سوآپ گازی ایران و ترکمنستان | رقم قرارداد هنوز مشخص نیست

ترکمنستان و ایران، در سوم ژوئیه (۱۳ تیر)، قراردادی را برای تحویل سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از سوی ترکمنستان به ایران، امضا کردند.

وزارت خارجه ترکمنستان، این قرارداد را اعلام کرده اما به جزئیات قیمت اشاره‌ای نکرده است. در بیانیه وزارت خارجه ترکمنستان آمده است: شرکت‌های ایرانی، یک خط لوله جدید به طول ۱۲۵ کیلومتر بین ایران و ترکمنستان برای توسعه ظرفیت تحویل این کشور آسیای مرکزی، خواهند ساخت.

همچنین وزارت خارجه اعلام کرد ترکمنستان که اقتصادش، وابستگی بالایی به صادرات گاز طبیعی دارد، قصد دارد عرضه گاز به ایران را به ۴۰ میلیارد متر مکعب در سال افزایش دهد اما هیچ زمان مشخصی اشاره نکرد.

ایران، دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد و سومین تولیدکننده بزرگ این سوخت فسیلی است اما با رشد تقاضای داخلی روبروست که صادرات را محدود می‌کند. سواپ گاز با ترکمنستان، به ایران امکان می‌دهد به تعهدات صادراتی خود عمل کند.

ترکمنستان سال‌هاست که سواپ گاز با ایران دارد اما حجم آن نسبتا اندک بوده و به تنها چند میلیارد متر مکعب در سال می‌رسید.

درآمد حاصل از صادرات گاز طبیعی، سهم بالایی در بودجه ترکمنستان دارد. این کشور چهارمین ذخایر قطعی بزرگ گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد که طبق آمار شرکت بریتیش پترولیوم،‌ حدود ۱۴ تریلیون متر مکعب برآورد می‌شود.

ترکمنستان در حال حاضر، حدود ۸۰ میلیارد متر مکعب گاز تولید می‌کند و بر این اساس، تا ۱۶۶ سال دیگر می‌تواند گاز تولید کند که از نظر استانداردهای جهانی، رقم فوق العاده بالایی است و نشان می‌دهد ترکمنستان پتانسیل تولید به میزان بیشتری را دارد.

با این حال، ترکمنستان برای یافتن بازار برای ذخایر عظیم گاز طبیعی خود مشکل دارد و امکان صادرات مستقیم گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) به بازارهای جهانی را ندارد.

چین، مشتری اصلی گاز طبیعی ترکمنستان است و حدود نیمی از تولید سالانه این کشور را دریافت می‌کند.

بر اساس گزارش اویل پرایس، ترکمنستان مشغول کار روی خط لوله‌ای برای عرضه گاز به افغانستان، پاکستان و هند است. این کشور آسیای مرکزی به مدت چند دهه، به دنبال ارسال گاز طبیعی از طریق یک خط لوله از مسیر دریای خزر به جمهوری آذربایجان و اروپا بوده اما با مخالفت روسیه روبرو بود که سابق بر این، بزرگترین تامین کننده گاز اروپا بود.

 یکی از موافقتنامه‌های رایج در حوزه تجارت بین‌الملل، قراردادهای سوآپ است. این قرارداد در دهه‌های اخیر از سوی بسیاری از کشورهای صادرکننده و واردکننده کالا به خصوص نفت و گاز و منابع معدنی مورد استقبال قرار گرفته است، تاجایی که برخی ارزش این معاملات را تا ۰۵ درصد کل تجارت جهانی می‌دانند.

در واقع سوآپ واژه انگلیسی و در لغت به معنای پایاپای است، معاوضه و مترادف با واژه مبادله است. از طرفی گاهی سوآپ به معنای معاوضه محصولات، نرخ بهره، نرخ ارز و یا بدهی نیز معرفی می‌شود. این قراردادها شیوه‌ای از جذب سرمایه گذاری خارجی است که به وسیله کشورهای صاحب منابع (از جمله نفت و گاز) در جهت تسهیل مسائل مالی منعقد و اجرا می‌شود.

با توجه به موقعیت ایران در منطقه، قراردادهای سوآپ می‌تواند با کشورهای دنیا به خصوص کشورهای همسایه، زمینه رشد و توسعه اقتصادی، سیاسی و امنیتی کشور را فراهم گرداند. از این رو عمده روش‌های سوآپ شامل، سوآپ نرخ بهره، سوآپ نرخ ارز و سوآپ کالا می‌شود.