هوشمندی بانک مرکزی با افزایش ارز مسافرتی /جزئیات این تصمیم چیست؟

بانک مرکزی در تاریخ مذکور، این تصمیم را اتخاذ کرده است تا به مردم کمک کند تا در ایام پایانی سال بتوانند به بهترین شکل ممکن از خدمات مسافرتی هوایی استفاده کنند. افزایش سرانه فروش ارز مسافرتی هوایی به ۱۰۰۰ یورو به معنی افزایش حق انتقال ارز برای افرادی است که قصد دارند در سفرهای خارجی شرکت کنند.

این تصمیم بانک مرکزی به منظور تسهیل در دسترسی به ارز برای مردم و کاهش مشکلات مرتبط با ارز در دوران پایان سال اتخاذ شده است. این اقدام سعی در پاسخگویی به نیازهای ارزی مردم است و در راستای تسهیل در انجام معاملات مربوط به سفرهای خارجی صورت گرفته است.

این اقدام در روزهای اخیر از سوی برخی کارشناسان تحت عنوان پرداخت رانت و هدر رفت منابع ارزی مورد انتقاد قرار گرفت اما برخلاف انتقادات، چنین اقدامی به نظر می‌رسد نشان از هوشمندی و رویکرد بانک مرکزی در حضور فعالانه در بازار ارز و تقویت بازار رسمی دارد. 

تجربه نشان داده، بازار ارز کشور همواره در ماه‌های پایانی سال دچار نوسانات خارج از روند اصلی می‌شود و این نوسانات معمولا منجر به شوک اقتصادی و افزایش به یکباره قیمت‌ها می‌شود.

در اقتصاد ایران به دلیل تورم بالا، قیمت‌ها نسبت به عوامل افزایشی حساسیت بالایی دارند و بالعکس در برابر کاهش، به دلیل وجود عوامل انتظاراتی، چسبندگی بالایی دارند و به همین علت افزایش قیمت‌ها به راحتی اتفاق می‌افتد اما کاهش آن سخت‌تر است. 

بر همین اساس یکی از وظایف بانک مرکزی برای جلوگیری از شوک اقتصادی و کنترل نرخ ارز به گونه ای است که از روند اصلی خود خارج نشود.

یکی از عوامل افزایش نرخ ارز در روزهای پایانی سال، افزایش حجم تقاضای ارز برای نیاز ارز مسافرتی از سوی مردم است. در سال‌های گذشته بخشی از این نیاز با سهمیه ارز مسافرتی از سوی بانک مرکزی تامین می‌شد اما به دلیل پائین بودن میزان این سهمیه، بخش دیگر آن به بازار غیررسمی راه پیدا می‌کرد.

این افزایش تقاضا در افزایش نرخ ارز در بازار غیررسمی نقش داشت اما دلیل اصلی افزایش نرخ‌ها تنها افزایش حجم تقاضا نبود بلکه بخش اعظمی از آن به سازوکار بازار غیررسمی کشور برمی‌گردد. 

حجم تقاضای ارز مسافرتی در ماه‌های پایانی سال نسبت به حجم مبادلات ارزی کشور رقم بسیار کوچکی است اما همین تقاضای کوچک وقتی به بازار غیررسمی می‌رود با سوءاستفاده دلالان و قیمت‌سازی کاذب به یک معضل برای اقتصاد کشور تبدیل می‌شود. 

بسیاری از بازیگران بازار غیررسمی ارز همواره تمایل به افزایش نرخ ارز دارند تا بتوانند از نوسان‌گیری کسب سود کنند و از سوی دیگر هر چه معاملات در این بازار بیشتر شود، نوسانات آن در اقتصاد کشور اثرگذاری بیشتری دارد؛ چرا که به بازارهای دیگر سیگنال‌دهی می‌کند. بنابراین بانک مرکزی نباید اجازه بدهد نیازهای واقعی ارز به سمت بازار غیررسمی حرکت کند و همسوی با آن برای کاهش عمق بازار غیررسمی از هیچ تلاشی دریغ نکند.

رسیدن به این مهم تنها با حضور فعالانه بانک مرکزی در بازار ارز و اتخاذ سیاست‌های متناسب برای شرایط زمانی و در نظر گرفتن عوامل مختلف امکان پذیر است.

تقاضای ارز برای مسافرت یک تقاضای واقعی است و حتما باید در یک بستر رسمی پاسخ داده شود و بانک مرکزی به درستی سهمیه ارز مسافرتی را به ۱۰۰۰ یورو افزایش داده است. البته به نظر می‌رسد این تصمیم مقطعی بوده و برای مدیریت تقاضای ارز در روزهای پایانی سال گرفته شده و به نظر می‌رسد پس از تعطیلات نوروزی سهمیه ارز مسافرتی به حالت قبل برگردد. 

این یعنی بانک مرکزی در سیاستگذاری خود به خوبی بر نیاز روز بازار ارز واقف است و تصمیمات خود را با کارشناسی و متناسب با اوضاع بازار ارز اتخاذ می‌کند.

باید به این نکته توجه شود که بانک مرکزی این اقدام را برای تامین نیاز واقعی ارز برای مسافرت انجام داده است و سازوکار آن را نیز به گونه‌ای در نظر گرفته که هیچگونه امکان سوءاستفاده و رانت‌جویی در آن وجود نداشته باشد. با اتخاذ سازوکار پرداخت ارز پشت گیت فرودگاه این سهمیه تنها به افرادی پرداخت می‌شود که نیاز واقعی به آن دارند و این اقدام قطعا در تامین نیاز واقعی مسافران به ارز موثر است.  

تصمیم افزایش سهمیه ارز مسافرتی با توجه به افزایش فروش نفت، آزادسازی منابع ارزی و بازگشت ۲ میلیارد دلار بدهی بابک زنجانی به خزانه بانک مرکزی و شرایط خوب منابع ارزی بازارساز بازار ارز، تصمیمی هوشمندانه و به موقع بود که در ثبات بازار ارز در ایام پایانی سال بسیار موثر است.