زنگ خطر بزرگ برای کشور / توان تولید گاز کاهش می یابد؟

بحث گاز و ناترازی در این حوزه نکته ای بسیار دارای اهمیت است که باید توجه ویژه ای به آن داشت. در کشور ما، همزمان با رسیدن فصل سرما، توصیه هایی مبنی بر مدیریت مصرف به گوش می سرد که البته درصد کمی از مردم رعایت می کنند. بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که در کشور ما ذخیره سازی گاز به درستی صورت نمی گیرد و همین موضوع سبب می شود تا فصل سرد سال، مشکلاتی را برایمان به وجود آورد.

ناترازی مهمان همیشگی

محمدصادق مهرجو، کارشناس انرژی در ارتباط با وضعیت گاز کشور و بحث ناترازی به خبرنگار گسترش نیوز گفت: در ابتدا باید اشاره کرد که در کشور، مشکل ناترازی وجود دارد و موضوع جدیدی نیست. مدت هاست که کشور ما در حوزه انرژی به ویژه گاز، با پدیده ناترازی دست و پنجه نرم می کند. باید گفت که بحث مدیریت و پیک مصرف در ۴ ماه انتهای سال دارای اهمیت است. پیک مصرف در کشور ما همواره از دی ماه آغاز می شد اما شاهد آن بودیم که دی ماه، سرمای چندانی را تجربه نکرد و از اواخر بهمن، سرما و پیک مصرف آغاز شد. سابقه نشان می دهد که در سال های گذشته، اسفند ماه، پیک مصرف چند برابری را مانند امسال نداشته است.

مهرجو ادامه داد: در کشور ما، ۳۰۰ میلیون مترمکعب ناترازی گاز وجود دارد و اگر تمام نیازمندی ها را جمع بزنیم، تقریبا معادل ۳۰۰ میلیون متر مکعب خواهد شد. این نیازمندی ها شامل، صادرات، نیاز صنایع، بخش خانگی و ... خواهد شد. زمانی که این ناترازی به وجود می آید، مجبور هستیم تا گاز را برای بسیاری از مصارف مانند صنایع محدود کنیم. همانطور که در جریان هستید، گاز پتروشیمی ها به طور کامل قطع شد و به شهرک های صنعتی اعلام شد، تا زمانی که پیک مصرف را رد کنیم، گاز شما قطع خواهد بود.

وی افزود: ما به صورت سالیانه و طی ۱۰ سال گذشته، تقریبا رقمی معادل ۴،۸ درصد رشد مصرف را تجربه کرده ایم و میزان رشد تولید ما ۳،۸ درصد بوده است و طی ۱۰ سال اخیر ما ۱۱ درصد عقب ماند تولید از مصرف داشته ایم. حال این سوال پیش می آید که چگونه باید این موضوع را مدیریت کرد؟ آیا ما می توانیم، جوابگوی تمام نیازهای خود به صورت نامحدود باشیم؟ واقعیت امر این است که در شرایط فعلی چنین امکانی وجود نخواهد داشت. در سال های آینده سقف تولیدی خواهیم داشت و اگر تمام منابع تولید گازمان را به صورت ناگهانی و معجزه آسا توسعه دهیم، به رقم تولیدی ۱ میلیارد و ۴۲۰ میلیون متر مکعب نمی توانیم تجاوز کنیم. چنین موضوعی در شرایطی است که برنامه های فشار افزایی پارس جنوبی اجرایی شود.

