مسکن ملی بازیچه دست سودجویان شد

عدم انتشار آمار و اطلاعات دقیق درباره هزینه تبدیل اراضی غیرمسکونی حاشیه شهر به زمین‌های مسکونی برای اجرای طرح‌های مسکونی ویژه اقشار نیازمند، مورد انتقاد قرار گرفته است. سیاستگذاران بازار مسکن با هدف کاهش هزینه‌ها به دنبال استفاده از اراضی حاشیه‌ای هستند، اما کارشناسان بر این باورند که هزینه‌های آماده‌سازی این زمین‌ها نشان می‌دهد که این رویکرد ممکن است نادرست باشد. در چنین شرایطی، انتظار می‌رود سیاستگذاران در زمینه هزینه‌های تبدیل اراضی حاشیه‌ای به مسکونی، شفاف‌سازی کنند.

طرح مسکن ملی در دولت سیزدهم با هدف تامین خانه ارزان‌قیمت برای گروه‌‌‌های کم‌درآمد در کشور تعریف شد؛ دولت برای کاهش هزینه اجرای پروژه‌‌‌های مسکن ملی به سراغ زمین‌‌‌های دولتی که عمدتا در حاشیه شهرها واقع شده بودند رفت تا به این ترتیب با کاهش هزینه زمین؛ امکان ارزان شدن قیمت تمام‌شده خانه در طرح مسکن ملی را فراهم کند. این رویه در سال‌های قبل در اجرای طرح مسکن مهر نیز اجرایی شده بود؛ با وجود این طی سالیان گذشته همواره برخی کارشناسان ادعای ارزان بودن زمین در حاشیه شهرها را مورد انتقاد قرار داده‌‌‌اند.

مخالفان خانه‌‌‌سازی در حاشیه شهر می‌‌‌گویند فرضیه ارزان بودن زمین در حاشیه شهر نادرست و بدون در نظر گرفتن هزینه آماده‌‌‌سازی زمین در این مناطق است. 

عمده زمین‌‌‌ها در مناطق حاشیه شهرها خام و بدون خدمات موردنیاز یک شهر هستند. بنابراین آماده‌‌‌سازی اراضی حاشیه شهر به نحوی که تبدیل به عرصه قابل تبدیل به شهر شود؛ شامل صرف هزینه برای تامین خدماتی نظیر آب، برق و گاز، خیابان‌کشی و ایجاد دسترسی‌‌‌های منطقه‌‌‌ای می‌شود. مسوولان دولتی ارقام دقیقی از هزینه آماده‌‌‌سازی زمین در حاشیه شهرها اعلام نکرده‌‌‌اند؛ با وجود این برخی داده‌‌‌های غیر‌رسمی هزینه آماده‌‌‌سازی زمین‌‌‌های حاشیه شهرها برای خانه‌‌‌سازی را به ازای هر مترمربع زمین برابر ۴ تا ۵ میلیون تومان برآورد کرده‌‌‌اند. با وجود این برخی مسوولان دولتی در گذشته هزینه آماده‌‌‌سازی زمین در حاشیه شهر را حدود ۲۰ تا ۲۵‌درصد ارقام اعلامی عنوان می‌کنند.

با وجود این عدم‌اعلام داده دقیق و مبنای محاسباتی از هزینه‌‌‌ها باعث شده تا تردیدهای جدی در خصوص آمار جسته و گریخته اعلامی از سوی مدیران سابق وزارت راه مطرح باشد. در واقع مشخص نیست که ارقام اعلامی با درنظر گرفتن چه خدماتی محاسبه شده است. 

مسکن ملی در بن بست

برخی مدیران فعلی وزارت راه و شهرسازی در گذشته انتقاداتی نسبت به اجرای طرح‌‌‌های ساخت مسکن در حاشیه شهرها نظیر طرح مسکن ملی داشتند؛ با وجود این طی هفته‌‌‌ها و ماه‌‌‌های اخیر شاهد دفاع این افراد از اجرای طرح مسکن ملی هستیم، به نحوی که روز گذشته معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی در گزارشی با عنوان «بیش از ۷۳‌هزار هکتار زمین برای طرح‌‌‌های مسکن تامین شد» از تامین زمین ارزان برای اجرای بخشی از طرح‌‌‌های مسکن ملی خبر داد. در این شرایط این سوال مطرح است که معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه چه برآوردی از هزینه تامین زمین در اراضی انتخابی دارد و با چه محاسبه‌‌‌ای هزینه تبدیل اراضی غیرشهری به اراضی شهری میسر می‌شود. درواقع لازم است که این گزارش بر مبنای ارقام دقیق از هزینه آماده‌‌‌سازی زمین انجام شود تا قابل استناد باشد.

در حالی که سیاستگذاران بخش مسکن در کشور طی سال‌های گذشته بر خانه‌‌‌سازی برای محرومان در حاشیه شهر با هدف کاهش هزینه‌‌‌ها با بهره‌‌‌گیری از زمین ارزان تاکید دارند؛ بسیاری از کارشناسان این رویه را نادرست عنوان کرده و معتقدند این رویه خانه‌‌‌سازی حتی اگر به ساخت خانه ارزان منجر شود، اما هزینه زندگی برای محرومان را افزایش می‌دهد. حاشیه شهر از سویی از خدمات شهری کمتری برخوردار بوده و این موضوع بر هزینه زندگی در این مناطق می‌‌‌افزاید، از سوی دیگر جابه‌‌‌جایی تا مرکز شهر عمدتا هزینه‌‌‌بر بوده و این موضوع نیز می‌تواند به چالشی برای ساکنان در این تبدیل شود.

در عین حال تجربه ساخت سکونتگاه در حاشیه شهر در کشور طی سالیان گذشته چندان موفقیت‌‌‌آمیز نبوده است؛ عمده سکونتگاه‌‌‌های حاشیه شهرها فاقد امکانات موردنیاز زندگی نظیر فضای آموزشی، تفریحی، درمانگاهی و… بوده و این موضوع ساکنان این مناطق را با چالش‌‌‌های متعددی مواجه کرده است. در واقع سیاستگذار حوزه مسکن زمانی می‌تواند از کاهش هزینه با بهره‌‌‌گیری از اراضی حاشیه‌‌‌ای سخن بگوید که هزینه تامین خدمات در شهرهای جدید را نیز لحاظ کند و در اجرای پروژه‌‌‌های خود کیفیت زندگی شهروندان را نیز مدنظر داشته باشد.