دود گران فروشی بلیت هواپیماها به چشم گردشگری میرود/حمل و نقل فرسوده آفت جان تروریست ها

تعرفه گذاری بلیت هواپیما مدتی است جنجالی و سؤال‌برانگیز و گران‌فروشی در آژانس‌های هواپیمایی منجر به اعتراض گسترده مسافرین شده است. اما گره کور تعرفه گذاری و  سروسامان دادن به این موضوع، حل نشدنی به نظر می‌آید. روز گذشته وزیر راه مهرداد بذرپاش با روش تنبیهی جدید وارد عمل شده است و بیان کرد: مجوز آژانس‌های هواپیمایی گران‌فروش باطل خواهد شد. این روش به‌عنوان مقابله  با وضعیت نا به سامان فروش بلیت‌های هواپیمایی  به نظر می‌رسد کنترل‌کننده باشد ولی از طرفی بذرپاش با بیان وضعیت ارزانی سوخت هواپیماها ادعا کرده است که سوخت این ناوگان به حدی ارزان است که فرقی با رایگان ندارد. مهم‌ترین آسیبی که بی‌سروسامانی ناوگان حمل‌ونقل ایجاد می‌کند مربوط به حوزه گردشگری است . رونق گردشگری وابستگی زیادی به حوزه حمل‌ونقل دارد به‌گونه‌ای که اولین دروازه ورودی هر توریست به کشور خارجی مواجه با ناوگان حمل‌ونقل است به همین خاطر است که بسیاری از کشورها ازجمله امارات و قطر و .... توجه اساسی به ناوگان حمل‌ونقل  و فرودگاه‌های خود دارند . و آن را تبدیل به برندینگ در کشور خودکرده‌اند.

رحیم یعقوب زاده رئیس مرکز گردشگری علمی و فرهنگی دانشجویان ایران در گفت‌وگو با خبرنگار گسترش نیوز در ارتباط با  تعرفه‌های بلیت هواپیما و تأثیر آن بر حوزه گردشگری  گفت: در بحث صنعت گردشگری حوزه خیلی مهم و تأثیرگذار حمل‌ونقل است که قاعدتاً یکی از آن‌ها پرواز و حمل‌ونقل هوایی است. در کشور ما باید  نسبت به درآمد، ارزیابی درستی داشته باشیم و نباید با کشورهایی مثل آلمان و یا کشور امارات مقایسه شویم. چراکه درآمد آن‌ها ۸ تا ۱۰ برابر ایران است. درمجموع بلیت حمل‌ونقل در ایران هزینه بسیار بالاتری دارد معمولاً هم در زمان‌های پیک  که گردشگر زیاد است و حتی در اواخر هفته قیمت‌ها بالاتر می‌رود اما زمانی که مسافر کمتر است آن‌چنان تغییر قیمتی مشاهده نمی‌شود این از یک قانون عرضه و تقاضا بهره‌مند نیست و بخصوص در قیمت بلیت هواپیما بیشتر مشاهده می‌شود. یکی از مشکلات جدی وقتی است که مسافر زیاد باشد قیمت‌ها افزایش میابد و وقتی‌که مسافر کم باشد قیمت‌ها ثابت می‌ماند درصورتی‌که در خیلی از کشورهای دیگر در این زمان‌ها قیمت‌ها خیلی کمتر از زمانی است که مسافر زیاد است.

وی اظهار کرد: موضوع دوم این است که این قیمت‌ها از ثباتی برخوردار نیستند به این معنی که  به‌هیچ‌وجه نمی‌توان برای آن برنامه‌ریزی کرد به‌عنوان‌مثال در  صنعت گردشگری مجمع‌هایی که برای تورها برنامه‌ریزی می‌کنند نمی‌توانند، قیمت پرواز برای یک ماه آینده را اعلام نهایی کنند ، برای اینکه ممکن است قیمت ماه جاری نوسان داشته باشد  این اتفاق در صنعت گردشگری تأثیرات منفی می‌گذارد.به این خاطر که یکی از اصول سفر برنامه‌ریزی است و برنامه‌ریزی شامل برآورد هزینه و قیمت از سفر خواهد بود.که متأسفانه برآورد قیمت از اکنون برای سفری که در اسفندماه قرار است اتفاق بیافتد تقریباً می‌توان گفت امکان‌ناپذیر است. این متفاوت بودن قیمت‌ها یک مسئله است و اینکه هزینه‌ها و قیمت‌ها  همیشه رو به افزایش بحث دیگری است. این بندرت پیش خواهد آمد که مثلاً به علت سفرهای کمتر قیمت‌ها کاهش پیدا کند.