مشکل گازسوزی هنوز برطرف نشده است

این کارشناس انرژی در ادامه به خبرنگار گسترش نیوز گفت: ما شاهد گاز سوزی هستیم که در سال های قبل نیز وجود داشته است؛ اما چون تولید نفت افزایش پیدا کرده، تولید گازهای همراه نیز شاهد افزایش بوده و به همین دلیل بحث گازسوزی نسبت به سال گذشته بیشتر شده است. بحث فشار افزایی پارس جنوبی برای ما یک مشکل اصلی است و اگر نتوانیم اقدامی در راستای فشار افزایی انجام دهیم، طی ۲۰ سال آینده، تولید در پارس جنوبی به یک پنجم سقوط خواهد کرد. چنین موضوعی را می توان یک زنگ خطر بزرگ برای کشور دانست. این نکته بسیار نگران کننده است که تولید بیش از ۷۰ درصد گاز کشور، محدود به نیروگاه پارس جنوبی  است. از سال ۹۵ بحث فشار افزایی مطرح بوده است اما تا کنون این ماجرا بلاتکلیف مانده است. مسئولان اعلام کرده اند که قرار است، قراردادهایی را در این راستا منعقد کنند اما باید گفت که قرارداد بدون مطالعات جزئی به هیچ عنوان امکان پذیر نیست. اسناد مناقصه، شرایط و محدوده کار که باید به پیمانکار واگذار شود، مشخص باشد و در این زمینه هیچ مطالعه ای صورت نگرفته است.

مهرجو گفت: طی ۲ سال و نیم گذشته، عمده توجه ما به دلیل وابستگی کشور به ارز، به افزایش تولید نفت بوده است و از بحث فشار افزایی پارس جنوبی عقب مانده ایم. در سال ۱۴۲۱ اگر فشار افزایی صورت نگیرد، تولید از پارس جنوبی کاهش پیدا می کند و اگر تمام طرح های موجود برای فشار افزایی صورت گیرد، تولید نصف خواهد شد.

وضعیت ذخیره سازی گاز

وی ضمن اشاره به وضعیت ذخیره سازی گاز کشور گفت: در تمام کشورهای مطرح دنیا مخصوصا اروپا، بحث مدیریت پیک مصرف را با ذخیره سازی انجام می دهند. بین ۱۰ تا ۱۴ درصد از میزان مصرف گاز در اروپا، از منبع ذخیره سازی گاز انجام می شود. مخازنی که خالی از سیال شده است، در آن ها ، گاز تزریق می شود و در فصل سرد سال از این محل استفاده می شود. متاسفانه در ایران ۳ درصد از نیاز مصرفان را ذخیره سازی تامین می کند. بحث محدودیت های مالی برای ما بسیار چالش برانگیز شده است و تمام پروژه های توسعه و ذخیره سازی، نیازمند تامین مالی است. بحث توسعه و فشار افزایی پارس جنوبی، نیازمند ۲۰ میلیارد دلار تامین مالی است و ذخیره سازی نیز ۶ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد. باوجود تحریم ها، کار ما مقداری سخت و دشوار شده و محدودیت های مالی بسیار چالش برانگیز شده است. صندوق توسعه ملی اعلام کرده است که قصد شراکت برای توسعه تولید نفت دارد و من پیشنهاد می کنم که اگر آقایان قصد سرمایه گذاری دارند، در پروژه های گازی سرمایه گذاری کنند.

مهرجو خاطرنشان کرد: گاز برای ما یک کالای مصرفی نیست، بلکه یک کالای استراتژیک است. ۸۵ درصد نیاز نیروگاهی ما به سیال گاز است و صنایع بزرگ مانند فولاد و ... به گاز نیازمند هستند و نمی توان برق را با گاز جایگزین کرد. نیاز خانگی هم برای ما بسیار دارای اهمیت است و بحث تبعات سیاسی، امنیتی، اقتصادی و اجتماعی نیز در این حوزه اهمیت دارد. بحث صادرات گاز نیز مهم بوده و ما تعهداتی را برای صادرات گاز داریم و اگر خط لوله پاکستان کشیده شود، می توانند از ما درخواست غرامت کنند و بگویند که ما تعهدات خود را برای کشیدن لوله انجام داده ایم و اکنون درخواست گاز داریم.

