سرنوشت عجیب بنزین / منتظر چند نرخی شدن باشیم؟

بنزین و قیمت این سوخت مهم، همواره خبرهایی را برای مردم داشته است که باعث نگرانی شد. قیمت بنزین و جمع آوری کارت های سوخت جایگاه ها، از مهم ترین خبرهای چند روز گذشته بود.

یکی از موضوعاتی که بلافاصله پس از تعطیلات نوروز امسال از سوی جواد اوجی، وزیر نفت در حاشیه جلسه هیأت دولت در جمع خبرنگاران مطرح شد مربوط به نحوه استفاده از کارت‌های سوخت بود.

جواد اوجی در این خصوص اعلام کرد؛ در قانون بودجه ۱۴۰۳ قانونگذار، وزارت نفت را مکلف کرده است که ۹۵ درصد عملیات سوخت‌گیری‌ها باید از طریق کارت‌های سوخت شخصی افراد صورت گیرد و ما مکلف به اجرای این قانون هستیم. این اظهارات بلافاصله توسط برخی رسانه‌ها به موضوع «جمع آوری کارت‌های سوخت آزاد» تفسیر و منتشر شد.

اما تنها چند ساعت پس از اظهارات وزیر نفت جلیل سالاری، معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی بیان کرد: صدور کارت‌های سوخت نوشماره و المثنی تا پایان اردیبهشت الکترونیکی می‌شود و تمرکز بر استفاده از کارت‌های سوخت شخصی به معنای جمع آوری کارت‌های اضطراری طی هفته جاری نیست و کارت اضطراری کماکان وجود خواهد داشت! هر چند سهمیه بنزین ۱۵۰۰ تومانی با مقدار ۶۰ لیتر همچنان به روال سابق ادامه دارد، اما از بهمن ماه سال قبل به منظور آنچه «مدیریت مصرف سوخت و کنترل قاچاق فرآورده‌های نفتی» خوانده شده، سهمیه۱۵۰ لیتر بنزین ۳ هزار تومانی به۱۰۰ لیتر کاهش پیدا کرد و مجموع سهمیه کارت سوخت یک خودرو شخصی به ۱۶۰ لیتر تقلیل یافت.

در کنار این تصمیم، سقف ذخیره بنزین نیز اواخر سال گذشته به دوران پیش از کرونا بازگشت و شهروندان صرفا می‌توانند به مدت ۶ ماه حداکثر به میزان ۳۶۰ لیتر بنزین سهمیه‌ای در کارت سوخت خود ذخیره کنند. اما با این سخنان تازه معاون وزیر نفت به نظر می‌رسد هنوز تکلیف جمع‌آوری کارت سوخت جایگاه‌ها به صورت کامل مشخص نشده و باید منتظر ماند تا وزارت نفت و زیرمجموعه‌هایش به یک جمع‌بندی نهایی برسند. هر چند این تحولات جدید هنوز این پیام را به جامعه ارایه نکرده که بنزین قرار است افزایش قیمت داشته باشد. اما با توجه به روند قیمت‌ها و البته نازل بودن قیمت سوخت در مقایسه با تورم موجود، بسیاری از کارشناسان بر لزوم اصلاح روند کنونی که به افزایش مصرف دامن زده، تاکید می‌کنند.

هر چند برخی دیدگاه‌ها نیز وجود دارند که معتقدند شوک درمانی آن هم در حوزه سوخت، در کشوری که تورم بالایی را تجربه می‌کند، می‌تواند اثرات تورمی بیشتری نیز داشته باشد و بهتر است ابتدا دولت سیاست‌های کاهش تورم را در پیش بگیرد و سپس دست به اصلاح قیمت‌ها بزند.

کدام کارت‌های سوخت جمع می‌شوند؟

محمدعلی خطیبی، کارشناس حوزه انرژی در مورد احتمال افزایش نرخ بنزین در سال جدید و ارتباط آن با جمع‌آوری کارت‌های سوخت جایگاه‌ها گفت: به نظر نمی‌رسد ارتباطی بین این دو موضوع باشد، اما آنچه اتفاق افتاد این بود که برای رفاه حال بیشتر مسافران تعداد کارت‌های سوخت در جایگاه‌ها را برای ایام تعطیلات نوروز افزایش دادند و ظاهرا همین کارت‌های اضافه را که قبل از نوروز اضافه کرده بودند مجددا می‌خواهند جمع کنند.