یعقوب زاده بیان کرد: قیمت‌ها نسبت به منابع گران است و این مشکل به عوامل زیادی بستگی دارد یکی از آن‌ها این است که در کشور هواپیما به‌اندازه کافی وجود ندارد. شرکت‌های هواپیمایی بین‌المللی در کشور ما خیلی فعال نیستند و تعداد آن‌ها بسیار کم است این  شرکت‌ها هم به علت اینکه تعداد کمی هستند نهایت سو استفاده را از موقعیت می‌کنند و حتی برخوردهای بد با مسافرین دارند. مانند ترکیش ایر که به خاطر رفتار نادرست با مسافران ایرانی موردتوجه رسانه‌ها قرار گرفت. به علت اینکه شرکت‌ها حالت انحصاری پیدا می‌کنند و چند شرکت خارجی و محدود با چند شرکت داخلی که تعداد کم شرکت‌ها و تعداد کم هواپیماها باعث می‌شود که این بازار را تحت کنترل و اختیار خود بگیرند قیمت‌ها و نرخ‌ها را دست‌کاری کنند و همیشه به سمت  افزایشی شدن این اتفاق رخ می‌دهد.

وی بیان کرد هر از چند گاهی یکی از مسئولین شرکت‌های هواپیمایی و یا مسئولان راه اعلام‌جرم نسبت به این تعرفه می‌کنند ولی در عمل هیچ اتفاقی نمی‌افتد و شرکت‌هایی که مازاد بر تعرفه از مشتری و مسافر پول دریافت کرده‌اند هیچ‌گونه مابه تفاوتی را به مسافر عودت نمی‌دهند . درنتیجه  این ضعف نظارتی متولیان و مسئولان منجر به ایجاد بازار بسیار بی‌ثبات در خصوص نرخ بلیت‌های حمل‌ونقل ایجاد خواهد کرد و قیمت‌هایی که مسافرین باید پرداخت کند بسیار بالا و بی‌ثبات و دائم در حال افزایش است و البته عمده هواپیماها قدیمی و فرسوده بوده و بعد از ۲۰ -۳۰ سال و حتی ۴۰ سال پرواز در این ناوگان در حال ارائه خدمات هستند که اصلاً مناسب به نظر نمی‌رسد کما اینکه این هواپیماها در کشورهای رو به پیشرفته به این شکل وجود ندارد و هواپیماها اساساً جدیدتر هستند و باکیفیت بهتر خدمات بهتر و قیمت‌های مناسب‌تر و مرسوم‌تر و درعین‌حال ثبات بیشتر برخوردار هستند. این ضعف در کل صنعت حمل‌ونقل ما وجود دارد و منحصراً در حمل‌ونقل هوایی بیشتر مشاهده می‌شود. تعرفه‌های نامشخص نشان‌دهنده این است که مسئولان نه‌تنها بر این حوزه مدیریتی ندارند، بلکه اساساً برنامه‌ریزی مشخص برای حل این مسئله هم ندارند . چون‌که این مسئله یک ماه و دو ماه نیست و سالها‌ است که این مشکل وجود دارد و تقریباً می‌توان گفت چون آمار دقیقی وجود ندارد اکثر مسافرین از قیمت و از کیفیت خدمات حمل‌ونقل هوایی ارائه‌شده ناراضی هستند و این تأثیرات شدید و منفی بر حوزه گردشگری خواهد گذاشت. این اتفاق باعث می‌شود که  نارضایتی افزایش یابد که افت بزرگی  در صنعت گردشگری محسوب می‌شود آسیب جدی بر صنعت گردشگری وارد کند چه در کوتاه‌مدت در میان‌مدت و در بلندمدت بگذارد.