این کارشناس انرژی در ادامه این گفت و گو به خبرنگار گسترش نیوز گفت: نکته دیگری که اهمیت دارد، تزریق به مخازن نفتی است. در سال های اخیر، تزریق به مخازن نفتی، کاهش پیدا کرده است و در سال های آینده بخشی از ذخایر ثانویه تولیدی خود را از دست خواهیم داد. تمام این پیش بینی ها قطعا رخ خواهد داد. به دلیل نوع مخازن ما در جنوب غرب کشور، نیازمند تزریق گاز به جای آب هستیم. ما اگر می خواهیم به سمت تولید ۴نیم میلیون بشکه به بالا برویم، قطعا باید توان تزریق گاز به مخازن نفتی را افزایش دهیم. تمام این موضوعات دلیل می شود تا اهمیت استراتژیک گاز را بیشتر درک کنیم.

باید به دنبال تولید گاز باشیم

وی افزود: درحال حاضر، ما باید به دنبال تولید گاز باشیم و نفت ما به اندازه توان به فروش می رسد و اضافه بر این ممکن است چالش هایی مانند برگشت پول پیدا کنیم. گاز را می توان با برق تهاتر کرد که خیلی سریع به دستمان می رسد. درحال حاضر یک تهاتر خوب و سازنده با ارمنستان در زمینه برق و گاز داریم که البته رقم بالایی هم ندارد اما امکان مانور وجود دارد. باید اشاره کرد که ایران آمادگی تبدیل شدن به هاب گازی منطقه را دارد. چنین موضوعاتی امکان و پتانسیل است که در ایران وجود دارد. ایران بر سر ۴ راه جهان واقع شده است و چنین حرفی را رئیس جمهور سابق آمریکا در سال ۱۹۵۰ زده است.

مهرجو ادامه داد: ما از شمال با کشورهای بزرگ و تولیدکننده گاز مانند روسیه، ترکمنستان و آذربایجان همسایگی داریم و از شرق و غرب نیز با کشورهای مصرف کننده عمده همسایه هستیم و باید از این موقعیت استفاده کنیم. این امکان وجود دارد که ایران به واسطه موقعیت جغرافیایی که دارد تبدیل به هاب بزرگ منطقه شود.

روسیه رقیب ایران است

این کارشناس انرژی در ارتباط با خبری مبنی بر واگذاری مناطق گازی شمال ایران به روسیه به خبرنگار گسترش نیوز گفت: چنین موضوعی بحث سرمایه گذاری مشترک است. ما در بحث گاز و نفت با روسیه رقیب هستیم. آیا یک رقیب که خودش در شرایط جنگ و تحریم قرار دارد، حاضر می شود تا منابع خود را صرف توسعه منابع گازی ما کند؟ در حقیقت روسیه رقیب ما است و اگر از ما دعوت کنند، سرمایه هایی را برای توسعه منابع آن ها خرج کنیم؛ قبول نخواهیم کرد و اولویت را به توسعه منابع خود اختصاص خواهیم داد. بنده نسبت به این موضوع چندان خوشبین نیستم. ما می توانیم تبدیل به هاب گازی شویم در شرایطی سوآپ گاز داشته باشیم. یعنی گاز را از روسیه تحویل گرفته و تبدیل به ال ان جی کنیم و به دست مصرف کنندگان برسانیم و حق سوآپ را دریافت کنیم.

مهرجو در پایان گفت: کار کردن در چنین شرایطی سخت و دشوار است. این که از دولت توقع معجزه داشته باشیم امکان پذیر نیست و باید واقعیت ها به مردم گفته شود. ما باید الگوی مصرف و صرفه جویی را مدنظر قرار دهیم. گاز برای ما دارای اهمیت است و باید این میراث ملی را قدر بدانیم. ما باید به دنبال توسعه معادن ذغال سنگ باشیم تا بتوانیم فشار را از روی گاز برداریم وهیچ راهی به جز صرفه جویی و تنوع در سبد سوختی نداریم. باید گفت در شرایط فعلی تحت فشار هستیم و هیچ بهبودی صورت نگرفته است. ما نیازمند معاونت انرژی هستیم اما آقایان به دنبال معاونت بهینه سازی انرژی هستند و بهینه سازی به تنهایی کفایت نخواهد کرد و ما نیاز به تمرکز در بحث سیاست گذاری داریم.