خطیبی تصریح کرد: البته استفاده از کارت‌های سوخت جایگاه‌ها برای موارد اضطراری است و برای شرایطی است که افراد کارت‌شان را یا فراموش کرده‌اند بیاورند و یا گم کرده‌اند و ... که مجبور می‌شوند از این کارت‌ها استفاده کنند.

آیا میزان تورم با ثابت نگه داشتن قیمت بنزین کمتر شد؟

این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به احتمال افزایش نرخ بنزین در سال جدید افزود: دولت در این مورد بار‌ها اعلام کرده که برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین ندارد، البته چند سالی است که قیمت بنزین و گازوئیل رشدی نداشته است و آخرین تغییرات قیمتی هم در آبان ماده ۱۳۹۸ اتفاق افتاد.

خطیبی در پاسخ به این پرسش که آیا برای افزایش قیمت بنزین ابتدا باید میزان تورم کاهش پیدا کند و اینکه تغییر نرخ بنزین در شرایط تورمی چقدر به نفع اقتصاد خواهد بود خاطرنشان کرد: مساله‌ای که وجود دارد این است که با ثابت نگه داشتن نرخ بنزین و گازوئیل هم تورم افتی نداشته است پس با ثابت نگه داشتن قیمت یک کالا ما نمی‌توانیم میزان تورم را کنترل کنیم.

سیاست هدفمندی یارانه‌ها به درستی اجرا نشد

این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به میزان تورم ۴۰ درصدی در کشور گفت: این مدل سیاست‌گذاری که قیمت یک قلم کالا را ثابت نگه داریم و قیمت سایر کالا‌ها را افزایش دهیم درست نیست. به نظر می‌رسد رابطه بین کالا‌ها به هم خورده است و اصلا یک رابطه منطقی بین نرخ‌گذاری کالا‌ها وجود ندارد، اینکه نرخ یک لیتر بنزین از قیمت یک لیتر آب معدنی کمتر باشد جای سوال دارد. قیمت آب، برق، گاز و ... هر سال تغییر می‌کند، اما مشخص نیست که دولت تا چه زمانی درصدد ثابت نگه داشتن قیمت بنزین و گازوئیل است؟

خطیبی ادامه داد: در حال حاضر نه سیاست پلکانی کردن نرخ بنزین اجرا می‌شود و نه سیاست هدفمندی یارانه‌ها به درستی اجرا شده است؛ در بخش هدفمندی یارانه‌ها قرار بر این بود تا در یک مدتی قیمت‌ها به فوب خلیج فارس نزدیک شود که آن هم اجرا نشد، اما اگر همان طرح پلکانی سالانه ۲۰ درصد افزایش نرخ بنزین هم اجرایی می‌شد قیمت‌ها دو برابر امروز بودند.

برای استفاده از کارت جایگاه‌داران هیچ محدودیتی وجود ندارد

این کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه با هیچگونه افزایش قیمت در حوزه بنزین موافق نیستم به شرط آنکه هیچ کالای دیگری هم افزایش قیمت پیدا نکند، افزود: هر ساله با شروع سال جدید کلیه خدمات اینترنتی و پستی و سایر خدماتی که در اختیار دولت و بخش خصوصی است با رشد قیمت همراه می‌شود، اما در مورد بنزین و گازوئیل اینگونه نیست، ضمن آنکه یک محدودیتی هم برای بنزین یارانه‌ای قائل شده‌اند که اضافه بر آن اگر کسی بنزین خواست باید از بنزین ۳ هزار تومانی استفاده کند و بیش از این میزان باید از کارت جایگاه‌دار استفاده کند پس محدودیت برای بنزین ۳ هزار تومانی اصلا معنایی ندارد چرا که افراد با کارت جایگاه‌دار هر میزان بنزین بخواهند می‌توانند استفاده کنند.

