سهم زیاد برنج ایرانی در سفره خانوار / سرانه مصرف چقدر است؟

حسینی، رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور، با بیاناتی اعلام کرد که برنج به عنوان دومین غله پرمصرف در سبد غذایی مردم ایران جایگاه ویژه‌ای دارد و پس از گندم، مهمترین منبع تأمین کالری برای مردم محسوب می‌شود. به همین دلیل، سهم برنج در امنیت غذایی کشور بسیار حائز اهمیت است و تلاش‌هایی باید به عمل آید تا این محصول مهم به صورت داخلی تولید شده و نیاز به واردات آن کاهش یابد.

او گفت: مصرف سرانه براساس آن چه به صورت رسمی اعلام شده حدود ۳۴ کیلوگرم است که نسبت به مصرف سرانه متوسط دنیا که ۵۴ کیلوگرم است پایین‌تر می‌باشد، اما برای بهبود سلامت جامعه و بالا بردن ضریب امنیت غذایی این محصولات لازم است مصرف سرانه برنج کاهش پیدا کند. میزان مصرف سرانه مناسب بر اساس سند امنیت غذایی حدود ۲۸ کیلوگرم است.

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور همچنین افزود: هم اکنون سطح خوداتکایی برنج کشور حدود ۷۰ درصد است. یعنی ۷۰ درصد برنج مورد نیاز کشور را در داخل تولید می‌کنیم. تولید شلتوک بین ۳ و ۲ دهم تا ۳ و ۶ دهم میلیون تن است که معادل دو تا دو و نیم میلیون تن برنج سفید است.

حسینی گفت: موسسه تحقیقات برنج کشور یک موسسه پژوهشی ملی است که اعضای هیئت علمی و محقق در تخصص‌های مختلف را دارد و مهمترین وظیفه اش این است که یافته هایش را به صورت کاربردی در اختیار کشاورزان شالیکار قرار دهد، به نحوی که موجب افزایش کمیت و بهبود کیفیت تولید برنج ایرانی شود. این یافته‌ها عمدتاٌ به دو دسته بهنژادی و بهزراعی تقسیم می‌شوند.

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور افزود: یافته‌های به نژادی شامل اصلاح و معرفی ارقام جدید برنج است و هر رقم جدید دارای ویژگی‌های بارز متناسب با نیاز کشاورزان است. یافته بهزراعی شامل ارائه دستورالعمل‌های کاربردی برای کنترل عوامل زیان رسان مثل علف‌های هرز، آفات، بیماری‌ها، دستورالعمل‌های فنی برای تغذیه گیاه شامل نوع کود، زمان و میزان مصرف مناسب بر اساس خصوصیات خاک و نوع رقم، پایش مستمر مزارع، ارتقای مکانیزاسیون وکاهش ضایعات در مرحله تبدیل شلتوک به برنج سفید است.

وی افزود:در واقع انتقال دانش به کشاورزان موجب افزایش تولید خواهد شد و یافته‌های کاربردی در کنار آموزش و ترویج به کشاورزان کمک می‌کند تا محصول بیشتری برداشت کنند.

حسینی گفت: از آنجایی که نیاز آبی گیاه برنج بالاست، برای افزایش ضریب خوداتکایی در برنج و رسیدن به تولید پایدار بایستی بهره‌وری مصرف آب در برنج را افزایش داد، لذا کلیه یافته‌های بهنژادی و بهزراعی بایستی بر پایه ارتقای بهره‌وری مصرف آب به کشاورزان شالیکار ارائه شود. این یافته‌ها شامل: معرفی ارقام متحمل به خشکی، معرفی ارقام زودرس متناسب با تقویم زراعی هر منطقه برای مصرف کمتر آب، بکارگیری یافته پژوهشی آبیاری تناوبی در شالیزار‌های شمال کشور، بکارگیری دستورالعمل بهزراعی در شرایط کم آبیاری و استفاده از روش‌های آبیاری نوین مانند آبیاری قطره‌ای در سیستم خشکه کاری برنج است.

