راهکاری برای چندقلو زا شدن گوسفند ایرانی

مشکل کشور ما در ارتباط با پرورش گوسفند غیرمرتعی, تک قلو زا بودن است. پرورش گوسفند غیرمرتعی زمانی اقتصادی و مقرون‌به‌صرفه خواهد بود که از نژادهای چندقلوزا استفاده شود.

گسنرش نیوز: کشورهای توسعه‌یافته اصلاح نژاد و استفاده از نژادهایی که بهره‌وری بالایی دارند را به جد دنبال می‌کنند اما به نظر می‌رسد که این دانش حساس آنطور که بایدوشاید در کشور ما جدی نگرفته نشده است. چرا؟ برای یافتن پاسخ سوال خود با مدیرعامل شرکت دانش‌بنیادی که در این حوزه فعالیت می‌کند به گفتگو نشستیم. با گسترش نیوز همراه باشید.

پرورش گوسفند تک قلوزا به‌صرفه نیست

محمد مرادی شهربابک, عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان دام‌گستر پیشگام اظهار داشت: این شرکت حدود ده سال است که در زمینه دام سبک به ویژه گوسفند پربازده فعالیت می‌کند. مشکل کشور ما در ارتباط با پرورش گوسفند, تک قلو زا بودن نژادهای بومی است و این موضوع اقتصادی نیست. پرورش گوسفند زمانی اقتصادی خواهد بود که چندقلوزا باشد. در همین راستا این مرکزی را راه‌اندازی کرده‌ایم تا اسپرم گوسفند چندقلوزا برای اصلاح نژادهای گوسفند بومی تولید شود. نام نژادی که آورده‌ایم رومانف کانادایی است که بالاترین مقدار چندقلوزایی را در جهان دارد. میانگین توان بره زایی اسپرمی که در این مرکز تولید می‌شود سه و نیم بره در هر زایش است. به‌این‌ترتیب میانگین بره زایی گوسفندان بومی اصلاح‌شده آمیخته ما به دوبره می‌رسد. در صورت مدیریت زایش می‌توان این عدد را به دو و نیم بره رساند.

باید به میانگین پنجاه کیلو رسید

در کشور ما حجم بالایی گوشت وارد می‌شود. سال گذشته چیزی حدود یک میلیارد دلار ارز از کشور خارج شده است. برای تامین گوشت موردنیاز در ازای هر میش پنجاه کیلو گوشت استحصال کنیم. نژادهایی که در کشور ما پرورش داده می‌شوند برای مرتع هستند. این نژادها هرسال حداکثر یک بره می‌زایند و چند ماه از سال هیچ محصولی ندارند چون گوسفند پنج ماه از سال آبستن است و به بره شیر می‌دهد و در نتیجه ۴ ماه از سال تولیدی ندارد. این ماه‌ها دقیقاً در فصلی قرار می‌گیرند که مراتع, حداقل علوفه را دارند. از طرف دیگر بخش عمده مراتع ما تخریب شده است و پرورش در مرتع دیگر توجیه اقتصادی ندارد. متاسفانه جوانان دیگر به پرورش مرتعی علاقه ندارند. جمعیت گوسفند کشور سال‌به‌سال کاهش یافته است. باید به پرورش صنعتی و نیمه‌صنعتی رو آورد و در این روش سالی یک بره مقرون‌به‌صرفه نیست. برای همین است که دامداران به‌تدریج به‌سوی آمیخته گیری می‌روند.

اتفاقی که در گوسفندداری هم باید بیفتد

وقتی امکان جایگزینی دام با نژاد پربازده وجود دارد چرا بر پرورش سنتی اصرار می‌شود؟ مرادی در پاسخ این سوال گفت: میانگین سنی پرورش‌دهندگان ما حدود شصت سال است. با بالا رفتن سن تغییر رویه سخت می‌شود و دامداران راه و رسم شصت‌ساله خود را ادامه می‌دهند. اقتصادی نبودن این حوزه هم باعث شده است که نیروی جوان به این عرصه وارد نشود. در دهه شصت همین مشکل را در زمینه گاوداری داشتیم. اکنون گاوداری به یک شغل اقتصادی پردرآمد و با پرستیژ تبدیل شده است؛ در نتیجه جوانان شغل پدری خود را ادامه می‌دهند. این اتفاق در حوزه گوسفندداری هنوز نیفتاده است. جوان به رفاه و تشخص نیاز دارد و وقتی به گوسفندداری رغبت می‌کند که به شکل صنعتی درآید و در کوه و بیابان انجام نشود. از طرف دیگر برخلاف گاوداری صنعتی یا مرغداری, دولت چندان به این بخش بها نداده است. وقتی دام سبک فراموش شود نتیجه آن می‌شود که امسال حدود صد هزار تن واردات داشته‌ایم. اگر یک درصد هزینه واردات را صرف اصلاح دام سبک می‌کردیم نه‌تنها از واردات بی‌نیاز می‌شدیم بلکه از بازار صادراتی بسیار خوب آن هم بهره‌مند‌می شدیم.

پنج‌ساله خودکفا می‌شویم اگر …

مرادی شهربابک در ادامه افزود: عامل دیگر آن است که نژادهای پربازده به‌خوبی معرفی نشده‌اند. در شرایط فعلی کشور ما سالانه چیزی حدود ۸۰۰ میلیون دلار گوشت وارد می‌کند و این روند هرسال افزایش می‌یابد. یکی از دلایل این وضعیت آن است که جمعیت گله‌های گوسفند ما روند کاهشی دارد. اگر می‌خواهیم امنیت غذایی کشور را تامین کنیم و جلوی خروج ارز را بگیریم باید در عرصه دام سبک برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری شود تا مثل گاوداری و مرغداری به خودکفایی برسیم. کافی است درصد بسیار اندکی از ارزی که صرف واردات می‌شود را اختصاص دهد. اگر چنین شود حداکثر بعد از پنج سال به صادرکننده گوشت تبدیل می‌شویم. رسیدن به این نقطه کار سختی نیست چون همه عوامل لازم از جمعیت دام پایه لازم و نیروی انسانی گرفته تا دانش و بستر فراهم است. خوشبختانه بازار منطقه هم در دسترس است بنابراین به‌جای صرف ارز باید به فکر ارزآوری باشیم.