مالیات، سیگنال‌ساز بازار سرمایه

این روزها تصمیمات مالیاتی بهارستان‌نشینان، اثرگذاری جدی بر عملکرد بازار سرمایه داشته است. طی روزهای گذشته و به‌دنبال انتشار خبر تعدیل بند س تبصره ۶ قانون بودجه ۱۴۰۳ کشور، معاملات سهامی با خروج سرمایه حقیقی سنگین از صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت روبه‌رو شد. فعالان بازار سرمایه این بند قانونی بودجه ۱۴۰۳ را زمینه‌ساز هدایت نقدینگی به بازارهای غیرشفاف همچون ارز و طلا دانسته و خواستار اصلاح آن شده‌اند. در پی اعتراضات یادشده، بازگشت معافیت‌های مالیاتی در طرحی تازه در دستور کار مجلس قرار گرفته و امید به اصلاح آن وجود دارد. در ادامه با موافقت نمایندگان مجلس شورای اسلامی در روز چهارشنبه 5 اردیبهشت بورس از مالیات بر عایدی سرمایه معاف شد. در نشست علنی روز یکشنبه 9 اردیبهشت‌ ۱۴۰۳، گزارش کمیسیون اقتصادی درباره طرح مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی که اعاده‌شده از شورای نگهبان است، در دستور کار قرار گرفت و مواد ۲۱ تا ۲۷ برای تامین نظر شورای نگهبان به‌تصویب نمایندگان رسید. به‌این‌ترتیب نمایندگان مجلس شورای اسلامی با تصویب تکالیف دستگاه‌ها برای اجرای قانون مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی، سازکار اخذ مالیات بر عایدی سرمایه از اشخاص غیرتجاری را مشخص کردند. امید می‌رود با اجرای مصوبه موردبحث و همچنین معافیت بازار سرمایه از مالیات بر عایدی سرمایه، منابع مالی کشور به‌سمت بازارهای مولد از جمله بورس تهران حرکت کند.

اخبار مثبت و منفی مالیاتی برای بورس‌بازان

این روزها تصمیمات مالیاتی نمایندگان مجلس شورای اسلامی، ترکیبی از اخبار مثبت و منفی برای بازار سرمایه پدید آورده است.

خبر خوب: طبق مصوبه مجلس مالیات بر عایدی سرمایه حاصل از انتقال اوراق بهادار یا کالای موردمعامله در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس از قبیل صندوق‌های کالایی، صندوق‌های املاک و مستغلات و گواهی سپرده سکه طلا مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نیست.

نمایندگان مجلس شورای اسلامی با تصویب تکالیف دستگاه‌ها برای اجرای قانون مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی، سازکار اخذ مالیات بر عایدی سرمایه از اشخاص غیرتجاری را مشخص کردند. با تصویب و اجرای طرح موردبحث انتظار می‌رود که 4 دارایی پایه در اقتصاد کشور از سوداگری جدا شود. به‌این‌ترتیب انتظار می‌رود با تقویت بخش مولد اقتصادی کشور، منابع مالی را به‌سمت بازارهای مولد به‌جای بازارهای سوادگرانه انتقال دهیم.

خبر بد: بورس تهران با انتشار خبر تعدیل بند س تبصره ۶ قانون بودجه ۱۴۰۳ کشور، با خروج سرمایه حقیقی سنگین از صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت و جهش نرخ واحدهای صندوق‌های شاخصی مواجه بود.

در ادامه رئیس سازمان بورس در نامه‌ای به رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، بند س تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۴۰۳ را حاوی تبعات منفی برای بازار سرمایه عنوان کرد و خواستار اصلاح این بند شد و افزود: «این تبصره تبعاتی همچون خروج نقدینگی و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران را به‌همراه خواهد داشت که این امر می‌تواند منجر به سوق دادن و هدایت نقدینگی به بازارهای غیرشفاف موازی همچون ارز و طلا شود.