وی همچنین درباره معرفی ارقام جدید افزود: موسسه بر اساس اهداف برنامه‌های راهبردی و افزایش پایدار تولید برنج ارقام را در چند گروه اصلاح و معرفی می‌کند که شامل: ارقام گروه پر پتانسیل با عملکرد بالا، ارقام متحمل به تنش‌های غیر زیستی مثل خشکی و شوری، ارقام زودرس و خوش کیفیت متناسب با تقویم زراعی، ارقام خالص سازی شده از توده‌های محلی برنج، ارقام هوازی مناسب برای کشت مستقیم و ارقام متحمل به بیماری‌های مهم برنج است.

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور افزود: اولین رقم متحمل به تنش خشکی برنج را در سال ۱۴۰۰ به نام رقم کیان را معرفی کردیم. رقم کیان رقمی است که ریشه قوی تری نسبت به سایر ارقام برنج دارد متحمل به تنش خشکی است؛ به خصوص خشکی آخر فصل را خیلی خوب تحمل می‌کند بطوریکه می‌توانیم سی تا سی و پنج روز انتهای فصل مزرعه را آبیاری نکنیم و آب کم تری مصرف می‌شود.

وی افزود: رقم کیان متحمل به ریزش هم بوده و کیفیت پخت و عطر و طعم مناسبی دارد. رقم دیگری برای تحمل به تنش خشکی نیز به تازگی نامگذاری شده و به زودی به صورت رسمی معرفی می‌شود که هستی نام دارد و مانند رقم کیان متحمل به خشکی بوده و بهره وری مصرف آب بالاتری نسبت به ارقام رایج برنج دارد. ارقامی مانند تیسا، هلال و طلوع زودرس بوده و دارای عملکرد بالایی هستند و متحمل به ورس و خوابیدگی و متحمل به بیماری بلاست هستند.

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور ادامه داد: ارقامی مثل رش و امید نیز پر پتانسیل با عملکرد بالا بوده و برای افزایش بهره وری در تولید اصلاح و معرفی شده اند. ارقام گیلانه و گیلار و آنام نیز بسیار خوش کیفیت بوده و دارای عطر و طعم مشابه ارقام محلی است، این ارقام زودرس متناسب با تقویم زراعی شمال کشوربوده و پاکوتاه هستند.

وی افزود: رقم ستایش برای تحمل به سرما و مناطق کوهستانی که آب قابل دسترس برای کشت برنج دارند، معرفی شده است که در عین حال متحمل به بیماری بلاست نیز هست. رقم توکا نیز حاصل ترکیب توده‌های محلی برنج ایرانی بوده و متناسب با ذائقه ایرانیان معرفی شده است.

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور ادامه داد:معرفی ارقام هوازی مناسب برای خشکه کاری و اصلاح و معرفی ارقام متحمل به شوری و بررسی سازگاری ارقام برنج چند ساله نیز از دیگر برنامه‌های بهنژادی برنج است. در کل برنامه‌های بهنژادی و معرفی ارقام برنج با هدف افزایش پایدار تولید برنج ایرانی و بهبود کیفیت آن متناسب با سلیقه مصرف کننده ایرانی می‌باشد. لازم به ذکر است همه برنامه‌های بهنژادی و بهزراعی برنج بر پایه ارتقای بهره‌وری است.

حسینی گفت: همانطور که اشاره کردم یافته‌های بهزراعی همراه با معرفی ارقام بایستی در عرصه بکار گرفته شود تا شاهد افزایش تولید برنج در واحد سطح باشیم.

وی گفت:به عنوان مثال یافته پژوهشی آبیاری تناوبی طی سال‌های اخیر در عرصه شالیزاری کشور عملیاتی شده و موجب شده که زراعت برنج در شرایط کم آبی با نقصان عملکرد مواجه نشود.

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور ادامه داد:بدین ترتیب که به جای آبیاری دائم به صورت غرقابی بر اساس برنامه زمان بندی تنظیم شده به صورت تناوب آب در اختیار کشاورزان قرارگرفت و علاوه بر تولید مناسب صرفه جویی قابل ملاحظه‌ای در میزان آب مصرفی نیز اتفاق افتاد که موجب ارتقای بهره وری مصرف آب شد.