او ادامه داد: اگر برای بنزین یارانه‌ای ۶۰ لیتر در نظر گرفته شده و برای بنزین ۳ هزار تومانی هم ۱۰۰ لیتر در نظر دارند باید برای کارت جایگاه‌داران هم محدودیتی در نظر بگیرند نه اینکه آن هم شبیه بنزین ۳ هزار تومانی باشد و هیچ محدودیتی هم نداشته باشد.

سیاست تک نرخی یا چند نرخی بنزین؟

خطیبی در مورد سیاست بنزین تک نرخی و چند نرخی نیز افزود: این موضوع به سیاست‌های دولت برمی‌گردد و اینکه این نرخ چقدر باشد بهتر است، امروز ما واردکننده بنزین شده ایم و اگر هزینه حمل و نقل، بیمه و... را محاسبه کنیم باید یک رقمی برای نرخ بنزین در نظر گرفته شود چرا که با قیمت‌های کنونی اصلا واردات منطقی نیست.

او ادامه داد: دولت باید در سیاست‌گذاری‌های خود تجدید نظر کند و یک سیاست منطقی را در پیش گیرد. البته دولت به تنهایی قادر نیست و مجلس هم در این مورد باید همکاری کند چرا که ثابت نگه داشتن قیمت دو فرآورده بنزین و گازوئیل منطقی نیست و رشد مصرف در کشور بسیار نگران کننده است. با این روند کنونی هر سال باید یک پالایشگاه جدید بسازیم تا بخش عرضه درست شود.

بخش تقاضا مغفول مانده است

او با بیان اینکه بخش تقاضا مغفول مانده است گفت: باید بر روی تقاضای بنزین هم کار شود و آن را مهار کرد. برای این بخش کار جدی صورت نگرفته است و باید در کنار افزایش عرضه، تقاضا را هم محدود کرد.

این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به سخنان سالاری، معاون وزیر نفت در مورد استفاده از خودرو‌هایی با راندمان مصرف سوخت قابل قبول، افزود: به گفته ایشان با بهره‌گیری از این خودرو‌ها میزان تقاضای سوخت هم نصف خواهد شد، اینکه میزان مصرف سوخت خودرویی زیر ۱۰ درصد شود مسلما میزان مصرف سوخت را کم می‌کند این در حالی است که میزان مصرف سوخت خودرو‌ها در ایران حدود ۱۵ درصد است و این میزان در دنیا ۴ تا ۵ درصد است.

میزان مصرف بنزین به بیش از ۱۲۰ میلیون لیتر رسیده است

این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به میزان مصرف بنزین در ایام نوروز ۱۴۰۳ خاطرنشان کرد: در تعطیلات اخیر روزانه تا ۱۵۰ میلیون لیتر بنزین هم مصرف شد که رقم نگران کننده‌ای است و به نظر می‌رسد دولت و مجلس جدید هم باید یک اقدام جدی در خصوص بنزین و گازوئیل و قاچاق آن انجام دهند.

خطیبی با اشاره به میزان قاچاق بنزین گفت: یکی از مقامات کشور همسایه ما اعلام کرده که روزانه تنها ۸ میلیون لیتر بنزین از ایران به این کشور قاچاق می‌شود که به اندازه تولید یک پالایشگاه است و در مورد قاچاق هیچ کار جدی انجام نگرفته است.

او با اشاره به میزان تولید بنزین در کشور تصریح کرد: این میزان در حال حاضر روزانه بین ۱۱۰ تا ۱۱۵ میلیون لیتر است این در حالی است که میزان مصرف بنزین در کشور به بیش از ۱۲۰ میلیون لیتر رسیده است و دولت یا باید این کمبود را جبران کند که اصلا کار ساده‌ای نیست و نیازمند منابع بیشتر است و یا اینکه بر روی تقاضا کار شود تا یک مقدار این تقاضا مهار شود که این مساله هم به سیاست‌های دولت و مجلس برمی‌گردد.