وضعیت دریاچه ارومیه / منتظر احیای مجدد باشیم؟

دریاچه ارومیه، نامی که همه ما آن را می شناسیم و نگران آینده آن هستیم. این دریاچه ارزشمند را باید یک میراث مهم دانست که البته باید گفت در حفظ و نگهداری آن تاکنون نتوانسته ایم به خوبی عمل کنیم. استفاده بی رویه از منابع آبی و همچنین آبیاری و کشت محصولات آب بر، سبب شده است تا این دریاچه بی مهر و بی فروغ شود. سالیان گذشته، این دریاچه آب بسیاری داشته است و یک مکان به شدت زیبا برای گردشگران و همچنین مکانی برای مهاجرت پرندگان بوده است. این دریاچه در روزگاران گذشته، زیبایی منحصر به فردی داشته است و حجم قابل توجهی آب در آن قرار داشت. دریاچه ارومیه در در شمال غربی کشور واقع شده است و گفته می شود در سال  سال ۱۳۷۷ مساحت آن به ۶ هزار کیلومتر مربع می رسید که ارومیه را به بیست و پنجمین دریاچه بزرگ دنیا از نظر مساحت تبدیل کرده بود.

آغاز خشکسالی از اواسط دهه ۸۰

آب دریاچه ارومیه به دلیل شور بودن بیش از حد، هیچ گونه ای از ماهی را در خود جای نداده است و فقط چند گونه سخت پوست هستند که توانسته اند خود را با شرایط ارومیه سازگار کنند. البته پرندگاه مهاجر نیز، در سال های گذشته، ارومیه را به عنوان مقصد خود انتخاب می کردند. با گذشت زمان و ناکارآمدی مسئولان امر، برداشت های بی رویه، کشت و کشاورزی های غیر تخصصی، این دریاچه در مسیر خشک شدن قرار گرفت و از اواسط دهه ۸۰ بود که روند خشک شدن ارومیه آغاز شد و امروزه در خطر خشک شدن کامل قرار گرفته است. گزارش های موجود از تصاویر ماهواره ای و همچنین بررسی های دقیق کارشناسان محیط زیست، نشان می دهد که در سال ۲۰۱۵ این دریاچه، تقریبا ۸۸ درصد از مساحت خود را از دست داده است. دلایل بسیار زیادی برای خشک شدن این دریاچه وجود دارد که تعدادی از آن ها را نام بردیم و باید اضافه کرد که یکی دیگر از دلایل خشک شدن ارومیه، ساخت بزرگراه بر روی این دریاچه است.

آمارهی وحشتناک از خشک شدن تدریجی ارومیه

آمار های بسیار وحشتناکی از خشک شدن تدریجی دریاچه ارومیه وجود دارد. گزارشات حاکی از آن است که در اولین هفته از آبان ۱۳۹۴ ، تراز آب دریاچه ارومیه ۱۲۷۰٫۰۴ متر اعلام شد بود که نسبت به آبان سال ۱۳۹۳، ۴۰ سانتیمتر کاهش پیدا کرده است. همچنین طبق گفته های بسیاری از کارشناسان محیط زیست و مردم محلی در آذربایجان مقصر خشکیدن دریاچه ارومیه مردم و نمایندگانی هستند که برای تامین  نیاز‌های کشاورزی و خانگی، به دفعات  درخواست انتقال آب رودخانه‌هایی را کرده اند که به دریاچه ارومیه می‌ریزند و از مقامات درخواست کرده اند تا آب این رودخانه‌ها برای تامین نیاز باغ‌ ها و دیگر شهر‌های استان استفاده شود. این عوامل و اجرایی شدن بسیاری از طرح های بی هدف و ناکارآمد سبب شد تا جان دریاچه ارومیه گرفته شود.

البته باید اشاره کرده که نیت های منفعت طلبی و اقتصادی عده ای، سبب شد تا بلایی بزرگ بر جان ارومیه افتد و مرپم نظاره گر کم شدن تدریجی آب دریاچه ارومیه باشند. فعالیت هایی که جنبه اقتصادی داشت و سبب پر شدن جیب عده ای شد، کاری با دریاچه ارومیه کرد که هیچ بارندگی سبب نخواهد شد تا مانند گذشته، شاهد ارومیه ای پر آب باشیم. درصورتی که اگر کمی فکر پشت این موضوعات بود، به راحتی می شد با گردشگری و جذب توریسم، تنها با تماشای ارومیه برای کشور ارز آوری کرد. زمانی که آب بسیاری در این دریاچه وجود داشت، گردشگران بسیاری به کشور می آمدند و بازدید از ارومیه را در برنامه های خود قرار می دادند. پس اگر کمی عقل کار کند، می توانستند از پر آب بودن این دریاچه ارز آوری کرده و فعالیت های اقتصادی را انجام دهند.

افسوس که منفعت عده ای در خشک شدن بود. بسیاری از کارشناسان محیط زیست پیش ‌بینی کرده اند که در صورت خشک شدن این دریاچه، هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با باد‌های نمکی خواهد شد و زیست ‌محیط منطقه تغییر اساسی خواهد کرد. علاوه بر نمک بسیاری از آلودگی‌های شامل فلزات سمی سنگین مورد استفاده در صنعت و مواد سمی مورد استفاده در کشاورزی به آب‌های سطحی و زیر سطحی مرتبط با دریاچه نفوذ کرده‌اند و در صورت خشک شدن دریاچه بسیاری از از مواد سمی هوازی شده و خطرات بیماری‌های تنفسی برای زیست‌بوم و مردم منطقه بوجود خواهد آورد.

با گذشت زمان، مسئولان کم کم به فکر نجات دریاچه ارومیه افتادند و طرح نجات این دریاچه در دستورکار قرار گرفت اما کمی دیر است. ماه گذشته بود که طرح رها سازی سد سیلوه به کانی سیب و نهایتا به دریاچه ارومیه اجرایی شد. در فیلم زیر می توانید فیلم رها سازی آب را مشاهده کنید.

نجات دریاچه ارومیه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و اگر کمپین هایی برای کمک به این دریاچه راه اندازی شود، قطعا تمام مردم استقبال خواهند کرد. خوب است مسئولان کشور، طرح نجات دریاچه ارومیه را جدی بگیرند و اقدامات مناسبی را در جهت احیای این دریاچه انجام دهند.