وی افزود: برای مدیریت مناسب مزرعه در شرایط کم آبیاری متخصصین در رشته‌های مختلف اقدام به انتشار دستورالعمل فنی بهزراعی مدیریت مزرعه در شرایط کم آبیاری نموده و آن را در اختیار کشاورزان قرار دادند. به عنوان مثال میزان و چگونگی کنترل شیمیایی علف‌های هرز در آبیاری تناوبی با آبیاری غرقاب متفاوت بوده و نیاز به آموزش کشاورزان در این زمینه وجود داشت که اعضای هیئت علمی و محققین در تخصص‌های مختلف چگونگی مدیریت مزرعه در شرایط کم آبیاری را به صورت دستورالعمل منتشر کرده و همه توصیه‌ها را به صورت عملی نیز در مزرعه آموزش دادند؛ بنابراین ارائه بسته‌های بهنژادی و بهزراعی به کشاورزان موجب شد که مصرف آب صرفه جویی شود.

وی افزود: برای کاهش دشواری کار و کاهش هزینه‌های تولید می‌توان برنج را به صورت سیستم خشکه کاری یعنی کشت بذر بر بستر خاک خشک تولید کرد. در صورتی که در این سیستم کشت ازآبیاری نوین مانند آبیاری قطره‌ای استفاده شود صرفه جویی در مصرف آب هم خواهیم داشت. یکی از برنامه‌های پژوهشی موسسه تحقیقات برنج کشور جلوگیری ازکاهش عملکرد در شرایط آبیاری قطره‌ای است که در شرایط تغذیه از طریق آب آبیاری احتمالا بتوان عملکرد را نیز افزایش داد.

وی گفت: موسسه در سال‌های اخیر دستورالعمل‌های فنی بهزراعی ویژه هر منطقه را نیز منتشر و در اختیار کشاورزان قرار داده است. به زودی ارقام هوازی مناسب خشکه کاری نیز معرفی و در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد. ارقام هوازی در شرایط غیر غرقاب و هوازی رشد و عملکرد مناسبی داشته و ویژه خشکه کاری است.

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور گفت: اعضای هیئت علمی موسسه طی سال‌ها تلاش و پژوهش موفق شدند ارقام هوازی مناسب این سیستم کشت را اصلاح کنند که در آینده معرفی خواهد شد. ارقام هوازی پتانسیل عملکرد بالاتری داشته و می‌توانند تولید در واحد سطح را بالا ببرند.

حسینی افزود:دریافت ژرم پلاسم ارقام متحمل به شوری از دیگر کشور‌ها و برنامه‌های بهنژادی با هدف معرفی ارقام متحمل به شوری برای مناطقی از کشور که دارای خاک‌های شور و لب شور هستند نیز از برنامه‌های آتی موسسه می‌باشد که در دست اقدام است.

وی درباره کیفیت و مزیت ارقام جدید گفت: ارقام جدیدی که به تازگی معرفی کردیم و قرار است که به صورت رسمی اعلام شود در سه گروه است گروه اول ارقام پرپتانسیلی است که عملکرد بالایی دارد و امیدواریم که بتواند عملکرد در واحد سطح را افزایش بدهد، گروه دوم ارقامی است که متحمل به تنش‌های غیرزیستی به ویژه تنش خشکی است که برای مناطقی که با کمبود آب مواجهیم بویژه کمبود آب در آخر فصل حتی گروه سوم ارقام بسیار خوش کیفیت با ژنوم ارقام محلی است که جایگزین ارقام خوش کیفیت فعلی می‌شود هدف از معرفی همه ارقام این است که عملکرد را در واحد سطح افزایش بدهیم به اضافه این که تولید داخلی برنج ایرانی افزایش پیدا کند.

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشوردرباره مقاومت و خصوصیات و زمان کشت این ارقام افزود: جدیدترین ارقامی که معرفی کردیم در گروه پرپتانسیل‌ها با عملکرد بالا گروه ارقام متحمل به تنش‌های خشکی و گروه ارقام خشک کیفیت است و از فصل زراعی جدید ۱۴۰۳ وارد عرصه خواهند شد و امیدواریم که ترکیب این ارقام با ارقامی که قبلا معرفی کردیم باعث افزایش تولید برنج داخلی شود.

حسینی گفت: خوداتکایی مان در تولید برنج هم اکنون ۷۰ درصد است و ما ۷۰ درصد از نیاز کشور را خودمان تولید می‌کنیم و در تلاشیم که این را اضافه کنیم و از آن سهم ۳۰ درصدی که برنج وارد می‌کنیم هر ساله کمتر کنیم.