دردسری به نام اجاره‌ بها / مستاجران مستاصل شدند!

در ماه بهمن سال ۱۴۰۲، تورم در بخش مسکن و اجاره به عنوان یکی از عوامل اصلی برای بقای تورم در دهک‌ها، به ویژه در دهک‌های فقیرتر، مهم بود. در واقع، اگر اجاره بهاها افزایش نمی‌یافت، احتمالاً برخی از این دهک‌ها تورم منفی را تجربه می‌کردند.

برای مثال، اگر اجاره‌ بهای مسکن در بهمن تغییری نمی‌کرد، تورم کل کشور می‌توانست ۰.۹۲ واحد درصد کمتر از رقم فعلی باشد.

بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد که به طور کلی در بهمن امسال، مسکن در دهک اول و سپس در دهک هشتم بالاترین سهم را از تورم ماهانه به خود اختصاص داده است. در مقابل، کمترین سهم این کالا از تورم ماهانه در دهک‌های میانی دیده شده است.

دهک‌، راهی برای دسته‌‌بندی خانوارها در کشور

در یک جامعه، افراد سطوح درآمدی متفاوتی دارند و متناسب با آن، هزینه­ های خود را تنظیم می­کنند. یکی از روش­های دسته بندی خانوارها بر اساس شرایط مالی آن­ها، دهک بندی است. در این روش خانوارهای کل کشور را بر اساس سطوح هزینه­ای آن­ها در ۱۰ گروه جای می­دهند. هر گروه ۱۰ درصد از افراد جامعه را در بر گرفته است. بدین ترتیب افراد حاضر در اولین دهک درآمدی کمترین هزینه را داشته و فقیرترین قشر جامعه محسوب می­شوند. در مقابل افراد حاضر در دهک دهم درآمدی، بیشترین هزینه­ را دارند و در رده قشر ثروتمند جامعه قرار می‌گیرند. لذا برای درک بهتر تغییرات قیمت کالا و خدمات، نرخ تورم برای هر دهک به صورت مجزا منتشر می­شود.

از طرفی، خانوارها بر حسب درآمدی که دارند، به میزان متفاوتی از کالا و خدمات مختلف استفاده می‌کنند. به عبارت دیگر، وزن هر کالا در سبد مصرف خانوار در دهک‌های مختلف یکسان نیست. مسکن یکی از اقلام ضروری خانوار است که هر چقدر سطح درآمد پایین باشد، باز هم خانوار یک حداقلی از درآمد خود را ناچارا به مسکن اختصاص می‌دهد چرا که امکان حذف آن از سبد مصرف را ندارد. بر این اساس، هیچ گاه سهم مسکن از تورم ماهانه دهک‌ها نمی‌تواند از یک کف پایین‌تر باشد.

با توجه به این که منظور از تورم مسکن، تورم اجاره‌بها است، این کالا سهم مختلفی را از تورم ماهانه هر دهک به خود اختصاص می‌دهد.

سهم مسکن از تورم ماهانه فقرا در بهمن ۱۴۰۲

آخرین گزارش مرکز آمار حاکی از آن است که تورم کل کشور در بهمن امسال به ۱.۴ درصد رسیده و نسبت به دی ماه کاهش یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۰.۹۲ واحد درصد از این نرخ به دلیل تورم مسکن رخ داده است. یعنی اگر قیمت اجاره‌بها یا تعمیرات منزل تغییری نمی‌کرد، تورم ماهانه بهمن ماه در کل کشور به کمتر از نیم درصد می‌رسید. از میان کل دهک‌ها، این نرخ در دهک اول ۰.۳۸ درصد بوده که پایین‌ترین نرخ میان سایر دهک‌ها است.

سهم مسکن از تورم ماهانه دهک اول در بهمن امسال ۰.۹۸ واحد درصد برآورد شده است. یعنی اگر تورم مسکن نبود، تورم ماهانه دهک اول ۰.۹۸ واحد درصد کمتر می شد. حال ممکن است این سوال ایجاد شود که مگر تورم ماهانه دهک اول ۰.۳۸ درصد نیست؟ پس چطور ممکن است ۰.۹۸ واحد درصد آن که عدد بزرگ‌تری از تورم است، عامل ایجاد این نرخ باشد؟

در جواب باید گفت که چون سایر کالاها مثل مرغ و سبزیجات در این ماه با کاهش قیمت مواجه شدند، تورم ماهانه دهک اول را کاهش دادند و به همین علت این نرخ اکنون به ۰.۳۸ درصد رسیده است. از این مشاهده می‌توان نتیجه گرفت که اتفاقا تنها کالایی که باعث بالا ماندن تورم ماهانه در دهک اول شده، مسکن است.

مشابه این اتفاق در برخی دهک‌های دیگر نیز رخ داده است. مثلا تورم ماهانه دهک دوم نیز ۰.۵۵ درصد شناسایی شده در حالی که سهم مسکن از تورم این دهک برابر با ۰.۸۳ واحد درصد است.

دهک‌های میانی، میزبان کمترین سهم مسکن از تورم ماهانه

از میان کل دهک‌ها، کمترین سهم مسکن از تورم ماهانه در دهک سوم دیده شده است. تورم ماهانه این دهک در بهمن ماه ۰.۶۶ درصد بوده که ۰.۸ واحد درصد آن به واسطه مسکن رخ داده است. همانطور که پیش‌تر اشاره شد، این مسئله نشان می‌دهد عامل اصلی مثبت‌بودن تورم ماهانه در این دهک نیز افزایش اجاره‌بها یا تعمیرات مسکن است چرا که کاهش قیمت برخی کالاها مثل گوشت مرغ و سبزیجات تورم ماهانه این دهک را پایین آورده است.

هر چه به سمت دهک‌های ثروتمند نزدیک شویم،‌سهم مسکن از تورم ماهانه بالا می‌رود تا این که در دهک دهم این رویه معکوس می‌شود. مثلا ۰.۹۲ واحد درصد از تورم ماهانه ۱.۳ درصدی دهک هشتم را مسکن ایجاد کرده است. در حالی که این نسبت در دهک دهم به ۰.۸۶ واحد درصد از ۱.۹ درصد می‌رسد.

بنابراین به نظر می‌آید همچنان مسکن نقشی تعیین‌کننده در مثبت‌ نگه داشتن تورم ماهانه در دهک‌ها دارد و این مسئله خصوصا در دهک اول و دهک‌های آخر به چشم می‌خورد.