در همین حال کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران در نامه‌ای خطاب به‌ رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس ضمن هشدار در زمینه تاثیرات منفی بند س تبصره ۶ بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری و آسیب اقتصادی آن به کشور، درخواست رفع و تعدیل مالیات صندوق‌های سرمایه‌گذاری را مطرح کرد.

به‌این‌ترتیب طرح اصلاح برخی احکام مالیاتی برای تسهیل فعالیت‌های اقتصادی کشور در سال جهش تولید با مشارکت مردم به قید یک‌فوریت در دستور کار دوباره مجلس شورای اسلامی قرار گرفته است.

توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که با حذف معافیت‌های مالیاتی بازار سرمایه در عمل مشارکت مردم در نظام اقتصادی تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد و کاهش خواهد یافت. محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه گزارش طرح معافیت بورس به‌زودی در کمیسیون اقتصادی نهایی می‌شود، گفت: قبل از پایان عمر مجلس یازدهم این طرح تبدیل به قانونی شده تا همچنان معافیت‌های مالیاتی بازار سرمایه برقرار باشد.

نگاه مثبت سیاست‌گذاران

فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: قانون بودجه ۱۴۰۳ در آخرین روزهای سال گذشته در بند س تبصره ۶ چالش جدیدی را به بازار سرمایه و شرکت‌های بورسی و فرابورسی تحمیل کرد. در این بند اعلام‌شده مجموع معافیت‌ها، نرخ صفر مالیاتی، کاهش نرخ مالیاتی و سایر مشوق‌های مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی از محل مجموع درآمدهای حاصل‌شده برای عملکرد سال ۱۴۰۳ کلیه مودیان به‌استثنای معافیت‌های دارای سقف زمانی مشخص و موارد مندرج در ماده (۱۳۹) قانون مالیات‌های مستقیم و قانون جهش تولید دانش‌بنیان برای اشخاص حقوقی تا 5 هزار میلیارد ریال و اشخاص حقیقی تا 500 میلیارد ریال قابل‌اعمال است؛ به‌این‌ترتیب شرکت‌های بزرگ بورسی و همچنین صندوق‌های سرمایه‌گذاری موظف به پرداخت مالیات خواهند بود.

وی افزود: انتشار خبر یادشده، زمینه‌ساز قرمزپوشی بازار سرمایه در روزهای گذشته بود، در حالی‌ که همزمان اخبار مثبت قابل‌توجهی درباره بورس تهران منتشر می‌شود و انتظار می‌رود، نکات منفی که در دست اصلاح قرار دارند، چنین تاثیر بزرگ منفی را به‌همراه نداشته باشند. این فعال بازار سرمایه گفت: مهم‌ترین اخبار مالیاتی که این روزها به‌گوش می‌رسد، اصلاح نظام مالیاتی است. دریافت مالیات بر عایدی سرمایه به ارتقای سطح شفافیت در نظام مالی و مالیاتی منتهی می‌شود و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در همین حال انتظار داریم با دریافت مالیات عایدی بر سرمایه، شاهد کاهش سفته‌بازی و سوداگری در بازارهای طلا، دلار، مسکن و.... باشیم.

آقابزرگی گفت: بسیاری از کشورها در طول سالیان گذشته مسیر اصلاح نظام مالیاتی را در پیش‌ گرفته‌اند که نتایج مثبتی را برای اقتصاد و همچنین بورس به‌دنبال داشته است. البته در چنین شرایطی این سوال مطرح می‌شود که دریافت مالیات در ازای پرداخت چه خدماتی به مردم است؟

وی افزود: نبود خدمات کافی به‌ازای پرداخت مالیات، می‌تواند به‌عنوان دغدغه‌ای اساسی از سوی مردم، مطالبه شود، اما آثار اجرای طرح‌های یادشده بر عملکرد بازار سرمایه در نهایت مثبت ارزیابی می‌شود. این کارشناس بازار سرمایه در ادامه تاکید کرد: نگاه کلی تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران به بازار سرمایه در روند تصویب مقررات و بخشنامه‌ها مشخص می‌شود و تاثیر بسزایی بر عملکرد بورس خواهد داشت. تصویب مقررات مالیاتی موردبحث حکایت از نگاه مثبت مجلسی‌ها و دولتمردان به بازار سرمایه است؛ بنابراین هرچند قانون موردبحث ایراداتی داشته باشد، در نهایت به‌نفع بورس خواهد بود. سرانجام آثار مثبت طرح‌های موردبحث در میان‌مدت و بلندمدت روشن می‌شود.