این کارشناس اقتصاد گردشگری درباره  راهکارهای حل این موضوع ادامه داد: از راهکارهایی  که به دولت می‌توانیم توصیه کنیم این است که علی‌رغم داشتن تحریم‌ها با تلاش‌ها و مذاکرات و تفاهم‌نامه‌ای که می‌تواند داشته باشد سیستم حمل‌ونقل هوایی را نوسازی کند تعداد هواپیماها را درعین‌حال بیشتر کند تا سود و مدیریت در این حوزه خیلی بهتر و مطلوب‌تر و مؤثرتر باشد و درعین‌حال نظارت درستی وجود داشته باشد و این موضوع نظارت اگر اهمیت کمی نداشته باشد از موضوعات دیگر حتی بیشتر خواهد بود. یعنی حتی با نوسازی و خرید هواپیماهای مطلوب و افزایش تعداد ناوگان حمل‌ونقل هوایی، اگر نظارتی وجود نداشته باشد هیچ اتفاق خاصی نخواهد افتاد همانند اتفاقی که در  بخش خودرو رخ‌داده، دولت خیلی حریف شرکت‌های هواپیمایی خصوصی نیمه‌خصوصی و یا خصولتی نمی‌شود و به نظر می‌رسد که چشمانش را بسته و اقدام مؤثری برای کاهش چالش انجام نمی‌دهد. درنتیجه ناوگان که نوسازی شد باید از سیاست عرضه و تقاضا در این صنعت استفاده کرد اگر قرار است قیمت‌ها همیشه ثابت باشد که قانون شود ولی اگر  قرار است در زمان‌های پیک فقط افزایش قیمت داشته باشد پس در زمان‌های کاهش مسافر قیمت‌ها به طبع کاهش یابد. پس قانون عرضه و تقاضا در بازار آزاد استفاده مطلوب شود و این اتفاق در کشور ما رخ نمی‌دهد.

آیا وزارت میراث از این اتفاق و عدم نظارت متضرر نمی‌شود؟

یعقوب زاده گفت: یک‌طرف یا مظان اتهام این عدم نظارت، خود سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است. به دلیل آنکه متولی حوزه گردشگری  وزارت میراث فرهنگی است و بخشی از حمل‌ونقل هوایی است اما وزارت میراث باید بیشتر از همه پیگیری کند تا به‌تبع سفرهای مطلوب را چه در بحث داخلی و خارجی محیا کند. به نظر می‌رسد آن‌ها هم در این زمینه ضعیف عمل کرده‌اند و تنها کسی که متضرر خواهد شد مسافران و مردم هستند. متأسفانه از رفتار میراث فرهنگی این‌گونه برداشت می‌شود که هیچ اولویتی برای حل مشکلات مردم ندارد.

کیفیت پروازهای غیرقابل‌قبول ازنظر عربستان آیا می‌تواند به‌صورت گسترده‌تر ایران را تحت‌فشار بگذارد و سایر کشورها با استانداردهای خودان را هماهنگ نداند و اجازه پرواز این هواپیماها را به خطوط هوایی خود ندهند؟

آیا این بهانه‌ای برای خصوصی شدن آژانس‌های کشورهای مقصد نیست؟

همان‌طور که میدانیم ماه‌هاست که علاوه بر آنکه زائران خانه خدا برای انجام مناسک حج  فراخوانده شدند ولی علی‌رغم انجام کلیه کارهای اداری اما مجوزهای لازم برای پرواز به هواپیماهای ایرانی داده نمی‌شود. در بررسی این کیفیت غیرقابل‌قبول پروازها که کشور مقصد را نگران کرده است تردید وجود دارد . یعنی عربستان به خاطر مسافرین ایرانی چنین سخت‌گیری‌هایی می‌کند ؟ یا در نظر دارد که خود به‌طور مستقیم متولی اعزام زائران از سایر کشورها شود و دست سازمان  حج و زیارت را از این موضوع کوتاه کند.

