جاماندگی چند عامل مهم و موثر ایفای نقش کرده است. به گزارش دنیای اقتصاد، یک عامل مربوط به آن است که در برخی موارد، پروژه‌‌‌های ساخت به مرحله‌‌‌ای نرسیده است که متقاضی به پروژه وصل شود. نقص مدارک برای اتصال متقاضی به پروژه یا سایر مسائل اداری نیز می‌تواند به‌عنوان دلیل دیگر این جاماندگی معرفی شود.

از سوی دیگر، هفته گذشته نیز یک مقام مسئول در شبکه بانکی کشور از دو عامل مهم و موثر در ثبت عملکرد ضعیف وام‌‌‌دهی بانک‌ها به پروژه‌‌‌های نهضت ملی مسکن خبر داد. او اعلام کرده بود که یک علت پرداخت نشدن تسهیلات مسکن دولتی از سوی بانک‌های خصوصی، عدم‌امکان معرفی متقاضیان به واسطه عدم‌راه‌‌‌اندازی سامانه‌‌‌ای است که قرار بود به همین منظور از سوی دولت ایجاد و راه‌‌‌اندازی شود اما عملا تا اواخر سال قبل چنین سامانه‌‌‌ای وجود نداشت و از ابتدای امسال این سامانه ایجاد شد.

همچنین حتی بعد از معرفی متقاضیان، شرط اساسی این است که متقاضی معرفی‌شده شرایط دریافت وام را داشته باشد که یکی از این شرایط اختصاص زمین به متقاضی است. این در حالی بود که برخی از متقاضیانی که معرفی شدند هم نمی‌توانستند از وام استفاده کنند.

یکی از دلایل ناممکن بودن استفاده متقاضی از وام، آن است که بر اساس قوانین شبکه بانکی باید یک‌‌‌سوم پروژه ساختمانی اجرایی شود و برای ۷۰‌‌‌ درصد باقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌مانده تسهیلات در نظر گرفته شود.

ناتوانی مالی متقاضیان

اما موضوعی که اهمیت بالاتری نسبت به سایر عوامل دارد ناتوانی متقاضیان واجد شرایط مسکن دولتی در تامین و پرداخت آورده نقدی است.

در حالی که هنوز هیچ بیانیه و اعلامیه رسمی در خصوص قیمت تمام‌شده ساخت واحدهای مسکونی در طرح یک میلیون مسکن در سال از سوی مجری این طرح اعلام نشده است، اما نتایج یک بررسی میدانی از یک نمونه واقعی و در حال اجرای مسکن ملی در یکی از شهرهای اطراف تهران نشان می‌دهد قیمت نهایی ساخت این واحدها حدود متری ۱۵ میلیون تومان تمام می‌شود.

اما در حالی که بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد به طور متوسط تا کنون هر متقاضی باید آورده‌‌‌ای حدود ۲۰۰ میلیون تومان واریز کرده باشد، اطلاعی از اینکه چه تعداد از متقاضیان تا کنون سهم موثری از آورده خود را واریز کرده‌‌‌اند در دسترس نیست و تنها آمار موجود مربوط به همان ۶۵۰‌ هزار نفری است که قسط اول آورده را واریز کرده‌اند.

در چنین شرایطی، شواهد نشان می‌دهد نه‌تنها تا کنون فقط حدود یک‌سوم متقاضیان اولیه نهایی و واجد شرایط موفق به عبور از دیوار مالی مسکن ملی شده و قسط اول آورده را واریز کرده‌‌‌اند، بلکه بسیار بعید به نظر می‌رسد که سهم موثری از این متقاضیان ‌درصد متناسبی از آورده نقدی خود تا به امروز را واریز کرده باشند.

این وضعیت یک پیام مهم بیشتر ندارد و آن ناتوانی مالی متقاضیانی است که به‌رغم تمایل برای حضور در طرح خانه‌‌‌سازی دولتی و خانه‌‌‌دار شدن از این روش و به‌رغم واجد شرایط شناخته شدن از سوی مجری طرح، عملا از قطار نهضت ملی جا مانده‌‌‌اند.

عرضه هم عقب مانده است

طی دو سال اجرای این طرح باید معادل دو میلیون واحد مسکونی برای ساخت تعریف و وارد پروسه عملیات اجرایی می‌‌‌شد، اما تا کنون معادل یک میلیون واحد مسکونی در نهضت ملی مسکن تعریف شده است. از این تعداد نیز تنها حدود ۶۰۰‌ هزار واحد دارای قرارداد با سازنده هستند یا به عبارت دقیق‌‌‌تر عملیات ساخت آنها روی زمین شروع شده است.

آمار وام‌‌‌های پرداختی از سوی شبکه بانکی به نهضت ملی مسکن نیز تا کنون معادل ۴۶۰‌ هزار واحد مسکونی بوده است؛ شامل وام‌‌‌های پرداختی به هر دو نوع پروژه‌‌‌های ۹۹ ساله و خودمالکی. در این میان معادل حدود یک میلیون و ۸۶۰‌ هزار واحد مسکونی نیز زمین تامین شده است.