رشد در بلندمدت

مصطفی صفاری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در روند بررسی مواد مالیاتی بودجه امسال، مقرر شد عایدی سرمایه حاصل از انتقال اوراق بهادار یا کالای موردمعامله در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس مانند صندوق‌های کالایی، صندوق‌های املاک، مستغلات و گواهی سپرده سکه طلا مشمول مالیات نخواهد بود. تداوم معافیت مالیاتی بورس از پرداخت مالیات عایدی سرمایه، خبر خوبی برای فعالان این بازار است.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: در ادامه با تصویب سازکار اخذ مالیات بر عایدی سرمایه، انتظار می‌رود شاهد رونق گرفتن بورس در قیاس با سایر بازارهای موازی از جمله دلار، طلا و... باشیم. این در حالی است که طی سال‌های گذشته و با رشد سوداگرانه بازارهای موردبحث، در عمل بورس از این بازارهای موازی عقب ‌مانده است. حال انتظار می‌رود با تغییر شرایط، بخشی از این عقب‌ماندگی جبران یا اصلاح شود. صفاری در پاسخ به سوالی مبنی بر تاثیر انتشار اخبار تصویب مقررات مالیاتی بر عملکرد بورس گفت: انتشار این اخبار در کوتاه‌مدت اثرگذاری جدی بر عملکرد بازار سرمایه نخواهد داشت، چراکه عملکرد این بازار در هفته‌ها و ماه‌های قبل به‌شدت تحت‌‎تاثیر اخبار منفی و سیاست‌های ناکارآمد مالی از جمله نرخ بهره بانکی بوده است. به‌بیان‌دیگر، افزایش نرخ بهره بانکی به چالشی جدی برای بازار سرمایه بدل شده است، بنابراین تنها خبر تعدیل این نرخ، می‌توان تاثیر مثبت کوتاه‌مدتی را روی بورس داشته باشد.

این کارشناس بورس گفت: بااین‌وجود اصلاح نظام مالیاتی در میان‌مدت و بلندمدت به‌نفع بازار سرمایه خواهد بود.

صفاری افزود: در ادامه انتظار می‌رود در آینده نزدیک بند س تبصره ۶ اصلاح شود. براساس این تبصره شرکت‌های بزرگ بورسی و همچنین صندوق‌های سرمایه‌گذاری که قبل از معافیت مالیاتی برخوردار بودند، موظف به پرداخت مالیات خواهند بود. در واقع تمامی شرکت‌های بزرگ بورسی مشمول این تبصره می‌شوند. همین موضوع نیز به فروش سهام این مجموعه‌های بزرگ منتهی می‌شود. امید می‌رود باتوجه به پیگیری فعالان بازار سرمایه و اصلاح مصوبه موردبحث، شاهد اصلاح و بهبود شرایط باشیم.

سخن پایانی

بازار سرمایه در ماه‌های گذشته در قیاس با سایر بازارهای موازی، از رشد عقب‌ مانده است. حال با اصلاح قوانین مالیاتی کشور، انتظار می‌رود از جذبه سرمایه‌گذاری در بازارهای موازی بورس که غیرمولد هستند، کاسته شود. در چنین شرایطی امید می‌رود اقبال به سرمایه‌گذاری در بورس افزایش یابد، هرچند باید تاکید کرد که اصلاح مقررات حاکم بر این بخش، ضرورتی غیرقابل‌انکار با هدف اصلاح شرایط و رونق سرمایه‌گذاری و بهبود تولید است.