یعقوب زاده در ادامه بیان کرد: در خصوص سخت‌گیری‌های پروازی در گردشگری به کشورهای مقصد  بستگی دارد. مثلاً برخی از کشورها مثل ترکیه به‌نوعی بخش قابل‌توجهی از پروازهای خارجی  ایران را  در انحصار خوددارند. بنابراین ممکن است که خیلی هم از کیفیت پروازها راضی باشند و مسافرین این مقصدها به دلیل نارضایتی از  کیفیت پروازهای ایران، پروازهای خارجی را انتخاب کنند. اما کشورهایی مثل امارات و عربستان هم کیفیت و هم خدمات پروازی فوق‌العاده بالایی دارند و استانداردهای حداقلی را که می‌بینند حق‌دارند که سخت‌گیری‌های پروازی ایران را انجام دهند اما به نظر می‌رسد چون دران قسمت مسئله حج مطرح است و پای دولت درمیان است شاید از طرف مسئولان به‌راحتی حل شود اما ما باید به‌طورکلی چه در حوزه داخلی و چه در حوزه خارجی با کشورهای دیگر ازنظر استانداردهای پروازی هماهنگ ترباشیم چرا که ممکن است سیاستی داشته باشند که بخواهند پروازها از شرکت‌های خود ادامه پیدا کند در این حالت چه‌بسا شرکت‌های هواپیمایی ما متضرر شوند.

تحلیل این است که در کوتاه‌مدت این سخت‌گیری‌ها منجر به این می‌شود که آن شرکت‌ها منتفع شوند و شرکت‌های هوایی داخلی ما بیشتر تمرکز خود را با همان کیفیت بسیار پایین برای پروازهای داخلی انجام دهند. و این برای کشور ما که صنعت گردشگری  نوپا است و سعی در موفقت  دارد خیلی خوب نخواهد بود و چون صنعت هوا یکی از آن بخش‌هایی است که به‌نوعی برند است برای صنعت گردشگری در کشور و شاید به همین خاطر باشد که خیلی از کشورها مثل قطر و امارات هزینه سنگین در این مسیر انجام می‌دهند و حتی متضرر شدند و بودجه دولتی در اختیار شرکت‌های هوایی گذاشته شد تا بالاترین کیفیت را ارائه دهند چون همین شرکت هوایی می‌تواند برای آن‌ها برند و حسن شهرت ایجاد کند و این‌طور شده که با بردن اسم امارت بلافاصله به یاد پروازهای امارات می‌افتیم .برای نام و شهرت و پرستیژ کشور اصلاً خوب نیست که کیفیت و تعرفه‌های درست اجرا نمی‌شود چراکه آسیب جدی به این حوزه وارد خواهد کرد. هرچند که  من پیش‌بینی نمی‌کنم تا ده سال آینده دراین حوزه و حمل‌ونقل هوایی اتفاقی روبه بهبودی  حاصل شود.

سخن پایانی :

حوزه گردشگری نیاز به توجه بسیار زیاد دارد. اگر رونق گردشگری را در نظر بگیریم رأس آن حمل‌ونقل و داشتن ناوگان مناسب است . چه‌بسا با لغو روادیدها نیاز به توجه در این حوزه دوچندان حس می‌شود. داشتن نرخ و تعرفه درست می‌تواند در حوزه از آسیب‌های جدی برای آینده گردشگری  پیشگیری نماید. از وزارت میراث فرهنگی و گردشگری به‌عنوان یک مطالبه گر در این مسیر از دولت و مسئولین مربوطه گام اساسی بردارد.این را فراموش نکنیم که اولین محلی که گردشگران را به خود جذب می‌کند فرودگاه‌ها و پایانه‌های مسافربری آن شهر و کشور است. پس باید زیباترین و مجهزترین قسمت هر شهر همین مکان‌ها باشد.